Υποσχέθηκε σε υπερηλίκους φτωχούς συνταξιούχους ότι θα τους φτιάξει ΚΑΠΗ-net, στους νέους ότι θα μπορούν να δουλεύουν ανασφάλιστοι, στους εργάτες των ναυπηγείων ότι θα τους μειώσει τα εργατικά ατυχήματα κατά 20% (sic), τόνισε ότι θα αντιμετωπίσει την ανεργία συγχωνεύοντας τα υπουργεία Εργασίας και Παιδείας. Μπορεί οι εξαγγελίες του καινούργιου αρχηγού του ΠΑΣΟΚ να είναι αφόρητα απλοϊκές και ορισμένες προτάσεις του ασυνάρτητες. Αλλά είναι πολύ συμπαθητικός όταν κάνει τροχάδην με κοντό παντελονάκι – όπως τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.
Νομίζω ότι το τηλεοπτικό lifestyle με το οποίο ο Γιώργος Παπανδρέου προσπαθεί να νομιμοποιήσει τη διεκδίκηση της εξουσίας δεν είναι το σημαντικό. Αν και μάλλον δεν μπορεί να διατυπώσει πολιτική, ωστόσο η πολιτική δεν του χρειάζεται. Αντίθετα, χρειάζεται εξουσία σκέτη. Το πρόβλημά του αρχίζει από το δεδομένο ότι σε συνθήκες Δημοκρατίας, όπου οι πολίτες έστω μία φορά στο τόσο ψηφίζουν, ο κάθε διεκδικητής της εξουσίας, και μάλιστα όταν την απαιτεί σκέτη χωρίς πολιτική, πρέπει να βρει κάποιους άλλους τρόπους νομιμοποίησης. Το lifestyle είναι απλώς επικοινωνιακό, δηλαδή προπαγανδιστικό, πάντως σίγουρα δευτερεύον. Η κύρια προσπάθεια νομιμοποίησης της απαίτησης για εξουσία χωρίς πολιτική επικεντρώνεται σε δύο άξονες: την καλοσύνη και το μέλλον. Πράγματι, ο μεσήλικας αρχηγός του ΠΑΣΟΚ στις δημόσιες εμφανίσεις του είναι πλήρης καλοσύνης γύρω του και εντός, και μέλλον, πολύ μέλλον, σχεδόν φως.
Γιατί όμως καλοσύνη και μπόλικο μέλλον; Τι έγιναν οι ιδέες, η πολιτική, το πρόγραμμα, τα μέτρα που θα νομιμοποιούσαν την απαίτησή του για εξουσία, τι λέει τέλος πάντων αυτός ο άνθρωπος για τις πραγματικότητες της χώρας μας και του κόσμου που ζούμε; Και αν ο ίδιος, όπως φαίνεται, δεν γνωρίζει από αυτά, οι σύμβουλοί του; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα δεν είναι απλή, αλλά δεν είναι και άλυτο μαθηματικό θεώρημα. Ο καινούργιος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ δεν έχει να υπερασπίσει ούτε ιδέες ούτε πολιτική. Αν είχε, είναι επαρκώς εγγράμματος ώστε θα τα υπεράσπιζε δημόσια, θα τα ανέλυε όσο του επιτρέπουν οι υποκειμενικές του ικανότητες. Αντίθετα, έχει να υπερασπίσει έναν κόσμο. Τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ.
Δύο ομάδες
Συνοπτικά, ο κόσμος αυτός συγκροτείται από δύο κεντρικές ομάδες, μία μεγάλη της τάξης των δεκάδων χιλιάδων ατόμων και μία μικρή των είκοσι-τριάντα ατόμων. Η πρώτη είναι το κόμμα-κράτος που έχει συγκροτηθεί από την εποχή του πληβειακού λαϊκισμού του Ανδρέα Παπανδρέου, και δυστυχώς ο μόνος ορθολογιστής πολιτικός ηγέτης ο Κώστας Σημίτης, όχι μόνο δεν το εξάλειψε αλλά το άφησε να ενισχυθεί. Και η δεύτερη ομάδα είναι οι προσφυώς ονομαζόμενοι κομματικοί επιχειρηματίες, προμηθευτές του Δημοσίου και στοιχηματζήδες, ταυτοχρόνως κάτοχοι σχεδόν όλων των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τηλεοπτικών και εντύπων.
