Ενα βλέμμα δυσανάγνωστο, που θυμίζει αρκετά εκείνο του Σεφέρη, γεμάτο βουβή ένταση και τιθασευμένο πάθος. Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικές οι φωτογραφίες από τη ζωή του Ζορζ Μπρακ, που υποδέχονται τους επισκέπτες της έκθεσης στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Ανδρο. Ασπρόμαυρες λήψεις από τη νιότη του, το μεσουράνημα και τη δύση της ζωής του, προϊδεάζουν για το πολυσχιδές έργο του.
Το νήμα της δημιουργικής του πορείας ξεδιπλώνεται σταδιακά, από αίθουσα σε αίθουσα, σκιαγραφώντας έναν καλλιτέχνη που δεν φοβήθηκε ποτέ να πειραματιστεί με την τέχνη, αλλά αποφάσισε να κρατήσει για τον εαυτό του μια θέση στα παρασκήνια και όχι στη σκηνή της δημοσιότητας.
Κανόνας και συγκίνηση
Η έκθεση «Κανόνας και συγκίνηση», που εγκαινιάστηκε με λαμπρότητα το περασμένο Σάββατο, είναι άξια επισκέψεως για πολλούς λόγους. Αφ’ ενός συγκεντρώνει μερικές από τις σημαντικότερες δημιουργίες του Μπρακ, ο οποίος δεν επιχείρησε ποτέ του να είναι τόσο παραγωγικός όσο ο Πικάσο, συνεπώς είναι δύσκολο να γίνονται συχνά αναδρομικές παρουσιάσεις του έργου του. Αφ’ ετέρου, σε καιρούς χαλεπούς για την τέχνη διεθνώς, το Ιδρυμα Γουλανδρή και ο διευθυντής του Κυριάκος Κουτσομάλλης καταφέρνουν χάρη στη σοβαρότητα και τη συνέπειά τους να εξασφαλίζουν έργα παγκόσμιου βεληνεκούς, για το ελληνικό κοινό. H έκθεση είναι ισόρροπα μοιρασμένη, με κατατοπιστικές ενότητες, σφιχτή δομή, ευχάριστες εκπλήξεις. Το κυριότερο πλεονέκτημά της είναι ότι αφού ολοκληρώσει κανείς την περιήγηση, βρίσκεται στην πόρτα της εξόδου με τη γαλήνη και την ομορφιά των έργων του Μπρακ να τον συντροφεύουν. Αλλωστε, ακόμα και ο τρόπος που παρουσιάζονται τα έργα υπακούει σε μία από τις βασικές αρχές του καλλιτέχνη, η οποία «γέννησε» και τον τίτλο της έκθεσης: «Μου αρέσει ο κανόνας που διαρθρώνει τη συγκίνηση, μ’ αρέσει η συγκίνηση που διαρθρώνει τον κανόνα».
Ευρύ φάσμα δημιουργίας
Τα 150 έργα αποτυπώνουν την καλλιτεχνική του εξέλιξη, με καθαρό βηματισμό. Οι επισκέπτες έρχονται στην αρχή αντιμέτωποι με τη φοβιστική του φάση με έντονα, επιθετικά χρώματα. Επεται ο κυβισμός -το κίνημα του οποίου ο Πικάσο και ο Μπρακ έχουν την πατρότητα- με οξυγραφίες, λιθογραφίες, λάδια. O θεατής «αναγκάζεται» να πλησιάσει τα χαρακτικά αυτής της περιόδου για να θαυμάσει τις λεπτομέρειες αλλά και να απομακρυνθεί για να δει την ολοκληρωμένη μαγεία των ελαιογραφιών του, όπως η «Πασιέντσα», πίνακας του 1942. Ακολουθούν οι «νεκρές φύσεις», ένα θέμα που αγαπούσε πολύ ο Μπρακ. Κάθε του σύνθεση συναπαρτίζεται συνήθως από διάφορα αγαπημένα του αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Στην ενότητα αυτή ξεχωρίζει η λιθογραφία «Αλέτρι» του 1960, μια σιωπηλή, υπαίθρια νεκρή φύση, το τελευταίο έργο πριν από το θάνατό του.
Στην επόμενη αίθουσα, το σύμβολο που καθόρισε την τέχνη του Μπρακ: Ενα «σμήνος» πουλιών που αποτελείται από μεμονωμένους πίνακες, σχηματίζει στον τοίχο το ολόγραμμα ενός πετούμενου. Οι εναέριες σιλουέτες του σαγηνεύουν το βλέμμα και τα χρώματά τους εμπνέουν για μακρινά πετάγματα. Την έκθεση ολοκληρώνουν τρεις σημαντικές ενότητες: τα γλυπτά που φανερώνουν το ενδιαφέρον του για το πεδίο που εκτείνεται πέρα από τον χρωστήρα, τα έργα του που σχετίζονται με την αρχαία Ελλάδα και θέματα που έκανε για εικονογράφηση. Αν και δεν είχε επισκεφθεί ποτέ τη χώρα μας, μυήθηκε στο πνεύμα της από τον Απολινέρ. Αποτυπώνει σε οξυγραφίες, μορφές με ελληνική κατατομή, άρματα, άτια, χελώνες. H έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 28/9.