Στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης οι αφίσες των «Massive Attack»? στο τουρκικό «Time Out» οι φωτογραφίες της Τζέιν Μπίρκιν. O κίνδυνος της σύγχυσης εμφανίζεται αιφνιδιαστικά. Πού βρίσκομαι; Στην Αθήνα που έχω αφήσει πίσω μου ή στη συναρπαστική αυτή ευρασιατική μητρόπολη των 14 εκατομμυρίων ανθρώπων; H σύμπτωση είναι τελικά μόνο μία ένδειξη, μία μικρή προειδοποίηση: η πληθυσμιακά υπέρτερη αλλά πολιτικά εξασθενημένη Κωνταντινούπολη ανταγωνίζεται την ολυμπιακή Αθήνα στο παιχνίδι των εντυπώσεων? ένας άτυπος αγώνας δρόμου με έπαθλο το μεγαλύτερο κομμάτι στην πίτα της πολιτιστικής βιομηχανίας και όχι μόνον. Στην ανατολική Μεσόγειο διαμορφώνεται ένα ισχυρό, περιφερειακό δίπολο που επιζητεί την προσοχή της Δυτικής Ευρώπης με ό,τι αυτό σημαίνει για τις επενδύσεις, τον τουρισμό και, γιατί όχι, τους πολιτικούς συμβολισμούς.
Τζαζ και όχι μόνον
Προς το παρόν, Αθήνα και Κωνσταντινούπολη εμφανίζονται να ξεκινούν σχεδόν από την ίδια εκκίνηση. Αυτό μας αποκαλύπτει, τουλάχιστον, το δρομολόγιο των «Massive Attack» και της Τζέιν Μπίρκιν, το κοινό τους πέρασμα από τις δύο πόλεις. Αλλά και το 10ο Διεθνές Φεστιβάλ Τζαζ της Κωνσταντινούπολης, στη γενναιόδωρη πρόσκληση του οποίου οφείλουμε αυτές τις σκέψεις. Το Φεστιβάλ Τζαζ εντάσσεται κάτω από τη (μεγάλη) ομπρέλα του «Istanbul Foundatiofor Culture and Arts», ενός ευέλικτου και δυναμικού ιδιωτικού οργανισμού που, ανάμεσα στα άλλα, διοργανώνει τη διεθνώς αναγνωρισμένη εικαστική Μπιενάλε και το σημαντικό κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης, κάθε άνοιξη.
Κάτι σαν τον Λυκαβηττό
Το Φεστιβάλ Τζαζ, που εγκαινιάστηκε στις 4 Ιουλίου με μία συναυλία των «Simply Red» και ολοκληρώνεται την Κυριακή 20 Ιουλίου, ξεκίνησε πριν από 19 χρόνια σαν ένας θεσμός με λίγο πολύ σαφή τζαζ προσανατολισμό αλλά γρήγορα απέκτησε μεγαλύτερη ευελιξία, για να εξελιχθεί ταχύτατα σε μείζονα μουσικό θεσμό του καλοκαιριού. Αν ψάχνετε για αναλογίες, σκεφθείτε μια πιο «τζάζι» τουρκική εκδοχή του Λυκαβηττού. Εξάλλου, χάρις στο Φεστιβάλ Τζαζ πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανοιχτή συναυλία σε στάδιο, στα χρονικά της Τουρκίας: ήταν η εμφάνιση του (καθόλου τζαζ) Μπράιαν Ανταμς. Αργότερα ακολούθησαν καλλιτέχνες και συγκροτήματα όπως ο Στινγκ και οι «Scorpions». Φέτος, τα φώτα έπεσαν στην Τζέιν Μπίρκιν, που «γέμισε» το ανοιχτό αμφιθέατρο «Cemil Topuzlu», κοντά στο Ταξίμ, στη μυθική Μερσέντες Σόσα και στον Eliades Ochoa, εκλεκτό μέλος των «Buena Vista Social Club». Το πυκνό πρόγραμμα, με συχνά δύο και τρεις συναυλίες την ίδια ημέρα, σε διαφορετικούς χώρους, συμπληρώθηκε από εμφανίσεις Τούρκων και ξένων καλλιτεχνών της τζαζ, κυρίως.
Κόντρα με την κυβέρνηση
Μία από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες του Φεστιβάλ, το «The Jazz Sunday» («H Κυριακή της Τζαζ»), εξελίχθηκε σε κάτι περισσότερο από ένα μεγάλο, ολοήμερο, ανοιχτό πάρτι με μπάντες, χορό και πολύ φαγητό. Οι διοργανωτές επέλεξαν εντέχνως τις ανολοκλήρωτες ακόμα εγκαταστάσεις του νέου εντυπωσιακού Συνεδριακού και Πολιτιστικού Κέντρου της Κωνσταντινούπολης, που προορίζεται να γίνει η έδρα όλων των φεστιβάλ και φυσικά του ίδιου του οργανισμού. Ηταν ένας τρόπος για να ασκηθεί πίεση προς την κυβέρνηση, βοηθούσης της μεγάλης προβολής του φεστιβάλ από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. H κατασκευή του νέου Κέντρου διακόπηκε λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Γενικά, οι σχέσεις του «Istanbul Foundatiofor Culture and Arts», ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού ιδιωτικού δικαίου, με τις κατά καιρούς κυβερνήσεις της Τουρκίας δεν είναι οι καλύτερες. H συνεισφορά του κράτους δεν ξεπερνά το 5% αλλά, όπως μας εξηγεί ο Ουστουνγκέλ Ινάντζ, επιτελικό στέλεχος του οργανισμού, ακόμα κι αυτή η σχεδόν συμβολική συμμετοχή δεν είναι πάντα εξασφαλισμένη. Ετσι δικαιολογείται η υπερηφάνεια του Ουστουνγκέλ όταν μου δηλώνει ότι τα φεστιβάλ επιβιώνουν χάρις στη γενναιόδωρη στήριξη από μία μεγάλη ομάδα χορηγών (ποσοστό 75%). Με τη βοήθειά τους, ετοιμάζονται για το νέο μεγάλο εγχείρημα: την υποψηφιότητα της Κωνσταντινούπολης για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα του 2007.