ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Στη ξεχασμένη διακοινοτική κληρονομιά της άλλοτε κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης, στην αρμονική θρησκευτική και εθνική της ποικιλομορφία και στα γεγονότα που έπληξαν τους κατοίκους της, στρέφει τη διερευνητική του ματιά ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ στο τελευταίο του βιβλίο «Θεσσαλονίκη. H πόλη των φαντασμάτων: Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι, 1430-1950». Με αφορμή την έκδοση του αφηγήματός του ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μίλησε χθες στη Θεσσαλονίκη στην κατάμεστη αίθουσα του «Ολύμπιον».
Ο σύγχρονος ιστορικός αντλώντας στοιχεία από μια πλούσια βιβλιογραφία (οθωμανική, ενετική, ελληνική, αυστριακή, γαλλική, αγγλική, αμερικανική), αλλά και από την 20ετή επαφή του με την πόλη, ξεκινά το χρονικό του διήγημα με την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τον Σουλτάνο Murad B΄ το 1430, στέκεται στα τέλη του 15ου αιώνα όταν ο πληθυσμός της πόλης αποτελούνταν κατά προσέγγιση από ίσο αριθμό χριστιανών και μουσουλμάνων, στη συρροή των εβραίων προσφύγων που ξεπερνούσαν αριθμητικά τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους, για να καταλήξει στο σκοτεινό κεφάλαιο της Ιστορίας, όταν η κατοχή από τους ναζί (43.000 εβραίοι στάλθηκαν στο Αουσβιτς το 1943) τερμάτισε αιφνιδίως τον πάνω από 400 χρόνια εβραϊκό-ισπανικό της πολιτισμό.
Οι διαφορετικές κουλτούρες -παρόλο που τα σημερινά παραδείγματα θα οδηγούσαν στην υπόθεση ότι η ποικιλομορφία θα μετέτρεπε τη Θεσσαλονίκη σε μια «μπαρουταποθήκη» με ακραία φαινόμενα αδιαλλαξίας και συγκρούσεων- κατάφεραν να συνυπάρξουν. O συγγραφέας αποδίδει αυτή την αρμονία στο γεγονός ότι το Οθωμανικό Ισλαμικό δόγμα ήταν ένα «είδος θρησκείας συνόρων» που έδειχνε εκπληκτική ανοχή απέναντι στις άλλες θρησκείες.
Με την εξασθένιση της οθωμανικής δύναμης και την ιδέα των μονο-εθνικών κρατών να εγκαθιδρύεται στα Βαλκάνια, η Θεσσαλονίκη σύμφωνα με τον κ. Μαζάουερ, δεν μπορούσε πλέον να διατηρήσει την πολιτιστική της ισορροπία. Το μέλλον επεφύλασσε μεγαλύτερες τραγωδίες, τις οποίες ο κ. Μαζάουερ διηγείται χωρίς να παίρνει τη θέση του θύτη ή του θύματος. Στόχος του -όπως προτείνει και ο τίτλος του βιβλίου- είναι να «ξεθάψει» το ξεχασμένο παρελθόν της Θεσσαλονίκης μέσα από την υπέροχη ιστορία της.
Το βιβλίο που απέσπασε ήδη το βραβείο Duff Cooper 2004 θα μεταφραστεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια».
