Αν ένας από τους στόχους της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας ήταν να αναβαθμίσει σημαντικά τη θέση της χώρας στη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή, λίγοι είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι πέτυχε στην αποστολή της. Μέσα στον συνωστισμό των γεγονότων που τελούσαν υπό την αιγίδα της, ελάχιστα είχαν διεθνή απήχηση. Το Outlook όμως, το πιο φιλόδοξο εικαστικό γεγονός που θα γίνει στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2003, συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες να είναι η εξαίρεση του κανόνα. Συμμετέχουν μεγάλα ονόματα της σύγχρονης τέχνης με νέες παραγωγές, υποψήφιες ίσως για να εικονογραφήσουν τις σελίδες μιας μελλοντικής ιστορίας της τέχνης. Το πιο ουσιαστικό όμως είναι ότι το Outlook σηματοδοτεί ενδεχομένως τη χρονική στιγμή όπου η Αθήνα μπαίνει στον παγκόσμιο εικαστικό χαρτη και σημαντικοί καλλιτέχνες την ανακαλύπτουν ως νέοι περιηγητές του 21ου αιώνα. O Χρήστος Ιωακειμίδης που επωμίζεται τη διοργάνωση, προϋπολογισμού 1.910.000 ευρώ, έχοντας στο ενεργητικό του σπουδαίες εκθέσεις στην Ευρώπη, μιλάει στην «K» για τον χαρακτήρα της έκθεσης, τη θέση της σε σχέση με την Biennale της Βενετίας και την Documenta, τους καλλιτέχνες που θα έρθουν στη χώρα μας και τις προσδοκίες του από το Outlook.
H ταυτότητα της έκθεσης
«Το Outlook, λέει ο κ. Ιωακειμίδης, είναι μια διεθνής έκθεση που φιλοδοξεί την πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα να δώσει ένα στίγμα για το ποια είναι, πώς εκφράζεται και πού πηγαίνει η τέχνη της εποχής μας. Αυστηρά, επιλεκτικά και με σαφή αισθητικά κέντρα βάρους. Θέλουμε να δείξουμε έργα που αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι σήμερα και ταυτόχρονα έχουν διαχρονικότητα. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μια υπερφόρτωση της τέχνης από ποικιλόμορφές «θεωρίες» με κύριο σκοπό να προβάλλουν τους επιμελητές τέχνης και να απογειώσουν την καριέρα τους. H έκθεση φιλοδοξεί να επέμβει σε αυτήν την διαδικασία. Θέλουμε μια διοργάνωση που να σημάνει την επιστροφή στην τέχνη. Στο Outlook θέλουμε να ξαναμιλήσει η τέχνη ύστερα από πολύ καιρό σιωπής και όχι να χρησιμοποιείται για να προωθηθούν διάφορα ιδεολογήματα ή θεωρήματα.
Στον εικαστικό χάρτη
«Μία από τις βασικές μας επιδιώξεις είναι να μπει η Ελλάδα με την διοργάνωση αυτή για πρώτη φορά στον παγκόσμιο χάρτη. H σύγχρονη εικαστική ελληνική δημιουργία είναι απούσα από τις μεγάλες εκθέσεις, κάτι που είχε επισημάνει πριν από δύο χρόνια ο Χάραλντ Ζίμαν. Περίεργο, αν σκεφτείτε ότι σε σημαντικές εκθέσεις βλέπουμε έργα Αλβανών, Ουκρανών, Αφρικανών. H φωνή των Ελλήνων καλλιτεχνών δεν περνά τα σύνορα. Αυτό οφείλεται σε δύο παράγοντες. Πρώτον, η κατάσταση του εικαστικού γίγνεσθαι στη χώρα μας επαρχιακή και τοπικιστική. H έλλειψη αξιοκρατίας είναι φανερή σε πολλές εκφάνσεις. Δεύτερον, νομίζω ότι επικρατεί μια σύγχυση για την ταυτότητα της χώρας. Θεωρούμε ότι αποτελούμε μέρος της Ευρώπης, ενώ στην ουσία δεν είμαστε. Μόνο στον κινηματογράφο με ανθρώπους όπως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Μισέλ Δημόπουλος μπορούν να δημιουργηθούν καταστάσεις αντάξιες των ευρωπαϊκών στάνταρ. Μια μεγάλη έκθεση όπως η δική μας μπορεί να αλλάξει τους συσχετισμούς στην εικαστική σκηνή. Καλέσαμε μάλιστα και 15 αξιόλογες ελληνικές γκαλερί και τους προτείναμε να δίνουμε στην έκθεση πληροφοριακό υλικό και να βοηθήσουμε στο να τις επισκεφθούν οι σημαντικοί ξένοι που θα έρθουν στην Αθήνα για τα εγκαίνια.
