Πλατύς, γαλανός ουρανός, ιδωμένος από το ύψος του κεφαλιού. Τον κόβουν μόνο οι όρθιοι στύλοι με τα σύρματα του τηλέγραφου και αν δεν υπήρχαν κάποια μικρά, άσπρα σύννεφα που τρέχουν εδώ κι εκεί και οι εφηβικές φωνές που ακούγονται, θα μπορούσε να ήταν μια ακίνητη φωτογραφία.
Είναι όμως η πρώτη εικόνα της πρόσφατης ταινίας του Γκας βαν Σαντ «Ελέφαντας», αλλά η ταινία δεν είναι το θέμα εδώ. Το θέμα είναι η φωτογραφική τέχνη εκείνου με του οποίου τις φωτογραφίες μοιάζει η πρώτη σκηνή του φιλμ. Του Ουίλιαμ Ιγκλεστον του ονομαστού, Αμερικανού φωτογράφου που έχει αποκληθεί, «πατέρας της έγχρωμης φωτογραφίας».
Φευγαλέες λεπτομέρειες
Δεν την εφηύρε ακριβώς αυτός, αλλά την επέβαλε με τις φωτογραφίες του στις δεκαετίες του 1960 και 1970 δημιουργώντας ταυτόχρονα έναν κόσμο που πέρασε και στον κινηματογράφο. Ενα δείγμα της επιρροής αυτής είναι η εισαγωγή της ταινίας του Βαν Σαντ που αποτελεί μαζί φόρο τιμής στον κόσμο των εικόνων του Ιγκλεστον. Ποιος είναι ο κόσμος αυτός; Είναι ο καθημερινός κόσμος της αστικής Αμερικής, όπως αυτός δηλώνεται μέσα από ασήμαντα πράγματα τα οποία, στις φωτογραφίες του, αποκτούν διαστάσεις καταστάσεων. Και αυτό είναι το ταλέντο του Ιγκλεστον? ένα ζευγάρι παπούτσια κάτω από το κρεβάτι, ένας γυμνός γλόμπος που κρέμεται από ένα κόκκινο ταβάνι, ένας σκύλος πίνοντας νερό από μια λακκούβα στην άκρη του δρόμου. Εικόνες που λένε περισσότερο από αυτά που εικονίζουν.
Μερικοί χαρακτήρισαν τις φωτογραφίες του, κοινές και βαρετές. Ομως, καθώς γράφει ο Στιβ Ρόουζ στην «Γκάρντιαν» είναι ακριβώς το αντίθετο. Συνθέσεις καμωμένες με ακρίβεια, γεμάτες νόημα συχνά βίαιο. Σπανίως υπάρχουν άνθρωποι, παντού όμως είναι διάχυτη η αίσθηση της ανθρώπινης παρουσίας και της έντασης ανάμεσα στη φύση και στην τεχνική. Γι’ αυτό και τα τηλεγραφικά σύρματα που εμφανίζονται τόσο συχνά να απλώνονται αντίθετα από τις φυσικές γραμμές του τοπίου και να χάνονται κάπου στον ορίζοντα, σαν αυτή η ένταση μεταξύ του φυσικού και του τεχνητού να μην έχει ορατό τέλος.
Ο Βαν Σαντ είναι από τους πιο πρόσφατους και οφθαλμοφανείς οπαδούς του αστικού κόσμου του Ιγκεστον, όπου άλλωστε συχνά στρέφεται ο αμερικανικός κινηματογράφος όταν αναζητεί φρέσκο υλικό. H αισθητική αυτή είναι ακόμη ασχημάτιστη, οι γενικές της γραμμές όμως είναι, φυσικό φως, αληθινό σκηνικό, ημι-αφαιρετικές εικόνες και μακρά πλάνα αντί για πολύπλοκες κινήσεις της κάμερας ή ειδικά εφέ? μια έμφαση δηλαδή στον τόνο αντί της πλοκής. Πρωτοφάνηκε η αισθητική αυτή στην πρώτη ταινία της Σοφίας Κόπολα «Αυτοκτονίες παρθένων» (1999) με σκοπό τη σύλληψη της ατμόσφαιρας της εφηβικής ζωής, μέσα από την ανάμνηση. H ίδια η σκηνοθέτις είχε τότε πει ότι έμπνευσή της υπήρξε η ομορφιά των ασήμαντων πραγμάτων, πράγμα που έμμεσα καταλήγει στον κόσμο των φωτογραφιών του Ιγκλεστον. Οι δρόμοι και τα σπίτια των περιχώρων είναι πια το θέμα κι όχι τα τεράστια οικοδομικά τετράγωνα του κέντρου ή οι απέραντες ερημιές.
Κρυφή αρμονία
Ο ίδιος ο Ιγκλεστον δεν πολυέχει σχέση με το σινεμά. Στα 65 του σήμερα ζει στο Μέμφις του Μισισιπή, ως αριστοκράτης πολυμαθής, κορυφαίος σχεδιαστής μεγαφώνων και γνώστης του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, όντας ο ίδιος αυτοδίδακτος πιανίστας. Το ενδιαφέρον του για τον κινηματογράφο είναι ελάχιστο, και άλλωστε οι φωτογραφίες του περισσότερο μουσική αίσθηση αναδίνουν παρά κινηματογραφική.