1. Marcel Detienne: «Οι κύριοι της αλήθειας στην αρχαϊκή Ελλάδα» Εισαγωγή: Pierre Vidal-Naquet. Μετάφραση: K. Αλεξοπούλου, Στ. Οικονόμου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2002 (β΄ έκδοση).
Μία από τις καλύτερες στιγμές της «Σχολής των Παρισίων» (δομισμός, ανθρωπολογία και δομική ανθρωπολογία) στην ερμηνεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου και ένα από τα ευτυχέστερα συναπαντήματα (Marcel Detienne και P. Vidal-Naquet). Είναι, τηρουμένων των αναλογιών, σαν τη μαθητεία του Αλέξανδρου κοντά στον Αριστοτέλη ή τη συνεργασία του Σίλερ με τον Μπετόβεν για την «Ωδή της Χαράς» στην Ενάτη Συμφωνία ή τη μελοποίηση της μετάφρασης της «Αντιγόνης» και του «Οιδίποδα τυράννου» του Σοφοκλή και του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου από τον Carl Orff.
To θέμα της αναζήτησης της αλήθειας είναι από μόνο του ακανθώδες· το καθιστά, όμως, ακανθωδέστερο η ανθρωπολογική προσέγγιση, πράγμα το οποίο αντιπαθούν οι φιλόσοφοι και ιστορικοί της φιλοσοφίας και χλευάζουν οι φιλόλογοι και οι κάθε λογής κειμενοκεντρικοί αρχαιογνώστες. O βασικός λόγος γι’ αυτήν τη διάσταση είναι ότι δεν γνωρίζουν τη μέθοδο, τα μέσα και τα εργαλεία δουλειάς οι μεν των δε. Ετσι, το θέμα από κυρίως γνωσιολογικό συσχετίζεται με την ετυμολογία, την οντολογία, ακόμη και την πολιτική (χτυπητό παράδειγμα η επίθεση κατά του Χάιντεγκερ του Daseiκαι της πολιτικής του «στράτευσης»), με αποτέλεσμα να φαίνεται στους ανάσκοτους ως διάλογος μεταξύ κωφαλάλων, αφού λείπει η κοινή επιστημολογική βάση και γλώσσα.
Αν αντιπαρέλθεις αυτή την εγγενή δυσχέρεια και αποφασίσεις «τον Ομηρο δι’ Ομήρου εξηγείσθαι», δηλαδή να διαβάζεις τους στρουκτουραλιστές ανθρωπολόγους με τη δική τους μόνη γλώσσα και επιστήμη, βρίσκεσαι μπροστά σ’ ενα κορυφαίο επίτευγμα του «χώρου», που θα το απολάμβαναν, θαρρώ, ακόμη και οι πιο αλλότριοι, όσοι και όσες π.χ. θα έγραφαν π.Χ. και μ.Χ. και όχι «πριν από την εποχή». O χαρακτηρισμός του βιβλίου ως «κορυφαίου επιτεύγματος» έγκειται στο ότι όχι μόνο ο συγγραφέας οδηγεί με θαυμαστό τρόπο τον αναγνώστη «από τα μικροφανέρωτα στα μεγαλοκρυμμένα», για να εννοήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο των τριών «κυρίων της αλήθειας», δηλ. του ποιητή, του μάντη και του δίκαιου άρχοντα (το «βασιλιάς» είναι τεχνικός όρος), στην πορεία της πόλης από την αρχαϊκή στην κλασική αλήθεια. Οχι μόνο γιατί ο πολύς Πιερ-Βιντάλ Νακέ δίνει στην Εισαγωγή την καλύτερη σύνοψη της δικής του σκέψης σε οκτώ πυκνές, συναρπαστικές σελίδες, αλλά και γιατί η εισαγωγή στην ελληνική έκδοση των δύο μεταφραστών είναι άκρως διαφωτιστική και για άλλα και για την ελληνική συμβολή στο Θέμα (θετική του Λεκατσά, αντιθετική του Συκουτρή).
Η Εισαγωγή («Επιστροφή στο στόμα της «αλήθειας»») και τα επιμέρους κεφάλαια είναι μεστά σημειωτικών Θέσεων: «Αλήθεια και κοινωνία», «H μνήμη του ποιητή», «O Γέροντας της Θάλασσας» (Νηρέας, Πρωτέας, Γλαύκος – κρίμα μόνο, που κανείς από το επιτελείο του βιβλίου δεν θυμήθηκε το «Ενας γέροντας στην ακροποταμιά» του Σεφέρη, όπου, παρά την απέχθειά του προς τα κεφαλαία αρχικά, ο ποιητής γράφει, για μια φορά «το Σημείο»), «H αμφισημία του λόγου», «H διαδικασία της εκλαΐκευσης», «H επιλογή: αλήθεια ή απάτη» και «Αμφισημία και αντίφαση».
