To Outlook, η πιο φιλόδοξη έκθεση σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, που διήρκεσε τρεις μήνες, ολοκληρώνεται αύριο. Ενα μείζον καλλιτεχνικό γεγονός που ίσως δεν θα μείνει στη μνήμη μας μόνο για τη σημασία του αλλά για μια δυσάρεστη υπόθεση βανδαλισμών. Μέχρι και την τελευταία ημέρα υπολογίζεται ότι θα έχουν δει την έκθεση 50.000 άνθρωποι. O καλλιτεχνικός διευθυντής του Outlook Χρήστος Ιωακειμίδης, κάνει στην «K» ένα μικρό απολογισμό για τους στόχους του και τα γεγονότα που σημάδεψαν την έκθεση.
– Πώς νιώθετε τώρα που η έκθεση τελειώνει;
– Μεγάλη χαρά, διότι είδα ανθρώπους να την επισκέπτονται που δεν ήταν art freaks αλλά άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Είναι μεγάλη ικανοποίηση να γνωρίζεις ότι 50.000 άτομα ήρθαν να δουν μια έκθεση σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα. Μεγάλος αριθμός, γι’ αυτού του είδους την καλλιτεχνική έκφραση, που δεν μπορεί να συγκριθεί με εκθέσεις που φιλοξενούν έργα Αναγέννησης.
– Πετύχατε τους στόχους που είχατε θέσει εξ αρχής;
– Οταν άρχισα να ασχολούμαι με την έκθεση είχα, μάλλον, υποτιμήσει τη σοβαρότητα κάποιων θεμάτων. Ισως, λόγω του ενθουσιασμού μου. H προσέγγισή μου ήταν πιο ιδεαλιστική, έβλεπα τα πράγματα όπως θα τα επιθυμούσα και όχι όπως ήταν. Τελικά απεδείχθησαν όλα πιο δύσκολα. Δεν ήταν μονάχα πρόβλημα υποδομών αλλά και θέμα επικοινωνίας σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα. Ελειπαν οι προϋποθέσεις, η παιδεία, η εξοικείωση. Αυτά δεν ξεπερνιούνται. Ούτε γρήγορα, ούτε εύκολα.
– Μπήκε η Αθήνα στον εικαστικό χάρτη με το Outlook, όπως τονίζατε πριν από τρεις μήνες;
– Αυτό είναι το μόνο για το οποίο είμαι σίγουρος. Οταν δύσκολοι και συνήθως critical view ξένοι δημοσιογράφοι που είδαν την έκθεση γράφουν για τον Ελληνα ζωγράφο Απόστολο Γεωργίου ότι είναι εξίσου δυνατός όσο ο Νέο Ράουχ ή ότι οι Ελληνες καλλιτέχνες που συμμετείχαν είναι τόσο δυνατοί όσο και οι ξένοι τι περισσότερο θα μπορούσαμε να περιμένουμε; Ηταν το μάξιμουμ. O εικαστικός χάρτης είναι η τέχνη και οι άνθρωποι.
– Οι επικριτές σας σάς προσάπτουν ότι το εικαστικό στίγμα της έκθεσης ήταν ασαφές, ότι δεν είχε «θέση».
– Ανθρωποι που δεν έχουν στήσει ποτέ τους έκθεση και φωνάζουν για το στήσιμο, με κάνουν απλώς να χαμογελάω. Σε ό,τι αφορά την κριτική που δέχθηκα υπήρχαν ανόητα καθώς και ενδιαφέροντα και σοβαρά πράγματα. H συζήτηση προϋποθέτει και ένα επίπεδο, μια σκέψη γύρω από την τέχνη, στοχασμό, που δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Οσοι ήθελαν να δουν, είδανε. Οι επισκέπτες που δεν ήταν του συναφιού ήταν πιο ανοιχτοί και πιο περίεργοι. Οι άλλοι είχαν άποψη πριν καν ανοίξει η έκθεση.
– Τα έργα του Τιερί Ντε Κορντιέ και του Θανάση Τότσικα γιατί αποκαθηλώθηκαν;
– Ρωτήστε τον κ. Βενιζέλο. Την απόφαση και την ευθύνη ανέλαβε το διοικητικό συμβούλιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας την ίδια ημέρα. Οταν ύστερα από τις ύβρεις που δεχόμασταν τηλεφωνικά, άρχισαν οι βανδαλισμοί. Ενιωσα ότι είχα καθήκον να προστατεύσω τα έργα προσωρινά μέχρι να καταλαγιάσει αυτό το πράγμα. Πρέπει να σας αποκαλύψω ότι ακόμα και σήμερα έχουμε κρούσματα. Πριν από μερικές ημέρες ένας παπάς κατέβασε το κάδρο με το σημείωμα που βρίσκεται στη θέση του έργου του Ντε Κορντιέ. Αυτό ξεπερνάει την παράνοια. Παραλλήλως, είχαμε και άλλες ενέργειες βανδαλισμού που δεν είχαν κίνητρα θρησκευτικά. Το έργο του Ερβιν Βουρμ «Fat House» το έχουν σπάσει και το έχουν μουτζουρώσει με μολύβι. Σε άλλα δύο έργα -το ένα είναι της Μαρίας Παπαδημητρίου- έχουν κλέψει εξαρτήματα ηλεκτρονικών συσκευών. Λόγω των γεγονότων αυτών ανέβηκε το κόστος διότι αυξήσαμε τους άνδρες της περιφρούρησης. Είναι μια στάση ανθρώπων που δεν έχουν κανένα σεβασμό για το έργο τέχνης.
