«Οποιος έχει φτάσει στους πρόποδες της Ακρόπολης, έχει ανεβεί με ευλαβικά βήματα προς τον Παρθενώνα και στο τέλος έχει σταθεί μπρος σε αυτό το μνημείο της μοναδικής αιώνιας Ομορφιάς, έχει αισθανθεί την ψυχή του να ανυψώνεται προς αυτήν την ένδοξη μορφή, συνειδητοποιώντας ότι έχει κατακτήσει αυτό το κρυφό σημείο απ’ όπου εκπέμπεται σε τεράστιους κύκλους όλη η γνώση και η Ομορφιά… Αυτός θα καταλάβει τι προσπαθώ να εκφράσω με τον χορό μου απόψε. Τους τελευταίους τέσσερις μήνες, έχω σταθεί κάθε μέρα μπρος σε αυτό το θαύμα της τελειότητας, δημιουργημένο από ανθρώπινα χέρια. Τις πρώτες μέρες, καθώς στεκόμουν εκεί, το σώμα μου ήταν κενό και η ψυχή μου χαμένη, όμως απαλά, καθώς με καλούσε η ιερή φωνή του Ναού, όλο μου το είναι ενώθηκε για να το λατρέψω: πρώτα ξύπνησε η ψυχή μου και ένιωσε τις δωρικές κολώνες, κι ύστερα το σώμα μου κοίταξε, όμως ήταν βυθισμένο στη σιωπή και στην ακινησία, και δεν τολμούσα να κουνηθώ γιατί συνειδητοποιούσα ότι όλες οι κινήσεις του σώματός μου δεν ήταν άξιες να εκτελεστούν μπρος σε αυτό τον Ναό. Και όπως στεκόμουν, συνειδητοποίησα ότι πρέπει να δημιουργήσω ένα χορό αντάξιό του – ή να μην χορέψω ποτέ πια…».
Η Ισιδώρα Ντάνκαν
Το 1902, η Ισιδώρα Ντάνκαν έγραφε για την εκστατική εμπειρία της, όταν για πρώτη φορά έφθασε στην Αθήνα και επισκέφθηκε τον Παρθενώνα. O χορός της, ελεύθερος, γενναιόδωρος, πέρα για πέρα αληθινός, έθεσε τα θεμέλια τού μοντέρνου χορού σήμερα, ενώ η σχολή που ίδρυσε στον Κοπανά και κυρίως οι επιρροές της αδερφού της Ραϋμόνδου και της αδελφής της Πηνελόπης, θα καθοδηγούσαν λίγα χρόνια αργότερα, τα πρώτα βήματα, της ιστορίας του έντεχνου χορού στην Ελλάδα.
Την καταγραφή αυτής της πορείας, από τότε μέχρι σήμερα, έρχεται να παρουσιάσει, η έκθεση του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, «Χορός και Θέατρο. Από τη Ντάνκαν στις νέες χορευτικές ομάδες», που εγκαινιάζεται αύριο βράδυ, (από τη δήμαρχο Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη και τον πρύτανη του Καποδιστριακού Γεώργιο Μπαμπινιώτη), στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών του Πάρκου Ελευθερίας (7.30 μ.μ.). Λίγες μέρες αργότερα, στις 29/1, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, θα παρουσιαστεί ο εντυπωσιακός ομότιτλος τόμος από τις εκδόσεις «Εφεσος».
«Στην έκθεση, καρπό πολυετούς έρευνας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών (πρόεδρος, Βάλτερ Πούχνερ, αναπληρωτής πρόεδρος, Σπύρος Ευαγγελάτος), προσεγγίζεται για πρώτη φορά, η ιστορική πορεία της «συνάντησης» του χορού με το θέατρο στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. H πορεία αυτή, η οποία επηρεάζεται από την παρουσία της Ισιδώρας Ντάνκαν στην Αθήνα, ξεκινά επίσημα με το εγχείρημα των Δελφικών Εορτών του ζεύγους Σικελιανού και φθάνει έως τις προτάσεις των πειραματικών ομάδων της δεκαετίας του ’90 – Ομάδα Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου, Χοροθέατρο Οκτάνα του Κωνσταντίνου Ρήγου, Χοροθέατρο Ροές της Σοφίας Σπυράτου, Εταιρεία Ορχηστικής Τέχνης Χορευτές κ.ά.», ανέφερε στην «K», η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών, Ελένη Φεσσά – Εμμανουήλ, επιστημονική επιμελήτρια της έκθεσης.
