Ιμρε Κέρτες, «Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο», μετ. Γιώτα Λαγουδάκου, εκδ. Καστανιώτη, 2003.
O Ιμρε Κέρτες, γεννημένος το 1929 στη Βουδαπέστη, έγραψε το πιο αιρετικό βιβλίο για την εμπειρία του Ολοκαυτώματος. O λόγος του είναι αρρενωπός και αδρός και αντλεί από ένα βαθύ, κεντροευρωπαϊκό ποτάμι. Στακάτος και γι’ αυτό διπλά δραματικός, ο Κέρτες επιδεικνύει μία αθώα σοφία. Το βιβλίο του «Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο» ήταν το πρώτο του βιβλίο το 1975, αυτό που του άνοιξε τις πόρτες αρχικά της γερμανικής αγοράς, πολλά χρόνια πριν τιμηθεί με το Νόμπελ (2002) ως επιστέγασμα μιας εντυπωσιακής επίδοσης κυρίως μετά το 1988. Εγκατεστημένος στο Βερολίνο, ο Κέρτες σαν πολλούς ακόμη με την εμπειρία του ναζιστικού στρατοπέδου απελευθέρωσε τη δημιουργικότητά του σε ώριμη ηλικία. Είναι Ούγγρος ώς το κόκκαλο, το φανερώνει και η γραφή του. O ουγγρικός εβραϊσμός αναβλύζει από τους δρόμους της Βουδαπέστης και υγραίνει τις σκέψεις του ήρωα στο στρατόπεδο. O Κέρτες δίνει εδώ ένα αφήγημα με δυναμική πλοκή, που χτίζεται πάνω σε ένα βαθύ φιλοσοφικό υπόστρωμα. Μιλάει επί της ουσίας για τη νοητική-σωματική εμπειρία πέρα από την εμπειρία της αντικειμενικής ιστορικής συνθήκης. Μιλάει με άλλα λόγια για την επίγνωση του εαυτού, για την απο-υλοποίηση του σώματος υπό συνθήκες ακραίας καταστολής.
Είναι η ιστορία ενός εφήβου που «απήχθη» από τους ναζί, ενώ πήγαινε στη δουλειά μαζί με εκατοντάδες άλλους αστούς Ούγγρους. H σταδιακή συνειδητοποίηση της κατάστασης οδηγεί σε μία εκ νέου ιεράρχηση της πραγματικότητας του εαυτού, που είναι σε θέση να δει σαν σε αποκάλυψη τη ζωή πέρα από τα όρια του Καλού και του Κακού. H επιστροφή στην Ουγγαρία τις πρώτες μεταπολεμικές εβδομάδες, επιβεβαιώνει τις κατακλυσμιαίες εσωτερικές αλλαγές που είχαν συμβεί στη διάρκεια της κράτησής του. Δεν ανήκε εκεί, δεν ανήκει εδώ. Κανείς δεν τον ρωτάει πώς πραγματικά ήταν. Κανείς δεν τον ρωτάει αν υπήρχαν φωτεινές στιγμές πέρα από τη φρίκη που θεωρούν δεδομένη. Από τα δεινά, θα κρατήσει τα διαλείμματα ευτυχίας, ή κάτι που έμοιαζε με ευτυχία, ανάμεσα στα βασανιστήρια της μέρας. Γι’ αυτά δεν θα τον ρωτήσει κανείς. Θέλουν να τον κάνουν πρωτοσέλιδο. Κανείς δεν θα τον ρωτήσει αν στο στρατόπεδο ένιωσε την ευτυχία πιο ουσιαστικά από ό,τι στην προπολεμική ζωή του. Γιατί εκεί αφουγκράστηκε το άπαν και το τίποτα της ύπαρξης. Είναι ένα δίδαγμα για τη ζωή που φεύγει χωρίς βάρος, χωρίς συνείδηση της ορμής.