– Μετά την κρίση, γιατί τα έργα δεν ξανατοποθετήθηκαν;
– Οι δύο καλλιτέχνες δεν ήθελαν να αναρτηθούν εκ νέου τα έργα τους. O Ντε Κορντιέ είναι ένας φιλόσοφος. Ετσι όπως παρουσιάστηκε το θέμα στα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσοι δεν είχαν δει την έκθεση, πίστεψαν ότι επρόκειτο για το μεγαλύτερο έργο του Outlook όπου κυριαρχούσε ένας υπερ – φαλλός, και ότι αυτός ο πίνακας καθόρισε την έκθεση. Δεν ασχολήθηκαν με τη σκέψη του καλλιτέχνη. Το έργο του Τότσικα -που τόση κριτική τού ασκήθηκε- ήταν για εμένα πάρα πολύ σημαντικό, ως αναφορά στον παγανισμό. Το θλιβερότερο ήταν ότι ένα μέρος της πνευματικής Αθήνας εσιώπησε μπροστά στις καταδικαστέες πράξεις του βανδαλισμού.
– Εσείς πιστεύετε ότι στηρίξατε τους καλλιτέχνες, που ήταν μάλιστα και δικές σας επιλογές;
– Ακόμα και αύριο αν κινδύνευε ένα έργο, θα το ξανακατέβαζα. H δουλειά μου είναι να το προστατεύσω. Αφού κάναμε ολόκληρη συζήτηση με τους καλλιτέχνες, εκείνοι αποφάσισαν -και έπρεπε να το σεβαστώ- ότι δεν ήθελαν να ξαναμπούν τα έργα στη θέση τους. Ενας «υπαρχηγός» του Καρατζαφέρη με απειλούσε μάλιστα ότι θα ελέγξει την έκθεση έργο – έργο σαν ιεροεξεταστής για να ανακαλύψει τα «ασεβή»! Θα τα έκρινε σύμφωνα με τα επιλήψιμα καρατζαφερικά μέτρα και σταθμά!
– Πιστεύετε ότι η απόφαση του υπουργού Πολιτισμού είχε επηρεαστεί και από την προεκλογική ατμόσφαιρα;
– Σίγουρα, όλα είναι μέσα στο πακέτο. Το καλύτερο που θα μπορούσε να γίνει κατά τη γνώμη μου είναι να υπήρχε μια ειδική ανακοίνωση έξω από την αίθουσα με τα έργα του Ντε Κορντιέ, για εκείνους που θα μπορούσαν να ενοχληθούν.
– Νομίζετε ότι η τέχνη στην Ελλάδα είναι όμηρος ανθρώπων με ακραία συμπεριφορά;
– Πιστεύω ότι το φάσμα της δημόσιας -και όχι μόνο- ζωής στη χώρα μας τρέφει μια ατμόσφαιρα συντηρητισμού. Δείτε τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις που υποστηρίζουν ότι η η κοινωνία μας εμπιστεύεται ως θεσμούς την Εκκλησία, τον Στρατό, την Αστυνομία και την οικογένεια. Το περιστατικό με τον Οδυσσέα Τσενάι είναι επίσης ενδεικτικό. Δεν είναι μονάχα ο Καρατζαφέρης αλλά ένα ολόκληρο κλίμα. Γυρνάμε πίσω με μεγάλη ταχύτητα. O αρχιεπίσκοπος είναι ευφυής άνθρωπος. Ξέρει πολύ καλά τι προκαλεί όταν λέει ότι οι Τούρκοι είναι βάρβαροι και οι Ελληνες μοναδικοί. Υπάρχει και ένας νεοελληνικός ρατσισμός. Ολα αυτά συνθέτουν ένα μωσαϊκό πολύ επικίνδυνο
– Φοβηθήκατε ότι μπορεί να προκύψουν βανδαλισμοί πριν ανοίξει τις πόρτες του το Outlook;
– Δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι κάποιος μπορεί να σοκαριστεί από τα έργα του Ντε Κορντιέ ή του Τότσικα ή το ομοφυλοφιλικό φιλί ή τα σκίτσα του Πέτιμπον. Τι να κάνουμε, αυτή είναι η τέχνη της εποχής μας.
– H ανοιχτή συζήτηση που είχατε προαναγγείλει, γιατί δεν πραγματοποιήθηκε;
– Θέλαμε να προσκαλέσουμε κάποιες προσωπικότητες από το εξωτερικό. Μέχρι στιγμής, το θέμα έχει παγώσει για λόγους οικονομικούς.
– Γιατί κανένα από τα έργα του Outlook δεν θα μείνει τελικά στην Αθήνα ως κληρονομιά της έκθεσης;
– Αυτό δεν εξαρτάται από εμάς. Στείλαμε κατάλογο στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα με τα έργα που ήταν διαθέσιμα προς αγοράν, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ενδιαφέρον. H Πολιτιστική θα έστελνε τον κατάλογο και στα δύο ελληνικά μουσεία με τα διαθέσιμα έργα. Ούτε από εκεί έχουμε νέα.