Κέβιν Ρόμπινς-Φρανκ Ουέμπστερ: H εποχή του τεχνοπολιτισμού». Ειαγωγή-επιμέλεια: Στέλιος Παπαθανασόπουλος. Μετάφραση: Κάτια Μεταξά, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2002, σελ.430.
Η «Μαζική Παρατήρηση» (Mass Observation), η σχέση ανάμεσα στον Ουίλιαμ Μπλέικ και το «Πανδαιμόνιο» (ένα ημιτελές, επικών διαστάσεων κείμενο του Χάμφρεϊ Τζένινγκς για τη Βιομηχανική Επανάσταση), ο μύθος γύρω από την «οπισθοδρομικότητα» των Λουδιτών, η Επιστημονική Διοίκηση του Τέιλορ και ο φορντισμός, ο Τρίτος Δρόμος του Νέου Εργατικού Κόμματος, ο νεο-μακλουανισμός και ο τεχνολογικός ντετερμινισμός, ο «σλοουνισμός» (μια από τις προδρομικές αρχές του σύγχρονου μάρκετινγκ), η «Δημοκρατία της Τεχνολογίας», που τη χαρακτηρίζει η τυφλή πίστη στην τεχνολογική πρόοδο, η λεγόμενη «εκβιομηχάνιση του πολέμου» και η ανάγκη «διαχείρισης της κοινής γνώμης», τα «έξυπνα όπλα», το Διαδίκτυο και οι «δυνητικές κοινότητες» του κυβερνοχώρου, ο τεχνο-κοινοτισμός, ο «μετα-γεωγραφικός» κόσμος, ο πολιτισμός του άστεως, η χαοτική μεγάπολη (megacity) της παγκοσμιοποίησης. Τα παραπάνω είναι μερικά μόνο από τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται ο Κέβιν Ρόμπινς και ο Φρανκ Ουέμπστερ στο φιλόδοξο βιβλίο τους «H εποχή του τεχνοπολιτισμού: Από την κοινωνία της πληροφορίας στην εικονική ζωή». Και οι δύο είναι καθηγητές στην Επικοινωνία σε βρετανικά πανεπιστήμια, και οι δύο έχουν στο ενεργητικό τους πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο.
Ο ολοένα και πιο στενός κοινωνικός έλεγχος είναι το αναπόφευκτο τίμημα της προόδου, σύμφωνα με τους συγγραφείς, που επιχειρούν τη χαρτογράφηση της λεγόμενης κοινωνίας των πληροφοριών, υιοθετώντας μιαν ιστορική και θεωρητική προσέγγιση. Επισημαίνουν ότι αυτό που λείπει από τους περισσότερους απολογισμούς για τις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και της επικοινωνίας «είναι μια θεώρηση σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι νέες τεχνολογίες αρθρώνουν και εκφράζουν τις σχέσεις εξουσίας». Θεωρούν πιθανό ότι «το βασίλειο της διασκέδασης και του ελεύθερου χρόνου θα υπαχθεί ακόμα περισσότερο στο καθεστώς του καταναλωτισμού» και ότι «θα παρατηρείται μια τάση προς μια ολοένα αυξανόμενη ιδιωτικοποιημένη και παθητική αναπαραγωγή [της εργατικής δύναμης] και κατανάλωση». H Επανάσταση των Πληροφοριών σηματοδοτεί την επέκταση της «τεχνολογικής κινητοποίησης» στις σφαίρες της ζωής που κείνται εκτός του εργασιακού χώρου.
