Αιφνιδίασε η Σουηδική Ακαδημία χθες ανακοινώνοντας το όνομα του Χάρολντ Πίντερ για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2005. O 75χρονος Βρετανός θεατρικός συγγραφέας (και ποιητής) δεν συγκαταλεγόταν τυπικά ανάμεσα στις ισχυρές υποψηφιότητες. Τα τελευταία χρόνια ο Πίντερ εξέφραζε με ολοένα μεγαλύτερη ευθύτητα την αντίθεσή του στις πολιτικές του Μπους και του Μπλερ, εμφανίζοντας το πρόσωπο ενός διανοούμενου με έντονα πολιτική συνείδηση. H Σουηδική Ακαδημία, επιχειρώντας ένα ακόμη άλμα, τίμησε τον Πίντερ εξαίροντας ιδιαίτερα την τομή που επέφερε στο θέατρο κυρίως την περίοδο 1957 – 1965, με τα έργα «O Επιστάτης», «Πάρτι γενεθλίων», «H επιστροφή» κ.ά.
Καινοτόμος
«Ο Πίντερ αποκατέστησε τα βασικά στοιχεία του θεάτρου: ένας περίκλειστος χώρος με απρόβλεπτους διαλόγους όπου καθώς οι άνθρωποι βρίσκονται ο ένας στο έλεος του άλλου, η υποκρισία καταρρέει», αναφέρεται στο σκεπτικό της Ακαδημίας. O Πίντερ «αποκαλύπτει στα έργα του την άβυσσο πίσω από τον καθημερινό ψίθυρο και διεκδικεί την είσοδο στα κλειστά δώματα της καταπίεσης». H αντιπαράθεση της κοινότοπης επιφάνειας με τη σκληρότητα της πραγματικότητας χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Πίντερ, που περιλαμβάνει πέρα από 29 θεατρικά έργα (το πιο πρόσφατό του είναι το «Remembrance Of Things Past», που εκδόθηκε το 2000), πεζά κείμενα, ποιήματα και κινηματογραφικά και τηλεοπτικά σενάρια.
Ο κόσμος του Πίντερ, σκοτεινός, συχνά κλειστοφοβικός, γεμάτος παύσεις που οδηγούν στο χείλος, διφορούμενος και μυστηριώδης, απέκτησε από νωρίς αναγνωρισιμότητα. Ο,τι υποδείκνυε ή οδηγούσε σε αυτές τις ποιότητες βαφτίστηκε «πιντερικό». Οι αξιομνημόνευτοι χαρακτήρες του Πίντερ, με τις εσωτερικές φοβίες τους και τις θαμμένες επιθυμίες, στη δίνη της ενοχής και της ανεκπλήρωτης σεξουαλικότητας, αναβιβάζονται στη σκηνή του θεάτρου με διάκοσμο μια τακτοποιημένη επικάλυψη ζωής, που, φαινομενικά, αναλαμβάνει να διασώσει τους ήρωες από την πτώση.
Πολιτική
Βαθύτατα πολιτικό το θέατρο του Πίντερ εστιάστηκε από τα πρώτα χρόνια σε μια έμμεση καταγγελία. Με την πάροδο των ετών και την ωριμότητα που κατακτούσε ο συγγραφέας, ο πολιτικός υπαινιγμός απέδρασε από την κλειστοφοβική σκηνή και απέκτησε εξωστρέφεια και ευθύβολη μαχητικότητα. O Πίντερ, αν και αναδείχθηκε ως καινοτόμος του θεάτρου πριν από 40-45 χρόνια, αναβαπτίστηκε την τελευταία δεκαετία ως εκφραστής μιας αριστερόστροφης, τολμηρής παρεμβατικότητας με στόχο τον νεοσυντηρητισμό που εγκαταστάθηκε στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Αυτή ακριβώς η διττή υπόσταση του συγγραφέα και πολιτικού διανοούμενου έδωσε στον Πίντερ εύσημα ηρωισμού και θάρρους, καθώς και την αμφίσημη ιδιότητα ενός «ταραξία» – για τους πολέμιούς του. Στο άκουσμα της βράβευσής του, ο Πίντερ ήταν λακωνικός αλλά φανερά ικανοποιημένος. «Δεν είπε πολλά. Ηταν όμως ευτυχής», δήλωσε ο μόνιμος γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας. H βράβευσή του ενδέχεται σύμφωνα με παρατηρητές να αναζωπυρώσει τη συζήτηση για την πολιτική γεωγραφία των Νόμπελ, διάσταση που η Ακαδημία αρνείται πεισματικά. Αν και ευρύτατα αναγνωρισμένος σε όλον τον κόσμο, η επιλογή του Πίντερ θεωρείται, τουλάχιστον σε μία πρώτη ανάγνωση, αντισυμβατική.
Ο Πίντερ γεννήθηκε το 1930 στο Λονδίνο. O πατέρας του ήταν Εβραίος ράφτης από πορτογαλέζικη ρίζα. Οι νεανικές εμπειρίες του με τον αντισημιτισμό λέγεται ότι τον οδήγησαν να εκφραστεί μέσα από το θέατρο, όπου ξεκίνησε ως ηθοποιός. Το 1949 κρίθηκε αντιρρησίας συνείδησης μετά την άρνησή του να υπηρετήσει τη θητεία του. Το πρώτο του θεατρικό έργο ήταν το «The Room» (1957) αλλά ήταν με τον «Επιστάτη» (1960) που εδραίωσε τη φήμη του παγκοσμίως. Αλλα θεατρικά έργα του: «Τοπίο σιωπής», «Τέφρα και σκιά», «Προδοσία» κ.ά. Στα ελληνικά κυκλοφορεί επίσης το μοναδικό μυθιστόρημά του «Οι νάνοι» (μετ. Π. Μάτεσι, εκδ. Καστανιώτη) καθώς και επιλογή από τα ποιήματά του.
Επιθυμία του Πίντερ είναι να αφιερωθεί πλέον στην ποίηση εγκαταλείποντας το θέατρο, στροφή στην οποία τον ώθησε ο πόλεμος στο Ιράκ το 2003. H ποιητική συλλογή του «Πόλεμος» απέσπασε το βραβείο Wilfred Owen. H πολιτική των ΗΠΑ και της Βρετανίας στη Μέση Ανατολή, η 11η Σεπτεμβρίου και η πολεμοχαρής ηθικολογία του Μπους έχουν συχνά προκαλέσει έντονες δηλώσεις του Πίντερ. Οπως έγραψε στη βιογραφία του Πίντερ, ο θεατρικός κριτικός Μάικλ Μπίλινγκτον, «ο Πίντερ παραμένει προς τιμήν του μια διαρκής δημόσια ενόχληση, ένας αμφισβητίας της κοινώς αποδεκτής αλήθειας, τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη». Το 2002, ο Πίντερ δήλωσε δημόσια ότι έχει προσβληθεί από καρκίνο. Ζει με τη δεύτερη σύζυγό του, την ιστορικό και συγγραφέα Αντόνια Φρέιζερ.
Στην Ελλάδα
Ο Πίντερ διατηρεί ολοένα και στενότερες σχέσεις με την Ελλάδα, όπου το έργο του είναι ευρύτατα διαδεδομένο. Το 2000 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ πριν από τρία χρόνια παρακολούθησε δύο αθηναϊκές παραστάσεις έργων του, στο «Θέατρο της Οδού Κυκλάδων» («Τέφρα και σκιά») με τον Λευτέρη Βογιατζή και τη Ρένη Πιττακή και στο «Απλό Θέατρο» του Αντώνη Αντύπα («Νεκρή Ζώνη»).