Η σχέση των δύο ομάδων είναι γνωστή. Συνοπτικά, ανταλλάσσονται θέσεις ισχύος και το δημόσιο χρήμα, το χρήμα των πολιτών, δεν μετατρέπεται σε κεφάλαιο όπως πιστεύουν πολλοί, αλλά σε ιδιωτικό πλούτο αριστοκρατικού τύπου. Η πρώτη ομάδα έχει όλα αυτά τα χρόνια που κατέχει το κράτος αποδείξει πως ως διαχειριστές της διοίκησης του κράτους και του δημόσιου τομέα είναι κατά κανόνα ακραία ιδιοτελής και ταυτοχρόνως διοικητικά σπέρνει το χάος. Και η δεύτερη έχει αποδείξει επίσης ότι ως επιχειρηματίες είναι απλώς μικρομεσαίοι το πνεύμα, αλλά τα συμφέροντά τους επιβάλλουν μια οικονομία απολύτως κλειστή, μια διάχυτη κυρίαρχη ιδεολογία με κύριο γνώρισμα τον αμοραλισμό, και ένα κράτος απολύτως ελεγχόμενο έστω μέσω της διαφθοράς. Και τα τρία αυτά σκέλη των συμφερόντων τους τα εξασφαλίζει το κόμμα-κράτος του ΠΑΣΟΚ. Οι ομάδες αυτές έλκουν μαζί τους τα στελέχη τους, τους υπαλλήλους τους, τις οικογένειές τους αλλά και πολλούς συμπολίτες μας οι οποίοι, αδιαφορώντας για την θεσμική τους υπόσταση ως πολίτες (συχνά και σε βάρος του αυτοσεβασμού τους) στηρίζουν αυτό το σύστημα εξουσίας. Και είναι πολλοί, όπως απέδειξε και η εκλογή του καινούργιου αρχηγού από τους φίλους τής μιας ημέρας.
Επιβίωση σημαίνει εξουσία
Αυτόν λοιπόν τον κόσμο έχει να προασπίσει ο καινούργιος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, και ο κόσμος αυτός δεν χρειάζεται ούτε ιδέες, ούτε πολιτική? τα πάντα είναι θεμιτά προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία σκέτη. Η επιβίωση του κόσμου αυτού εξαρτάται απολύτως από τον πλήρη έλεγχο της εξουσίας.
Αν στην εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου το ΠΑΣΟΚ-κράτος αντλούσε νομιμοποίηση από την αντίθεση στο κόμμα-έθνος που είχε συγκροτήσει η Δεξιά κατά την περίοδο του εμφυλίου και μετά έως τη χούντα, σήμερα το καθεστώς ΠΑΣΟΚ αποτελεί το κατ’ εξοχήν εμπόδιο, τη μείζονα αντιδραστική δύναμη που εμποδίζει την ανάπτυξη της Δημοκρατίας μας και της κοινωνίας μας. Αποτελεί εμπόδιο επειδή η κομματική νομενκλατούρα ασκεί παρασιτική κρατική εξουσία, ευνοεί την κλειστή και παρασιτική οικονομία και καλλιεργεί ένα γελοίο και αδιέξοδο πολιτιστικό σύστημα στο οποίο ο αμοραλιστικός μηδενισμός αποτελεί την κυρίαρχη αξία. Αποτελεί εμπόδιο όμως και για τον δικό του εκσυγχρονισμό. Γιατί σοβαρές δυνάμεις εκσυγχρονισμού και μάλιστα πολιτικά αξιόλογες, υπάρχουν στο ΠΑΣΟΚ, και δεν είναι βέβαια ούτε οι παλαιοί υπουργοί-βαρώνοι του καθεστώτος, ούτε οι εξ Αμερικής master-νεοσσοί σύμβουλοι του καινούργιου αρχηγού. Ισως να μην είναι ούτε καν ο ίδιος.
Η καλοσύνη, λοιπόν, και το ακατάσχετο μέλλον δεν μπορεί να μας κάνουν να χάνουμε από τα μάτια μας την παρελθούσα και τρέχουσα πραγματικότητα. Οποιος πολίτης που δεν είναι μέλος του συστήματος γοητευτεί από αυτά στις εκλογές της 7ης Μαρτίου, απλώς επιφυλάσσει στον εαυτό του και στους συμπολίτες του το ίδιο υφιστάμενο καθεστωτικό μέλλον, και ως μέσο ικανοποίησης των αναγκών του την καλοσύνη της εξουσίας.
(1) Ο κ. Π. Πιζάνιας είναι καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.