Οι χώροι της έκθεσης
«Και οι τρεις χώροι που θα φιλοξενηθεί η διοργάνωση συνολικού εμβαδού 5.000 τ.μ. βρίσκονται από τη δεξιά πλευρά της Πειραιώς, όπως αφήνουμε πίσω μας την Αθήνα. Το Εργοστάσιο της ΑΣΚΤ ένας αχανής χώρος που μορφοποιείται ανάλογα με το exhibitioarchitecture, και το Γκάζι με την εξπρεσιονιστική αγριάδα είναι ευρέως γνωστά. O τρίτος χώρος είναι το καινούργιο παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη, το παλιό εργοστάσιο της Λάντα των αρχών της δεκαετίας του ’60 που θα εγκαινιάσουμε εμείς. Πρόκειται για έναν εκπληκτικό χώρο, όχι ένα «κομψοτέχνημα», αλλά ένα μέρος διατηρεί την τραχύτητά του. Φιλοδοξία μας είναι να επεκταθούμε και σε υπαίθριους χώρους Δυστυχώς είναι δύσκολο. Σήμερα υπάρχουν «αδέσποτα» οικόπεδα που μας τα ζητούν οι καλλιτέχνες για να παρουσιάσουν τα έργα τους όταν κάνουν αυτοψία και αύριο έχουν κτισθεί. Τελικά καταλήξαμε μόνο σε δημόσιους χώρους και τώρα κάνουμε μια διερεύνηση στην ευρύτερη περιοχή της Πειραιώς σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων».
Η φρεσκάδα της Αθήνας
«Οι καλλιτέχνες έχουν ένα σπάνιο ένστικτο όταν εξερευνούν μια πόλη. Δεν υπάρχει καλύτερος οδηγός. Μου έχει κάνει εντύπωση ότι όλοι όσοι έχουν έρθει στην Ελλάδα για να δουν τους χώρους έχουν ενθουσιαστεί. H Αθήνα δεν είναι ένα «φορεμένο ρούχο», όπως στο Βερολίνο, το Λονδίνο, το Αμστερνταμ ή το Παρίσι. Υπάρχει κάτι στον αέρα. Το καινούργιο είναι εδώ. Αυτό που συμβαίνει στην πόλη είναι αντίστοιχο του Μέξικο Σίτι των τελευταίων ετών, όπου ξαφνικά εμφανίστηκε στο προσκήνιο μια φοβερή δυναμική στην τέχνη και η τοπική σκηνή έχει ανθήσει, βγάζοντας καταπληκτικούς καλλιτέχνες. Στην Αθήνα άνοιξαν πολλές γκαλερί σε μια νέα περιοχή του Ψυρρή, το Κολωνάκι τέλειωσε και το κύκλωμα των κάποιων κυριών που νόμιζε ότι μπορεί να ελέγχει τις εξελίξεις στην τέχνη αποδυναμώθηκε. Επίσης, μια καινούργια γενιά καλλιτεχνών ξεπετάγεται σιγά σιγά. Παράλληλα αναδείχθηκαν και πολύ καλοί συλλέκτες, άριστα πληροφορημένοι και μορφωμένοι που δεν αγοράζουν έργα για να τα βάλουν στο σαλόνι τους, αλλά για να κάνουν μια σοβαρή συλλογή. Αυτά είναι πολύ θετικά στοιχεία που μπορούν να προκαλέσουν «επανάσταση» στην τέχνη. H Αθήνα είναι ένα ζωντανό περιβάλλον, ένα μετερίζι, ένα μέρος που ο καλλιτέχνης μπορεί να ακουμπίσει».