Οι συγγραφείς αποφεύγουν τις απλουστεύσεις, τα εύκολα διαζευκτικά σχήματα (αισιόδοξη/απαισιόδοξη οπτική) και υποστηρίζουν ότι οι τεχνολογίες της πληροφορικής και της επικοινωνίας εκπροσωπούν ένα από τα θεμελιώδη μέσα με τα οποία το κεφάλαιο έχει επιδιώξει την άσκηση ελέγχου επί της κοινωνίας και την ιδιοποίηση της παραγόμενης γνώσης. Απορρίπτουν την «κυβερνο-ρητορική», όπως τη χαρακτηρίζουν, των Μπιλ Γκέιτς, Νίκολας Νεγκροπόντε και Αλβιν Τόφλερ, υποστηρίζοντας ότι κρύβει «ένα βαθύ συντηρητισμό και μια φτωχή φαντασία». Οι φίλοι μας οι μελλοντολόγοι δεν ενδιαφέρονται για την αλλαγή, γράφουν, αλλά αναζητούν ένα μέλλον που θα διαιωνίζει το παρελθόν: υποταγή στο κομπιούτερ, κατανάλωση μέσα από την «ιντεράκτιβ» τηλεόραση και αναζήτηση της ευτυχίας μέσω της προσωπικής εικονικής κοινότητας. Αυτό που μας παρουσιάζεται σαν ο δρόμος του μέλλοντος δεν είναι μονόδρομος, είναι το συμπέρασμα των συγγραφέων. O τεχνοπολιτισμός είναι γι’ αυτούς μια «ανώμαλη τάση», που μας απομακρύνει από την πραγματικότητα και φτωχαίνει την εμπειρία μας από τον κόσμο, μια τάση που δείχνει ότι «ο κόσμος χάνει την ουσία και την ετερότητά του».
Ο «Τεχνοπολιτισμός» είναι ένα βιβλίο πληθωρικό και δύσκολο, που «απαντά» σε άλλα βιβλία, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι άγνωστη γη όχι μόνο για τον «γενικό», αλλά και για τον «επαρκή», τον ειδικό αναγνώστη. Ταυτόχρονα, είναι ένα βιβλίο πληθωρικό, που δείχνει ότι το μυθικό βρετανικό φλέγμα, ο ατσαλάκωτος ορθολογισμός μπορεί να συνυπάρχει με την αγωνία και το πάθος για έναν καλύτερο κόσμο ή μάλλον για έναν κόσμο που «δεν θα χάσει την ψυχή του». Αν και οι συγγραφείς αποφεύγουν τα ηχηρά επίθετα και προτιμούν τα λογικά επιχειρήματα και τα ουσιαστικά, ο «Τεχνοπολιτισμός» είναι και ένα βιβλίο πολεμικής. Οπως παρατηρεί στην εισαγωγή του ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος, επιμελητής της σειράς «Επικοινωνία και κοινωνία» των εκδόσεων Καστανιώτη, οι εικονικές κοινότητες είναι ένας τερατώδης κόσμος, «ένας κόσμος όπου κάθε δυνητική αρετή μετατρέπεται στον σκοτεινό σωσία της, όπου η ελευθερία γίνεται ελευθερία να προσβάλλεις…»
Η αγγλική έκδοση του βιβλίου έγινε το 1999, δηλαδή πριν από την εκλογή του Τζορτζ Μπους του Νεότερου, πριν από την απομυθοποίηση του θαυμαστού γενναίου κόσμου των «dot.com», πριν από τις 11/9 και την έναρξη του πολέμου κατά της παγκόσμιας τρομοκρατίας. O «Τεχνοπολιτισμός» επιχειρεί να συνοψίσει, να ερμηνεύσει και να αντικρούσει αρκετές από τις πρακτικές και τα ιδεολογήματα της αισιόδοξης «κλιντονικής» δεκαετίας του ’90.
Ως Ελληνες, ίσως πρέπει να νιώσουμε κολακευμένοι που οι δύο Βρετανοί ακαδημαϊκοί δάσκαλοι κλείνουν το βιβλίο τους με την υπόθεση ότι «η πόλη της εποχής μας μπορεί να είναι βυζαντινή». Μην πάει ο νους σας σε δικέφαλους αετούς και μαρμαρωμένους βασιλιάδες. Επικαλούμενοι στοχαστές όπως τον Τζον Μπέργκερ, τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Βάλτερ Μπένγιαμιν και τον Πολ Βιριλιό, οι συγγραφείς λένε ότι ο χρόνος μπορεί να γίνει αντιληπτός «σαν ένα μέσο για την επίτευξη του πιθανού και όχι σαν ένα καταπιεστικό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί» και αναζητούν μια πόλη «σαν χώρο αμφισβήτησης», μια πόλη των περασμάτων, της χαράς, της υπερβολής, της δημιουργικής αταξίας.