Ελένη Μαντά
100 αιώνες θάλασσα
Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου
Ελένη Μαντά
100 αιώνες θάλασσα
Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου
«Εφερα τη ζωή μου ως εδώ
Πέτρα ταμένη στο υγρό στοιχείο
Πιο πέρα απ’ τα νησιά
Πιο χαμηλά απ’ το κύμα
Γειτονιά στις άγκυρες
– Οταν περνάν καρίνες σκίζοντας με πάθος
Ενα καινούργιο εμπόδιο και το νικάνε…»
Οδυσσέας Ελύτης «Επέτειος»
Οι στίχοι του Οδυσσέα Ελύτη είναι σαν περίληψη ενός βιβλίου που, κυριολεκτικά, μυρίζει θάλασσα. Τίτλος του, «100 αιώνες θάλασσα» και εκδοτικός του φορέας ένα κοινωφελές, μη κερδοσκοπικό ίδρυμα, το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου, που λειτουργεί από το 1985 στη Μύκονο με στόχο να μελετά και να προβάλλει την ελληνική ναυτική παράδοση.
Ενα βιβλίο που περιέχει σκαριά, εργαλεία, τόπους, διαδρομές, ανθρώπους, ό,τι έχει συνδεθεί αυτούς τους εκατό αιώνες με την πορεία της ναυτιλίας και την εξέλιξη των πλοίων στην Ελλάδα από το 8000 π. X. έως σήμερα. Τα κείμενα και η έρευνα ανήκουν στην Ελένη Μαντά.
Τεκμηριωμένο υλικό
Μπορούν να χωρέσουν 100 αιώνες ιστορίας σ’ έναν τόμο; Φαίνεται ότι μπόρεσαν. Με αρωγούς τη φαντασία και τον πλούτο του εικονογραφικού και τεκμηριωτικού υλικού. Και με γνώμονα «όχι τόσο τη διάρκεια και τη βαρύτητα της κάθε ιστορικής περιόδου όσο τα γεγονότα και τις εξελίξεις που σημάδεψαν τον τομέα της ναυτιλίας και της ναυπηγικής στη συγκεκριμένη εποχή», όπως σημειώνει η πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ναυτικού Μουσείου Αιγαίου, Κατερίνα Χαριτάτου.
Μια ιστορία 100 αιώνων σαν παραμύθι. «Στο σπήλαιο Φράγχθι, στην Αργολίδα (στις ανατολικές ακτές της Πελοποννήσου), αλλά και στο σπήλαιο του Κύκλωπα, στο νησί Γιούρα (στις Βόρειες Σποράδες) ανακαλύφθηκαν εργαλεία και όπλα, τα οποία χρονολογούνται γύρω στο 8000 π. X., από οψιδιανό λίθο που προερχόταν από το νησί της Μήλου». M’ αυτά τα λόγια ξεκινάει η αφήγηση αυτής της τεράστιας ναυτικής ιστορίας και θα μπορούσε να ήταν η αρχή του παραμυθιού. Οι πρώτες εξευρευνήσεις στο Αιγαίο, τα κυκλαδικά πλοία, η θαλασσοκρατορία των Μινωιτών, τα πλοία της μυκηναϊκής εποχής, η Αργοναυτική Εκστρατεία, ο Τρωικός Πόλεμος, οι περιπέτειες του Οδυσσέα, ο A΄ και ο B΄ Αποικισμός, όταν οι Ελληνες εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας και στα παράλια του Ευξείνου Πόντου αντίστοιχα, η Ολκάς (το πλοίο που συρόταν από άλλο πλοίο), η τριήρης, η Ναυμαχία της Σαλαμίνας, το Λιμάνι του Πειραιά στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή, ο Περίπλους του Νεάρχου, το Πλοίο της Κυρήνειας, το Λιμάνι της Αλεξάνδρειας στα ελληνιστικά χρόνια, η ναυτική δύναμη της Ρόδου, η Δήλος – Σημαντικό Εμποροναυτικό Κέντρο, η κυριαρχία των Ρωμαίων, ο στόλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Ελληνες και θάλασσα στην Τουρκοκρατία, πειρατές και κουρσάροι, ο θαλάσσιος αγώνας κατά την Επανάσταση του 1821, η ανασυγκρότηση της ναυτιλίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, Ελληνες ναυτικοί και έμποροι σε όλα τα λιμάνια, η μετάβαση από το ιστίο στον ατμό, ο Πειραιάς, το Κέντρο της Ελληνικής Ναυτιλίας, τα υπερωκεάνια, το Ελληνικό Ναυτικό στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον Μεσοπόλεμο, στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μερικοί από τους σταθμούς τόσο του φροντισμένου λευκώματος όσο και της ιστορίας της ελληνικής ναυτιλίας στο πέρασμα 10.000 χρόνων.
Σ’ αυτό το διάστημα «τα πλοία εξελίχθηκαν από μικρές σχεδίες στα σημερινά μεγαθήρια. Τα κουπιά αντικαταστάθηκαν από τα ιστία, τα ιστία από τις ατμομηχανές, οι ατμομηχανές από τις σημαντικές παντοδύναμες μηχανές εσωτερικής καύσεως». H ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας είναι οπωσδήποτε μια ιστορία με ορμή, μια ιστορία με αγώνες, μια ιστορία χωρίς τελειωμό…