Οι επισκέπτες του Οutlook
«Προσπαθούμε να έχουμε μια τέτοια στρατηγική ώστε να προσελκύσουμε τις μάζες και όχι μόνο φιλότεχνους. Θα δώσουμε τεράστιο επικοινωνιακό βάρος στην έκθεση. Θέλουμε να το μάθει όλη η Ελλάδα, να φτάσει στα αυτιά όλων σαν να ήταν αναγγελία ματς ποδοσφαίρου. Πρέπει όσο διαρκεί η έκθεση να φέρουμε τους Ελληνες να τη δουν. Εχουμε αποφασίσει να διαθέσουμε λεωφορεία που θα μεταφέρουν τους επισκέπτες από τον έναν χώρο στον άλλο, αφού δεν μπορούν να πάνε περπατώντας».
Πώς γίνεται η επιλογή των καλλιτεχνών
«Στο Outlook, τα περισσότερα έργα είναι νέες παραγωγές. Δείχνουμε εμπιστοσύνη στους καλλιτέχνες και αυτό είναι μεγάλο «μπαρμπούτι». Εχω ακούσει επαίνους και κατακραυγές στις εκθέσεις μου, νομίζω ότι μόνο με το ρίσκο μπορώ να έχω ένα ενδιαφέρον και αξιόλογο αποτέλεσμα. Επίσης, καλλιεργώ μια πολύ στενή σχέση με τους καλλιτέχνες, κάτι που είναι και δύσκολο και χρονοβόρο, αφού φωνάζουμε στην Ελλάδα τους περισσότερους δημιουργούς και τους δείχνουμε από κοντά τους χώρους.
Για εμάς, δεν αρκούν βίντεο και φωτογραφίες μας αλλά πρέπει να το δουν από κοντά το περιβάλλον και να οραματισθούν το έργο τους μέσα σε αυτό. Παράλληλα, νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία και ο διάλογος με την πόλη που φιλοξενεί την έκθεση.
Αυτήν τη στιγμή συζητάμε για 70 – 80 καλλιτέχνες.
Βασική μας επιθυμία είναι η έκθεση να είναι παρουσιασμένη κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην είναι κάποιοι σε προνομιακή θέση και άλλοι «πεταμένοι» σε γωνίες. Δεν με απασχολεί η αναλογία ή οι ποσοστώσεις στην επιλογή των καλλιτεχνών ανάλογα με την χώρα, την ήπειρο ή το είδος της τέχνης που κάνουν.
Θα ήθελα να αποφύγω εκείνους που προσπαθούν με επιφανειακούς ή «εξυπνακίστικους» τρόπους να βρουν λύσεις στα έργα τους. Με ενδιαφέρουν αυτοί που πραγματικά έχουν κάτι αυθεντικό και σημαντικό να πουν.
Δεν έχουμε την εθνικιστική άποψη να συμπεριλάβουμε Ελληνες καλλιτέχνες μόνο και μόνο διότι είναι μια καλή ευκαιρία να δείξουν τη δουλειά τους.
Πρέπει να είναι καλοί και τα έργα τους να στέκονται δίπλα σε εκείνα των ξένων.
Μέχρι στιγμής έχουμε συμπεριλάβει τον Κουνέλλη, τον Λάππα, τη Μαρία Παπαδημητρίου και τον Θανάση Τότσικα».