Η ιστορία της σχέσης των δύο αδελφών τεχνών παρουσιάζεται μέσα από τη δουλειά εξήντα δύο Ελλήνων χορευτών και χορογράφων και σαράντα χορευτικών ομάδων και συγκροτημάτων. Εδώ ανήκουν η Κούλα Πράτσικα, το «Ελληνικό Χορόδραμα» της Ραλλούς Μάνου, η Ζουζού Νικολούδη, η Αγάπη Ευαγγελίδη, ο Γιάννης Μέτσης, ο Λεωνίδας ντε Πιαν, οι Γιάννης Φλερύ – Λίντα Αλμα, η «Ομάδα Σύγχρονου Χορού» του Χάρη Μανταφούνη, το «Αέναον Χοροθέατρο» του Ντανιέλ Λομμέλ, «Λάθος Κίνηση» του Κωνσταντίνου Μίχου και πλήθος άλλοι αξιόλογοι χορογράφοι, που συνέβαλαν στην ανανέωση της ελληνικής χορευτικής και θεατρικής σκηνής. Ενα μεγάλο μέρος του υλικού της έκθεσης, αλλά και του τόμου των εκδόσεων «Εφεσος», προήλθε από πρωτότυπη έρευνα ογδόντα φοιτητών και αποφοίτων του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών (Τ.Θ.Σ.) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συμπλήρωση της έρευνας συνέβαλαν αποφασιστικά οι θεατρολόγοι Μαρία Ζαχαροπούλου και Σοφία Καραγιάννη.
Η έκθεση, η οποία προβλέπεται να περιοδεύσει και σε άλλες ελληνικές πόλεις, με επόμενο σταθμό την Δημοτική Πινακοθήκη του Πειραιά (24/2 – 15/3/2004), ανοίγει ουσιαστικά ένα σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου και χορού του 20ού αιώνα: το κεφάλαιο της σχέσης των δύο αυτών αδελφών τεχνών.
Φόρος τιμής
«Είναι ένας φόρος τιμής, με αγάπη, έγνοια για το μέλλον και σεβασμό στον μόχθο σώματος και ψυχής, όσων ασχολούνται με τον χορό», μας είπε η Ελένη Φεσσά – Εμμανουήλ. «Ως προς τη σχέση χορού και θεάτρου, τονίζουμε κυρίως τη συμβολή των ανθρώπων του χορού σε αυτήν τη σχέση. Εξετάζουμε περισσότερο ομάδες και σχήματα, δίνοντας έμφαση στα έργα των πρωτοπόρων, στη δεκαετία του ’80 και τις εκπλήξεις του ’90. Νύξεις γίνονται για την χορογραφία του αρχαίου δράματος, τον κλασικό χορό, το μουσικό θέατρο».
Η Ελένη Φεσσά – Εμμανουήλ αναφέρθηκε στην «μεγάλη αξία του χορού ως παιδαγωγικό μέσο και την ουσιαστικότερη θέση που θα έπρεπε να κατέχει σήμερα στην παιδεία μας». «Σε μια προσπάθεια να ανοίξει το Πανεπιστήμιο στην κοινωνία και στην τέχνη ώθησα τους φοιτητές σε μια διαδικασία, περισσότερο εξωστρεφής, μια «εφαρμοσμένη έρευνα» (χρειάστηκε να συναντήσουν και να συζητήσουν με χορογράφους, χορευτές κ.ά.), κάτι που θα τους βοηθήσει αργότερα, στον επαγγελματικό στίβο».
Απίθανες εκκρεμότητες
Ενα άλλο θέμα που εξετάζει η έρευνα, είναι ο «προβληματισμός για την τάση συγχρωτισμού χορού και θεάτρου, από την οποία κινδυνεύουν και οι δύο πλευρές. Φυσικά, το χοροθέατρο έχει αποδώσει γόνιμα και πολλές φορές θεαματικά αποτελέσματα».
Η τέχνη του χορού στην Ελλάδα: «Υπάρχει μια σοβαρή ιστορία, ένας δυναμισμός, που δεν προέκυψε από το πουθενά. Υπάρχουν όμως και απίθανες εκκρεμότητες. O χορός είναι άστεγος, χωρίς υποδομή, με μια πολυδιάσπαση ταλέντων, χορηγίες που δεν φθάνουν, σπουδές που δεν αναγνωρίζονται…».
Η φιλολογική επιμέλεια των κειμένων της έκδοσης είναι του Νίκου Κομν. Χατζηγεωργίου, διευθυντή των εκδόσεων «Εφεσος», η καλλιτεχνική επιμέλεια και το εξώφυλλο της Μαρίας Καββαδία και η τυποτεχνική επιμέλεια του γενικού διευθυντή των εκδόσεων, Γ. K. Κονταδάκη.