H Ινδία για τους Δυτικούς ήταν η χώρα του μυστηρίου και του εξωτισμού. O προσδιορισμός «από την Ινδία» ή «ινδικός» ήταν, αρχής γενομένης από τον Σαίξπηρ, συνώνυμος του μυθικού, σε πλούτο, πνεύμα και ευδαιμονία. Το παράδοξο όμως με αυτό τον τόπο είναι ότι όλες τις μεγάλες πόλεις του, τις ίδρυσαν ξένοι, ισλαμιστές, και στη συνέχεια Ευρωπαίοι κατακτητές. Εχουν υπάρξει μάλιστα ομάδες Ινδών εθνικιστών που μετονόμασαν τη Βομβάη σε Μουμπάι, την Καλκούτα σε Κολκάτα και το Μαδράς σε Τσενάι. Γεγονός όμως είναι ότι τα περισσότερα από τα πιο θαυμαστά αρχιτεκτονικά μνημεία της χώρας ανήγειραν ξένοι εισβολείς. Τα θαυμασιότερα των πιο θαυμαστών ανήκουν στη δυναστεία του Μεγάλου Μογγόλου.
Αφήγηση δυναστειών
Το ξαναγράψιμο του παρελθόντος ζει στην Ινδία εντονότερα από οπουδήποτε αλλού. Πρόσφατα, μια ομάδα νέων ινδουιστών κάλυψε με επιγραφές το Ταζ Μαχάλ, το πιο εντυπωσιακό μνημείο της δυναστείας των Μογγόλων. O Εμπραχαμ Ιραλι είναι ένας από τους ονομαστούς ινδολόγους της Δύσης, που έχει σκύψει με σοβαρότητα και αφοσίωση στο πρόβλημα της ινδικής αυτογνωσίας και ταυτότητας, όπως αυτή τώρα διαμορφώνεται, εν μέσω αντιφάσεων και συγκρούσεων, στην αναπτυσσόμενη χώρα.
Στο νέο βιβλίο του που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «O θρόνος του Μεγάλου Μογγόλου: Αφήγηση των ισχυρών αυτοκρατόρων της Ινδίας» (Βάιντενφελντ, 544 σελίδες, 20 στερλίνες), γράφει ενδεικτικά: «Σε κάθε άλλο μείζονα πολιτισμό, το παρελθόν πέθανε για να γεννηθεί από τη στάχτη του το μέλλον. Στην Ινδία συμβαίνει το αντίθετο? δολοφονείται το μέλλον για να ζήσει το παρελθόν».
Το βασικό επιχείρημα των ινδουιστών είναι το εξής: η Ινδία ήκμασε σε ένα χρυσό αιώνα ινδουιστικού πολιτισμού, τον οποίο συστηματικά κατέστρεψαν πρώτα οι ποικίλοι εισβολείς του Ισλάμ, μεταξύ του 11ου και του 17ου αιώνα, και κατόπιν οι Βρετανοί αποικιοκράτες στην περίοδο της κυριαρχίας τους που κράτησε ώς το 1947.
Εν τέλει, μετά 50 χρόνια ανεξαρτησίας, η Ινδία έχει ινδουιστική κυβέρνηση, η οποία μπορεί να επανορθώσει τις ιστορικές παραμορφώσεις, που όμως με τα λόγια του ιστορικού «βρίσκεται παγιδευμένη σε αυταπάτες, αναγκασμένη να σκιαμαχεί με φαντάσματα του παρελθόντος». Το ζήτημα δεν είναι θεωρητικό. Εάν το ισλαμικό παρελθόν της Ινδίας κριθεί ξένο προς τον αληθινό πολιτισμό της, τότε η ασφάλεια των 140 εκατομμυρίων μουσουλμάνων, αλλά και τα θεμέλια ενός κράτους βασισμένου στον θρησκευτικό πλουραλισμό, βρίσκονται σε κίνδυνο.
Από αυτήν την άποψη, καθώς γράφει ο Εντουαρντ Λιους στη «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», έχει κρίσιμη σημασία. Αυτή είναι και η σπουδαιότητα της καταγραφής της λεγόμενης δυναστείας του Μεγάλου Μογγόλου.
