O όρος φεμινισμός πρωτοχρησιμοποιήθηκε στη Γαλλία γύρω στα 1880 και σχεδόν αμέσως έγινε το αντικείμενο ανταγωνιστικών προσδιορισμών. Το κοινωνικό κίνημα που περιέγραφε είχε ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται εδώ κι έναν αιώνα και ήταν πάντα ένα κολάζ διαφόρων απόψεων και όχι μια συμπαγής οντότητα. Τον 19ο αιώνα, μερικές ριζοσπαστικές γυναίκες κήρυτταν τον ελεύθερο έρωτα ενώ οι περισσότερες έδιναν έμφαση στη σεξουαλική αγνότητα, μερικές έδιναν έμφαση στη συνεισφορά της γυναίκας στο σπίτι, τη στιγμή που κάποιες άλλες ήθελαν να επεκτείνουν τις ευκαιρίες τους έξω από αυτό.
Καπιταλισμός και γυναίκες
Η Αμερικανίδα πανεπιστημιακός Estelle Freedmaαναγνωρίζει αυτήν την πολυκλοκότητα στην ανασκόπηση που κάνει στην ιστορία του φεμινισμού, τον οποίο κάνει να φαίνεται τόσο πολυπρόσωπος και ιστορικά προσδιορισμένος όσο κάθε άλλη ιδεολογία. Ξεκινά με μια διαφωτιστική ανάλυση της θεμελίωσης του φεμινισμού στις θεωρίες περί δικαιωμάτων και ελευθεριών, τις οποίες αρχικά προώθησε η ανάπτυξη του καπιταλισμού τον 18ο αιώνα.
Παραδόξως, ενώ ο καπιταλισμός δημιούργησε τις ιδεολογικές προϋποθέσεις για να εδραιωθούν οι ιδέες του φεμινισμού, στην πραγματικότητα έκανε τις γυναίκες περισσότερο εξαρτημένες οικονομικά από τους άντρες, διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ πληρωμένης και απλήρωτης εργασίας και κάνοντας την απραξία της μεσοαστής γυναίκας όχι μόνο ανεκτή και εφικτή, αλλά και status symbol. Επίκεντρο της προσέγγισης της Freedmaείναι η έμφαση στις σχέσεις μεταξύ της γυναικείας εργασίας και της δύναμης των γυναικών σε οποιαδήποτε κοινωνία.
Με το ευρύ φάσμα της σκοπιάς του, από τους αρχαίους πολιτισμούς μέχρι σήμερα και από την Κίνα μέχρι το Περού, το πεδίο που καλύπτει το βιβλίο είναι τεράστιο. Το αποτέλεσμα αναπόφευκτα είναι επιλεκτικό. Οι Βρετανοί αναγνώστες μπορεί να εκπλαγούν από το γεγονός ότι το όνομα Πάνκχερστ (οι θρυλικές Αγγλίδες σουφραζέτες) δεν βρίσκεται στα περιεχόμενα, αλλά θα τους συνεπάρει το γεγονός ότι θα μάθουν για την, όχι πάντα τόσο αρμονική, συμβίωση μεταξύ του γυναικείου κινήματος της Αμερικής και του αγώνα ενάντια στο ρατσισμό, που χρονολογείται από τις μέρες της δουλείας.
Γυναικείος ανταγωνισμός
Ενώ η άποψη της Freedmaείναι αισιόδοξη, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την Phyllis Chesler, το βιβλίο της οποίας αφήνει μια πικρή γεύση στο στόμα. Με τίτλο «H απανθρωπιά μεταξύ γυναικών», το βιβλίο συνδυάζει μια ποικιλία διαφορετικών προσεγγίσεων, από την έρευνα των πρωτευόντων θηλαστικών ώς την κοινωνιολογία και από την ψυχανάλυση μέχρι την αυτοβιογραφία, για να ανακαλύψει τις βιαιότερες όψεις των γυναικείων σχέσεων, τόσο μέσα όσο και έξω από την οικογένεια.
Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι, βασισμένο σε συνεντεύξεις, αφορά τη γυναικεία συμπεριφορά απέναντι σε άλλες γυναίκες στον εργασιακό χώρο, και ειδικά όταν πρέπει να συναγωνιστούν για την απόκτηση μιας θέσης σε ένα ανδροκρατούμενο γραφείο. Ωστόσο, η γραφή της είναι άνιση: οι απόπειρες που κάνει για φιλολογική κριτική είναι τόσο ελάχιστα πειστικές, όσο και η βιολογική αιτιοκρατία που βάζει στο ίδιο τσουβάλι ανθρώπους και πιθήκους.
Λεκτική επιθετικότητα
Είναι το βιβλίο μιας απογοητευμένης ιδεαλίστριας, μιας ακτιβίστριας του κινήματος γυναικείας απελευθέρωσης που δεν μπορεί να χωνέψει το γεγονός ότι δεν εισέπραξε συμπάθεια από τις «αδελφές» της στο πέρασμα των χρόνων. Οταν μας λέει με τρόμο, σαν να ανακάλυψε κάτι άγνωστο, ότι η «λεκτική επιθετικότητα» μεταξύ των γυναικών ανιχνεύθηκε από μια ανθρωπολογική μελέτη, στο 82% των κοινωνιών, μπαίνει κανείς στον πειρασμό να αναρωτηθεί πού βρίσκεται αυτό το ουτοπικό 18%. H ειρωνεία είναι ότι η φεμινιστική τάση να εξιδανικεύονται οι γυναίκες γειτνιάζει άβολα με τη σεξιστική αντίληψη των ανδρών ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι πάντα καλόβολες και ευγενικές.