Γεώργιος Φ. Κατραλής
Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης – Η ζωή και το έργο του
Εκδ. Παρουσία, 2004
Οι φίλοι του αρχαίου δράματος ενδεχομένως γνωρίζουν το όνομα του Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη από τη μουσική που είχε συνθέσει για τραγωδίες του Σοφοκλή, του Αισχύλου, του Ευριπίδη. Υπήρξε, εξ άλλου, επί πολλά χρόνια μόνιμος συνεργάτης του Πειραϊκού Θεάτρου του Δημήτρη Ροντήρη. Οι παλαιότεροι θα τον θυμούνται, ίσως, ως μόνιμο αρχιμουσικό της ορχήστρας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, από την οποία αποχώρησε το 1962. Ασφαλώς πολύ λίγοι θα έχουν ακούσει ότι συνέθεσε μουσική για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού. Σε κάθε περίπτωση, μετρημένοι είναι όσοι γνωρίζουν τον συνθέτη από το δημιουργικό του έργο, διότι, παρότι εκτενές και σημαντικότατο, ακούγεται σπάνια και έχει ηχογραφηθεί ελάχιστα. Κι όμως, ο Κυδωνιάτης έχει συνθέσει συμφωνίες, κοντσέρτα, έργα μουσικής δωματίου, έργα για σύνολα πνευστών, έργα για πιάνο, αλλά και τραγούδια: πρόκειται για ενδιαφέρουσα μουσική, που όπως και αυτή αρκετών ακόμα Ελλήνων συνθετών, αδίκως παραμένει άγνωστη στο κοινό.
Ο Κυδωνιάτης γεννήθηκε το 1908 στην Τρίπολη, μελέτησε μουσική στην Αθήνα και συνέχισε τις σπουδές του σε Παρίσι και Βρυξέλλες. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, άρχισε να δραστηριοποιείται σε διάφορους τομείς, ως δάσκαλος σε ωδεία, ως συνθέτης, αλλά επίσης ως αρχιμουσικός ή συνοδεύοντας στο πιάνο τραγουδιστές. Η μουσική του εντάσσεται στο πλαίσιο της καλομοιρικής «εθνικής σχολής» (αν και όχι αυστηρά), με αναφορές στον πλούτο της δημοτικής μουσικής, τις κλίμακες και τους ρυθμούς της. Ειδικά τα έργα του μουσικής δωματίου διαθέτουν τη φραστική ρευστότητα, το σφρίγος και τη μελωδική ευφράδεια της γαλλικής μουσικής των μέσων του 20ού αιώνα.
Η μονογραφία του Γεωργίου Φ. Κατραλή για τη ζωή και το έργο του Κ. Κυδωνιάτη, που εκδόθηκε πρόσφατα με τη στήριξη του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Τριπόλεως, περιλαμβάνει πλήθος στοιχείων και τεκμηρίων, συνοδεύεται από κατάλογο έργων του συνθέτη (συνταγμένο από τον Χ. Κολοβό) και βιβλιογραφία. Ο συγγραφέας, μουσικός ο ίδιος, προσπαθεί έντιμα να φωτίσει όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές. Είναι όμως προφανές ότι -όπως και σε τόσες άλλες περιπτώσεις Ελλήνων συνθετών- δεν είχε στη διάθεσή του (ή δεν θέλησε να αποκαλύψει) όσες πληροφορίες ήσαν απαραίτητες, προκειμένου να αποφευχθεί ένα εξωραϊσμένο πορτρέτο παρωχημένης αισθητικής. Πολύ περισσότερο, που η προσωπικότητα και το ήθος του Κυδωνιάτη, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, φαίνεται πως είχαν τη δύναμη να παραμερίζουν μικρότητες και ασχήμιες. Ετσι, λόγου χάριν, μαθαίνουμε ότι ο «σεμνός», «ευθύς» και «τίμιος» συνθέτης «αποχώρησε», «αποπέμφθηκε» ή «αποκλείσθηκε» από διάφορες θέσεις, ωστόσο δεν δίδονται επαρκείς πληροφορίες για την απαραίτητη ιστορική καταγραφή της αλήθειας: μόνον υπαινιγμοί και εικασίες.
Σε κάθε περίπτωση, στη φιλότιμη εργασία του ο Κατραλής έχει συγκεντρώσει -και δημοσιοποιεί- ανεκτίμητο υλικό (φωτογραφικά τεκμήρια, παρτιτούρες, προγράμματα συναυλιών και πλήθος κριτικών σημειωμάτων) μέσα από το οποίο δίδεται σαφής εικόνα του ιστορικού πλαισίου και φωτίζεται μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες της ελληνικής σοβαρής μουσικής.