Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Εν όψει εκλογών το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου έδωσε χθες στη δημοσιότητα τα στοιχεία της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής για τα τέσσερα τελευταία χρόνια, από το 1998 ώς το 2002. Ταυτόχρονα, ανακοινώθηκε -με καθυστέρηση μερικών μηνών- η (γνωστή) είδηση ότι η ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ A.E. αγοράστηκε από τον μεγαλύτερο μέτοχό της, το EKEBI, με συνέπεια την ελεύθερη πρόσβαση στον κόμβο (www. biblionet. gr) απ’ όλους τους χρήστες. Στη βιβλιοπαραγωγή των τεσσάρων τελευταίων χρόνων μπορούν να γίνουν ενδιαφέρουσες επισημάνσεις, να μελετηθούν συμπεράσματα (τα οποία λείπουν από τη χθεσινή δημοσιοποίηση των στοιχείων), να γίνουν συγκρίσεις. Ας προσπεράσουμε τη βιασύνη για επίδειξη έργου και ας μείνουμε στα στοιχεία:
– Κατά 0,3% μειώθηκε η βιβλιοπαραγωγή το 2002 σε σύγκριση με το 2001. Αναλυτικά το 2002 εκδόθηκαν 6.596 νέοι τίτλοι βιβλίων (περιλαμβάνονται μόνο οι πρώτες εκδόσεις), το 2001 εκδόθηκαν 6.616, το 2000 ήταν η χρονιά της μεγάλης εκδοτικής έκρηξης με 7.030 τίτλους, το 1999 οι τίτλοι έφτασαν τους 6.331 και το 1998 τους 5.776.
– Ως προς τις θεματικές κατηγορίες του βιβλίου, στην πρώτη θέση είναι το επιστημονικό βιβλίο με 34,6% (θεωρητικές -ανθρωπιστικές επιστήμες 26,9% και θετικές εφαρμοσμένες επιστήμες 7,7%) και ακολουθεί η λογοτεχνία με 23,7%, τα παιδικά βιβλία με 18,7%, τα γενικά και «πρακτικά» βιβλία με 10,2%, τα σχολικά βοηθήματα με 9,5% και τα βιβλία τέχνης με 4,6%.
– Το 64,8% των τίτλων του 2002 ήταν βιβλία Ελλήνων συγγραφέων και το 35,2% ήταν μεταφράσεις, ποσοστό που έχει αυξηθεί λίγο σε σχέση με το 2001.
– Αύξηση σημειώνεται και στην παραγωγή του μυθιστορήματος, έπειτα από μια μικρή κάμψη το 2000 και το 2001. Στην ανοδική αυτή τάση καταγράφεται μείωση του ποσοστού συμμετοχής του νεοελληνικού μυθιστορήματος στον συνολικό αριθμό νέων τίτλων (από 40,9% το 2001 σε 36,4% το 2002) με αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού των μεταφρασμένων μυθιστορημάτων. Ανά έτος, το νεοελληνικό μυθιστόρημα δίνει τους εξής αριθμούς: 1998, 161 τίτλοι? το 1999, 213 τίτλοι? το 2000 235 τίτλοι? το 2001, 292 τίτλοι και το 2002 οι τίτλοι σχεδόν σταθεροποιήθηκαν στους 294.
– Οι δεκαπέντε παραγωγικότερες επιχειρήσεις εξέδωσαν το 36,7% των νέων τίτλων και οι πέντε μεγαλύτερες το 17,9% της βιβλιοπαραγωγής, παρότι παρουσιάζουν τάσεις συγκράτησης. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα δύο τελευταία χρόνια (2001 και 2002) εξαιρετικά σημαντική αύξηση τίτλων είχαν οι εκδόσεις «Κέδρος», «Σαββάλας», «Μεταίχμιο», «Λιβάνης», «Μίνωας», «Παπαδόπουλος» και «Express Publishing», ενώ συγκρατημένη εκδοτική πολιτική φαίνεται ότι ακολούθησαν οι εκδόσεις «Πατάκης» (324 από 407), «Καστανιώτης» (192 τίτλοι από 259), «Ελληνικά Γράμματα» (291 τίτλοι από 311).
Είναι τα σημαντικότερα από τα στοιχεία που παρουσιάζει η έρευνα του EKEBI. Ενδιαφέρον έχει η αύξηση του επιστημονικού βιβλίου, που ίσως θα πρέπει να αποδοθεί στη μεγάλη αύξηση των πανεπιστημιακών σχολών και τμημάτων καθώς και της πανεπιστημιακής κοινότητας. Ενα δεύτερο στοιχείο που αξίζει να μελετηθεί είναι η πτωτική τάση του νεοελληνικού μυθιστορήματος, σε αντίθεση με το ξενόγλωσσο. Μήπως οι Ελληνες εκδότες αποφάσισαν να μην εκδίδουν ό,τι φτάνει στο ταχυδρομείο τους; Ενα τρίτο στοιχείο είναι το μεγάλο κομμάτι που καταλαμβάνουν τα βιβλία τέχνης στην πίτα της βιβλιοπαραγωγής. Πρόκειται για βιβλία ακριβά, κάποια είναι σημαντικά και μοναδικά, κυρίως λειτουργούν ως δώρα, με μικρό ποσοστό κειμένων στις σελίδες τους.
Υπάρχει όμως ένα ερώτημα, που θα μπορούσε να συζητηθεί αν τα στοιχεία δίνονταν με διαφορετικό τρόπο. Μια πρόχειρη σύγκριση των στοιχείων του «Ιχνευτή» δείχνει ότι το 2000 εκδόθηκαν 6.537 νέοι τίτλοι, ενώ τα στοιχεία του EKEBI για την ίδια χρονιά δίνουν 7.030 βιβλία. Ποιος έχει δίκιο; Πού υπάρχει λάθος; O ενδιαφερόμενος ποιον πρέπει να πιστέψει, τον κρατικό φορέα ή τον ιδιώτη που πρώτος ασχολήθηκε με τη στατιστική του βιβλίου;