Το βιβλίο είναι και έντονα αντιρρητικό. Χτυπάει όχι με σημειωτική υπαινικτικότητα, αλλά με έκδηλη οξύτητα τους φιλοσόφους, ιδιαίτερα τον MartiHeidegger, τους ιστορικούς, ιδιαίτερα τον Arnaldo Momigliano και τον M. J. Finley, και φυσικά, τους φιλολόγους, τους «φιλολογίζοντες», όχι «φιλολογούντες», όπως τους λένε στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα, ιδιαίτερα τους H.-J. Mette και T. Krischer. Είναι εύλογο γιατί οι φιλόλογοι ξέρουν τα κείμενα και τη γλώσσα, όλοι οι άλλοι (εθνολόγοι, γλωσσολόγοι κ.λπ.) ξέρουν για τα κείμενα και για τη γλώσσα. Γενικώς: ένα πολύτιμο βιβλίο, αν το διαβάσεις ανθρωπολογικά. Καλή η μετάφραση και η επιμέλεια. Κραυγαλέα η απουσία πινάκων και ευρετηρίων.
2. J. K. Rowling, «Αρειος Ποτήρ (και η του φιλοσόφου λίθος)», Ancient Greek Edition. Μετάφραση από τα αγγλικά στα αρχαία ελληνικά: Andrew Wilson. Bloomsbury, Λονδίνο 2004
H JoaKathleeRowling γράφει από τα έξι της. Γεννημένη το 1965, έγραψε το πρώτο της «βιβλίο» το 1971. Σπούδασε κλασική Φιλολογία (αρχαία ελληνικά και λατινικά) και Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Exeter. Τελικά, αφού δούλεψε στο Λονδίνο και στην Πορτογαλία, εγκαταστάθηκε στο Εδιμβούργο. Το 2000, βραβεύτηκε για τη συμβολή της στην παιδική λογοτεχνία.
Η ιδέα να γράψει τον «Χάρι Πότερ και τη Λίθο του Φιλοσόφου» τής ήρθε στη διάρκεια ενός ταξιδιού με τρένο από το Μάντσεστερ στο Λονδίνο και, μέχρι να φτάσει στον σταθμό King’s Cross, πολλοί από τους χαρακτήρες είχαν κιόλας διαμορφωθεί στο μυαλό της. Στη διάρκεια των επόμενων πέντε χρόνων επεξεργάστηκε την υπόθεση καθενός από τα βιβλία και άρχισε να γράφει το πρώτο. Το παρουσιαζόμενο εδώ («Harry Potter and the Philosopher’s Stone») πρωτοεκδόθηκε το 1997. Τα βιβλία του Χάρι Πότερ έχουν μεταφραστεί σε πάνω από πενήντα γλώσσες, αλλά αυτή στα αρχαία ελληνικά από τον καθηγητή Andrew Wilsoήταν εντελώς απροσδόκητη και τόσο εμπορικά όσο και φιλολογικά στάθηκε πολύ πετυχημένη.
Ο Andrew Wilsoσπούδασε αρχαία ελληνική φιλολογία στο Καίμπριτζ και διδάσκει για πάνω από 30 χρόνια τώρα στο Μπέντφορντ, όπου ζει. Ως μεταφραστής πέτυχε, με μικρές μόνο αστοχίες, να αναδείξει, ακόμα και από «δεύτερο χέρι», δηλαδή ως παλίμψηστο κείμενο την απαράμιλλη χάρη, πυκνότητα και σαφήνεια της αρχαίας ελληνικής, και να δώσει την ευκαιρία σε όσους διδάσκονται αρχαία ελληνικά να διαβάσουν ένα υψηλής στάθμης έργο στο ιδίωμα των αρχαίων πεζογράφων. Κάποτε τα ηδυπάρεργα (hobbies) των σοφών γίνονται μικροχαρές των «περιεργοπενήτων», όπως συνέβη και στον γράφοντα το παρόν. Απολαυστικό βιβλίο και ευπώλητο ήδη.
* O Ανδρέας Παναγόπουλος είναι κλασικός φιλόλογος στο Πανεπιστήμιο Πατρών.