Δημιουργοί που συμμετέχουν στο Οutlook
Μερικά ενδεικτικά ονόματα καλλιτεχνών των οποίων μέχρι στιγμής έχει επιβεβαιωθεί η συμμετοχή στην έκθεση Outlook της Αθήνας: AckermanFranz (1963) Γερμανία, Bigert & Bergstrom (1965, 1962) Σουηδία, Delvoye Wim (1965) Βέλγιο, Fabre Ja(1958) Βέλγιο, Forg Gunther (1952) Γερμανία, Francois Michel (1956) Βέλγιο, Hill Gary (1951) ΗΠΑ, Holler Carste(1961) Γερμανία, Κουνέλλης Γιάννης (1936) Ιταλία/Ελλάδα, Lambie Jim (1964) Σκωτία, Λάππας Γιώργος (1950) Ελλάδα, VaLieshout Joep (1963) Ολλανδία, Lucas Sarah (1962) Αγγλία, Margolles Teresa (1966) Μεξικό, Nicolai Olaf (1962) Γερμανία, Παπαδημητρίου Μαρία (1957) Ελλάδα, Rehberger Tobias (1966) Γερμανία, Sierra Santiago (1966) Μεξικό, Streuli Beat (1957) Ελβετία, Τότσικας Θανάσης (1951) Ελλάδα, Toguo Barthelemy (1967) Καμερούν, Valldosera Eulalia (1963) Ισπανία, Wearing Gillia(1963) Αγγλία.
Τι λένε οι καλλιτέχνες για την Αθήνα
«Η Αθήνα είναι μια δυναμική και όχι μια στατική πόλη βραδείας εξέλιξης. Απλώνεται σαν ένας ζωντανός οργανισμός, με οργανικό τρόπο – δημιουργώντας μια ενδιαφέρουσα αντίθεση με την καθαρότητα των αρχαίων μνημείων της αλλά και τις ορθολογικές εμμονές της μοντέρνας πολεοδομίας. Είναι το πρώτο οργανικό μοντέλο πόλης που είδα σε τέτοια ένταση».
Κάρστεν Χέλερ
(Γερμανία/Σουηδία).
«Περισσότερο από την παγκοσμιοποίηση με ενδιαφέρουν οι λεπτές διαφοροποιήσεις. Σκέφτομαι ένα δρόμο με μαγαζιά, την Ερμού για παράδειγμα. Εχει τα ίδια καταστήματα που βλέπει κανείς και σε μια βρετανική πόλη ή οπουδήποτε αλλού. Εγώ όμως που επισκέπτομαι για πρώτη φορά την Αθήνα, νιώθω έκπληξη. Δεν σκέφτομαι ότι αυτό το μέρος είναι ολόιδιο με τη Βαρκελώνη επειδή και τα δύο έχουν Zara ή άλλες παρόμοιες φίρμες και όλοι φορούν τζιν. Αυτό φαίνεται περισσότερο στους ανθρώπους. Από πού έρχονται; Πού πηγαίνουν; Τι σκέφτονται; Ποια είναι η ζωή τους;».
Μπέατ Στρόιλι (Ελβετία)
«Δεν με ενδιαφέρει η σπουδαία αρχιτεκτονική αλλά τα όριά της, εκείνο το δεύτερο δέρμα της που δύσκολα ξεχωρίζει από το αρχικό της σώμα. Οταν επισκέφτηκα την Αθήνα συνάντησα μια εντελώς καινούργια για μένα αχανή πόλη, μια πόλη σύγχρονη, ασφυκτική και χαοτική ταυτόχρονα. Ισως γι’ αυτόν το λόγο όταν τη σκέφτομαι μου έρχεται αμέσως στο μυαλό το αποχετευτικό της δίκτυο και φαντάζομαι έναν τεράστιο όγκο από περιττώματα που μεταφέρονται σε έναν άγνωστο και ανώνυμο τόπο εκτός πόλης».