Τη δυναστεία αυτή, που δεν είναι ακριβώς μογγολική, ίδρυσε το 1528 μια τουρκοαφγανική ομάδα, διωγμένη από την περιοχή της στην κεντρική Ασία και η οποία βαθμηδόν εξελίχθηκε στη σπουδαιότερη από τις ισλαμικές δυναστείες της Ινδίας. H εξέλιξη αυτή που στη διάρκειά της ο νομαδικός πολιτισμός του Μπαμπούρ, πρώτου ηγεμόνος των Μογγόλων, μέσα σε 50 χρόνια μεταμορφώθηκε στον υψηλό ινδοπερσικό πολιτισμό του εγγονού του Ακμπάρ είναι κρίσιμη φάση στην ιστορία του Ινδουστάν, όπως το αποκαλούσαν οι Μογγόλοι.
Εξίσου κρίσιμη είναι η πεντηκονταετής φάση που ακολούθησε και η οποία οδήγησε στον αυστηρό ισλαμισμό του Αουρανγκζεμπ, ο οποίος ηγεμόνευσε για άλλα 50 έτη. Ετσι, συνολικά, διανύθηκαν δύο αιώνες μογγολικής δυναστείας. Πώς αυτός επηρέασε την Ινδία γενικά; Μια απάντηση δίνει ο ιστορικός στις δύο τελευταίες σελίδες του βιβλίου του, ενώ το μεγαλύτερο μέρος το αφιερώνει στην «ανατολίτικη εκδοχή» της ινδικής ιστορίας, η οποία ως επί το πλείστον είναι τα πεπραγμένα ηγεμόνων και των παλλακίδων τους. H συγκίνηση βρίσκεται στα χαρέμια και στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις διαδοχής. Σε γοητευτικές και ατέλειωτες περιγραφές μαχών με νίκες και ήττες, επελάσεις ελεφάντων και μηχανορραφίες της τελευταίας στιγμής. Σε αλληλοεναγκαλισμούς και αλληλοφαρμακώματα ευνούχων και θεραπαινίδων.
Παρέχει κάποια συγκίνηση η ατένιση της ιστορίας μέσα από την κλειδαρότρυπα της κρεβατοκάμαρας ή από το άνοιγμα της πολεμικής σκηνής κοντά στο πεδίο της μάχης. Παρέχει μια αίσθηση βιωματική η ενσάρκωση της ιστορίας σε πρόσωπα και τα πεπραγμένα τους, είτε υψηλά είτε ταπεινά είναι αυτά. Αλλά η ιστορία δεν εξαντλείται εκεί.
Ο ιστορικός δεν κάνει παραχωρήσεις σε εθνοπατέρες, της κάθε πλευράς, οι οποίοι δυναστεύουν πολλά από τα ιδρύματα ιστορίας της χώρας, όπου πολλοί πανεπιστημιακοί και της μαρξιστικής αριστεράς και της ινδουιστικής, εθνικής δεξιάς θεωρούν πρωτεύουσα την πολιτική και δευτερεύουσα την ιστορία. Ομως, η ανιδιοτελής, αδέσμευτη ιστορία είναι αυτή που κυρίως διδάσκει. Θα ήταν εγκληματικό εάν οι πλέον ακραίοι ινδουιστές είχαν τη δύναμη να ισοπεδώσουν τους εκατοντάδες μιναρέδες που οι Μογγόλοι έχτισαν πάνω στα ερείπια ινδουιστικών ναών, τους οποίους είχαν προηγουμένως καταστρέψει. H Ρομίλ Θαπάρ στο βιβλίο της «Πρώιμη Ινδία», που τελειώνει πριν από τις ισλαμικές δυναστείες της χώρας, σημειώνει ότι η καταστροφή ναών ήταν γενικά κάτι το σύνηθες για τις αναδυόμενες δυναστείες. Ναοί που τελούσαν υπό την προστασία δυναστειών, οι οποίες βρίσκονταν στη δύση τους, έπρεπε να καταστραφούν, διότι αλλιώς θα έμεναν ως σύμβολα ηγεμονικής συνέχειας.
Δίδαγμα μέλλοντος
Πριν από την εμφάνιση του Ισλάμ στην Ινδία, ινδουιστικές δυναστείες είχαν καταστρέψει όλους τους βουδιστικούς και ζαϊνικούς ναούς προηγούμενων δυναστειών. Χρήσιμα πράγματα λήθης για κάθε προοδευτική κυβέρνηση. Σε μια εποχή και μια χώρα όπου τα ιστορικά πάθη διατηρούνται ζωντανά, η ιστορία έχει χρέος να βάζει τα πράγματα στη σωστή τους θέση.