Το Φωτογραφικό Κέντρο Σκοπέλου είναι μια παραδοξότης: σε ένα πανέμορφο πλην απομονωμένο νησί, 3.000 χειμερινών κατοίκων, παρουσιάζει διεθνείς εκθέσεις με φιλόδοξα θέματα και, κυρίως, με ευτυχή αποτελέσματα. Εκθέσεις που παρόμοιές τους δεν βλέπουμε συχνά ούτε στην Αθήνα. Και ακριβώς γι’ αυτό, θα επαναλάβουμε ότι αυτές οι αξιοθαύμαστες παραγωγές, που γίνονται υπό αντίξοες συνθήκες, με τόση επένδυση κόπου και γνώσης, θα πρέπει να διαχέονται εκτός των ασφυκτικών ορίων του νησιού.
Ολοκλήρωση τριλογίας
Φέτος με τη θεματική έκθεση για την παγκοσμιοποίηση (εγκαίνια, το περασμένο Σάββατο), ολοκληρώθηκε η τριλογία που άρχισε πριν από δύο χρόνια με τις διαδοχικές εκθέσεις για τη θρησκεία και την οικογένεια. H παγκοσμιοποίηση ως θέμα ακούγεται τόσο μεγάλο και αόριστο που καταντάει μπανάλ. Ωστόσο, ο επιμελητής της έκθεσης, διεθυντής του Φωτογραφικού Κέντρου Σκοπέλου Βαγγέλης Ιωακειμίδης, κατόρθωσε να το τιθασεύσει, να το αποδώσει μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών και όχι μέσα από βαρύγδουπες αναλύσεις που δεν δικαιώνονται από τα ίδια τα έργα. H έκθεση αρθρώθηκε σε τρεις ενότητες: Ορια, Στάσεις, Κοινοί τόποι. Στα μάτια μας, η πρώτη ενότητα έδειξε να χτίζεται κυρίως από φωτογραφία-ντοκουμέντο, φωτογραφία ανθρωποκεντρική, εστιασμένη στην κατάδειξη της ανθρώπινης συνθήκης, σήμερα. Το ξεκίνημα με τον βαθύ ουμανισμό του σπουδαίου Βραζιλιάνου Σεμπαστιάο Σαλγκάντο, έναν φωτογράφο τόσο πρωτεϊκό, είναι η καλύτερη εισαγωγή. Οι χιλιοϊδωμένες εικόνες μεταλλωρύχων σε συνθήκες εκμηδένισης διατηρούν τη δύναμη του πρώτου αντικρίσματος. Πλάι σε αυτόν τον κλασικό καλλιτέχνη, ο Γαλλοσλοβένος Κλάβντι Σλούμπαν στέκεται επάξια με μια φωτογραφία-σκίτσο, φευγαλέα, έντονα ανθρωποκεντρική, με προσωπική γραφή -αισθαντική καταγραφή βλεμμάτων και ιχνών. O κυπριακής καταγωγής Γιώργος Γεωργίου από το Λονδίνο παρουσιάζει ένα πολύ σφιχτό «ρεπορτάζ» από τα βαλκανικά μέτωπα των εμφυλίων και των εθνοκαθάρσεων? οι εικόνες του είναι αδρές, δωρικές, εύγλωττες? αφαιρεί το περίβλημα της ωμότητας και δείχνει όσα δεν χωράνε σε καμιά τηλεόραση: σκυμμένα κεφάλια, θαμπή ελπίδα, ζωή και θάνατο αξεδιάλυτα. Ανάλογης δύναμης και το ντοκιμαντέρ του Ολλανδού Αντ βαν Ντέντερεν για τους μετανάστες που εισβάλλουν στην Ευρώπη από κάθε γωνιά του Αλλου Κόσμου. Ασιάτες τράνζιτο στην Κωνσταντινούπολη, κυνηγημένα ζώα στον Εβρο, Αλβανοί στοιβαγμένοι στη μεθόριο, Κούρδοι σε χαρτόκουτα-σπίτια -απλές εικόνες, οικείες, τόσο απλές και γνωστές που είναι συγκλονιστικές. Στη δεύτερη ενότητα, «Στάσεις», το βλέμμα μετατοπίζεται προς την ομοιογένεια που διατρέχει τις σύγχρονες κοινωνίες δυτικού τύπου. Κορυφαίες στιγμές εδώ οι φωτογραφίες του Ιρλανδού Αντονι Χόι (άνθρωποι μπροστά σε μόνιτορ ασφαλείας), του Ελβετού Μπέατ Στρόιλι (στιγμιότυπα από μητροπόλεις: όλοι ίδιοι, άχωροι, υπερτοπικοί), του Σουηδού Λαρς Τούνμπιορκ (η ομοιόμορφη, υπερεθνική ερημία των corporate γραφείων).
Κοινοί τόποι, η πιο λαμπρή στιγμή
Στο τελευταίο μέρος, Κοινοί τόποι, κυριαρχούν οι εξαιρετικές δουλειές του διάσημου Βρετανού Μάρτιν Παρ και του Ισπανού Ζόρντι Μπερναντό. O Παρ με ακραίο στυλιζάρισμα συλλαμβάνει τον σημερινό κόσμο σαν γενικευμένο kitsch: όλα συμφύρονται σε μια τουριστική virtual reality, άχρονη, αστεία και δραματικά μαζί. O Παρ παραδόξως δεν ειρωνεύεται, απλώς δείχνει, και ίσως και με κάποια συμπάθεια. Αναμφίβολα, η πιο λαμπερή στιγμή μιας πολύ μεστής έκθεσης. Πλάι του, εφάμιλλος ο Ισπανός, με παρόμοια αναζήτηση αλλά πιο αφαιρετικός, ακίνητος και στοχαστικός. Πολύ καλή και η Φινλαδή Σάντε Κάρα, ενώ οι γραφίστικες εικόνες του Αμερικανού Νιλ Γουίνοκουρ μου φάνηκαν έξυπνες μα κάπως άψυχες, σαν παρμένες από το περιοδικό της Μπένετον.
Ο επιμελητής κατάφερε να συνθέσει οπτικά ένα πειστικό, ανοιχτό αφήγημα για ένα πολύ δύσκολο θέμα, το οποίο το έχουμε δει πολλές φορές σε εκθέσεις τα τελευταία χρόνια, συχνά αποτυχημένα ή λειψά. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ολόκληρη η τριλογία παρουσιάστηκε σαν multimedia προβολή στο Διεθνές Φεστιβάλ της Αρλ.
Τι μένει; Μα να ταξιδέψει αυτή η έκθεση έξω από τη φιλόξενη Σκόπελο…