Γιοπ φαν Λισχούτ (Ολλανδία)
«Ενα από τα πρώτα πράγματα που ρώτησα όταν έφθασα στην Αθήνα ήταν πού μπορώ να κάνω σέρφινγκ. Μου πρότειναν ένα νησί, τη Νάξο, και μια παραλία της Πελοποννήσου. Η πρώτη εντύπωσή μου από τα περίχωρα της Αθήνας ήταν ότι θυμίζουν αμερικανική πόλη. Στη συνέχεια πρόσεξα τη χαοτική ζωτικότητά της, τον απρόσμενο και έντονο χαρακτήρα των ανθρώπινων σχέσεων. Προσαρμογή σε μια καινούργια πόλη σημαίνει να επικοινωνήσεις, να κατανοήσεις και να αναμιχθείς σε ό,τι συμβαίνει εκεί».
Γκάρι Χιλ (Αμερική)
«Σκέφτομαι το ταξίδι που έκαναν ορισμένοι διάσημοι αρχιτέκτονες του μοντερνισμού το 1933 στην Αθήνα, με την ευκαιρία του 4ου Συνεδρίου Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής. Ο Le Corbusier, κοιτάζοντας το φυσικό τοπίο μέσα από το πρίσμα του Παρθενώνα, σκεφτόταν καινούργια αρχιτεκτονικά μοντέλα που με τη σειρά τους θα επηρέαζαν το ίδιο το τοπίο που αρχικά τον ενέπνευσε. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Le Corbusier πνίγηκε στη θάλασσα ενός παρόμοιου τοπίου στη Νότια Γαλλία. Πώς θα μας φαινόταν αυτό το ταξίδι σήμερα;».Ολαφ Νίκολαϊ (Γερμανία)
«Τη δεύτερη μέρα της επίσκεψής μου στην Αθήνα επισκέφθηκα τις χελώνες του αρχαίου νεκροταφείου στον Κεραμεικό. Σε μια πόλη που βρίσκεται σε μεταμόρφωση όπως η Αθήνα, με ενδιαφέρουν πολύ αυτές οι αρχαίες χελώνες. Είναι σαν ένα ζωντανό κόκκαλο που θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει κανείς για να διαβάσει χρησμούς και να αφηγηθεί ιστορίες».
Γιαν Φαμπρ (Βέλγιο)
Ποιος είναι ο Χρήστος Ιωακειμίδης
Ο Χρήστος Μ. Ιωακειμίδης γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε Ιστορία της Τέχνης, Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία στη Χαϊδελβέργη και στο Βερολίνο, όπου ζει και εργάζεται. Είναι ένας διεθνώς ανεγνωρισμένος θεωρητικός και ανεξάρτητος διοργανωτής εκθέσεων σύγχρονης τέχνης. Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του έχει δημοσιεύσει θεωρητικά κείμενα σε κορυφαία περιοδικά τέχνης, εφημερίδες, καταλόγους εκθέσεων και έχει επανειλημμένως διδάξει σε πανεπιστημιακά ιδρύματα (π.χ. Πανεπιστήμιο του Κάσελ). Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, στη Βιέννη και της Γερμανικής Εταιρείας Αισθητικών Μελετών στο Αννόβερο και το 1996 ανακηρύχθηκε επίτιμος καθηγητής από τη Γερουσία του Βερολίνου. Μεταξύ των πιο σημαντικών εκθέσεων που έχει διοργανώσει είναι: «Ενα Νέο Πνεύμα στη Ζωγραφική», Royal Academy of Arts, Λονδίνο 1981. «ZEITGEIST», Martin-Gropius-Bau, Βερολίνο 1982-83. «Η Γερμανική Τέχνη στον 20ό Αιώνα», Royal Academy of Arts, Λονδίνο, Staatsgalerie, Στουτγάρδη 1985-86. «METROPOLIS», Martin-Gropius-Bau, Βερολίνο 1991. «Η Αμερικανική Τέχνη στον 20ό Αιώνα», Martin-Gropius-Bau, Βερολίνο, Royal Academy of Arts, Λονδίνο 1993. «Γιάννης Κουνέλλης», φορτηγό πλοίο Ιόνιο, λιμάνι Πειραιά 1994. «Η Εποχή του Μοντερνισμού – Η Τέχνη στον 20ό Αιώνα», Martin-Gropius-Bau, Βερολίνο 1997.