Το καλλιτεχνικό μέγεθος του Κώστα Γαβρά και η σκηνοθετική του δεινότητα έχουν επαρκώς εκτιμηθεί σε διεθνές επίπεδο. Εκείνο όμως που δεν μπορεί να αποτιμηθεί στο έργο του είναι η αύρα του ίδιου του προσώπου, η φυσική ευγένεια και σεμνότητα, η εντυπωσιακή απουσία οποιασδήποτε έπαρσης, που θα δικαιολογούσε η αναγνώρισή του στο κινηματογραφικό στερέωμα. Ετσι και προχθές το βράδυ στο Κολλέγιο Αθηνών, στην επίσημη έναρξη του 11ου Φεστιβάλ της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας», με την τελευταία ταινία του «Το τσεκούρι», ο K. Γαβράς ήταν εκεί για να προλογίσει και να παραλάβει τη «Χρυσή Αθηνά» για το σύνολο της προσφοράς του, από τα χέρια της Ειρήνης Παπά. «Ευχαρίστησε πολύ», δήλωσε ότι «η τιμή είναι μεγάλη» και δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι το εννοεί. «Εψαξε», είπε, «να βρει έναν τρόπο για να ανταποδώσει» και σκέφτηκε μια φράση του Νερούδα: «Πολλά ευχαριστώ πολλές φορές». «Νιώθω μεγάλη χαρά και συγκίνηση που βρίσκομαι ανάμεσα σε οικεία πρόσωπα, την οικογένειά μου, τον αδελφό μου, τόσους φίλους», συνέχισε και τους απευθύνθηκε με τα μικρά τους ονόματα. Υστερα έδειξε τη «Χρυσή Αθηνά» και μαζί τη σχέση ζωής που τον ενώνει με τη γυναίκα του Μισέλ: «Της ανήκει. Χωρίς αυτήν δεν είχα κάνει τίποτα απ’ ό,τι έκανα στη δουλειά και στη ζωή μου».
«Ανήθικη ιστορία»
Την εκδήλωση άνοιξαν ο διευθυντής του φεστιβάλ Χρ. Μήτσης και ο υπεύθυνος συντονισμού προγράμματος, Ορέστης Ανδρεαδάκης. Αναφέρθηκαν συνοπτικά στη δουλειά του K. Γαβρά και στην πρόσφατη παραγωγή του, που χαρακτήρισαν «μαύρη κωμωδία». O όρος αποδίδει γλαφυρά και τις αντιδράσεις του κοινού – αν και ο ίδιος δημιουργός είπε ότι προτιμά το, δύσκολα αποδιδόμενο στα ελληνικά, «conte amoral» (ιστορία χωρίς ηθικό δίδαγμα). Το γέλιο πάγωνε στα χείλη, καθώς ο κυνισμός και ο σαρκασμός της εικόνας εναλλάσσονταν με το μπουρλέσκ χιούμορ και το οξύ κοινωνικό – πολιτικό σχόλιο. Μεγαλοστέλεχος επιχείρησης ο Μπρούνο Νταβέρ (ο ήρωας στο «Τσεκούρι», που υποδύεται ο Χοσέ Γκαρσία), απολύεται λόγω «συγχώνευσης, εξαγοράς και μετακίνησης της εταιρείας του στη Ρουμανία». Ανεργος επί 2,5 χρόνια, καταφεύγει σε μια σειρά από… φόνους, των πιο προικισμένων υποψηφίων για τη θέση του, ώστε να παραμείνει χωρίς ανταγωνιστές. Μια πρωτότυπη παραβολή -βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα Ντόναλντ Γουέστλεϊκ- «μια ψευδο-αστυνομική ιστορία και μια πραγματικά κοινωνική ταινία», όπως έχει πει ο K. Γαβράς. Οι συστηματικοί φόνοι δεν έχουν τίποτα το ρεαλιστικό. Στον κόσμο της εργασίας, του σκληρού ανταγωνισμού και του κυρίαρχου φόβου της ανεργίας, «σκοτώνουν την προσωπικότητα». Διαπράττεται, έτσι, ένας «φόνος» με τη μεταφορική έννοια. ««Το τσεκούρι» μιλάει, λοιπόν, με τρόπο μη ηθικό για ένα θέμα που είναι απολύτως ηθικής τάξεως», λέει ο σκηνοθέτης.
Στο τέλος της προβολής το χειροκρότημα ήταν θερμό και το ερώτημα κοινό: τι μας ενώνει με τον δολοφόνο…