Από χθες το Βερολίνο δονείται στους ρυθμούς μιας νέας μουσικής – με ντι τζέις, πολύχρωμα πλήθη, αλλά χωρίς ήχο. H 4η Μπιενάλε Τέχνης είναι ό,τι πιο κοντινό στη μουσική βιομηχανία. Αντί για επιδέξιους ντι τζέις, έχει επιδέξιους επιμελητές τέχνης. Και αντί για κοινό που κρατάει τον ρυθμό κουνώντας το κεφάλι, έχει φιλότεχνους με περίεργα γυαλιά, μωβ μαλλιά, έντονο κραγιόν. Οι καλλιτέχνες είναι οι νέοι ποπ σταρ, διατείνεται το Zitty, το περιοδικό της πόλης, κι έχει δίκιο. Ποτέ τα εγκαίνια εκθέσεων δεν έμοιαζαν τόσο με ροκ συναυλίες όπου τα πλήθη συρρέουν, σπρώχνουν για να χωρέσουν και κλαίνε (ναι, κλαίνε) επειδή δεν μπορούν να βρουν την πολυπόθητη πρόσκληση. Αντρες και γυναίκες αγκαλιάζονται θεατρικά, γελούν δυνατά ή σιωπούν κοιτάζοντας όχι απαραιτήτως τα έργα, αλλά τους τοίχους ή το μισοάδειο ποτήρι τους. Υπάρχει άφθονο ποτό στα εγκαίνια και μερικές φορές αχλάδια ποσέ με βανίλια πρώτης ποιότητας, όπως στη Νόιε Νατσιονάλ Γκαλερί, που γιόρτασε με αυτόν τον εκλεπτυσμένο τρόπο τη μεγάλη θεματική έκθεση γύρω από τη «Μελαγχολία».
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει γίνει γνωστό το μενού της Μπιενάλε, αλλά στον αέρα υπάρχει η υπόσχεση ενός καλλιτεχνικού γεγονότος που θα εξελιχτεί για άλλη μια φορά σε πάρτι. Ετσι τουλάχιστον ευελπιστούν οι επιμελητές της φετινής έκθεσης, τρεις καλλιτέχνες-σταρ, ο Κατελάν, ο Μασιμιλιάνο Τζιόνι και η Αλι Σουμπότνικ. Γι’ αυτόν τον σκοπό έχουν επιταχθεί άδεια κτίρια της οδού Αουγκουστ, στο Μίτε – εκκλησίες, νεκροταφεία, σχολεία. Οι απρόσμενοι χώροι δημιουργούν αίσθημα έκπληξης και την πεποίθηση ότι η νέα χρήση θα προσφέρει νέα γεγονότα. Ψευδαίσθηση που ξεκίνησε από το θέατρο και τους συναυλιακούς χώρους και μεταλαμπαδεύτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό στην εικαστική σκηνή. H τέχνη είναι το νέο ποπ, «ποπ αλλόκοτο» όπως σχολίαζε άθελά της μια αθηναική έκθεση.
Γιατί έγινε τόσο ενδιαφέρον ξαφνικά το να περνάς τα βράδια σου σε εγκαίνια εκθέσεων; Τα εγκαίνια της σύγχρονης τέχνης δημιουργούν προϋποθέσεις μιας νέας κοινωνικότητας που παλιότερα μπορούσε να επιτευχθεί γύρω από τον πάγκο ενός μπαρ. Επιπλέον, στις γκαλερί οι άνθρωποι καπνίζουν ακόμη, γεγονός που ενθαρρύνει τη συναναστροφή, μειώνοντας τη νευρικότητα. Οσο για το το θέαμα, τα ίδια τα έργα, δημιουργούν ευκαιρίες συζητήσεων, κάτι που δεν είναι πια ευνόητο. Και κάτι ακόμα: στο Βερολίνο ζουν σήμερα πέντε χιλιάδες καλλιτέχνες. Δεν πρόκειται για μειονότητα, αλλά για μια κοινωνική τάξη με παρόμοια όνειρα επιτυχίας. Οπως δηλώνει η Κέλι Γουίλιαμς, μια νέα καλλιτέχνις, στο Νιου Γιόρκερ, «δεν με πειράζει να είμαι φτωχή. Απλώς δεν θέλω να είμαι αποτυχημένη». Στη φωτογραφία που εικονογραφεί το άρθρο του περιοδικού γύρω από τη ζωή και το έργο του εμπόρου τέχνης Λέο Κένιγκ, η Γουίλιαμς και μερικοί ακόμη συνάδελφοί της που διψάνε για επιτυχία ποζάρουν γύρω από τον τριανταπεντάχρονο Κένιγκ. Εκείνος φωτογραφίζεται σε στάση ηγέτη και οι καλλιτέχνες γύρω του, φλου, πρόθυμοι δορυφόροι του. Κάτι ανάλογο με τους ποπ τραγουδιστές που θα περπατούσαν και θα συμπεριφέρονταν όπως τους δασκάλεψε ο μάνατζέρ τους.
Η επιτυχία στα εικαστικά ξεκινάει πλέον νωρίς, όπως και στο σταρ σύστεμ της μουσικής βιομηχανίας. Και ο μάνατζερ Κένιγκ διηγείται ροκ ιστορίες στον δημοσιογράφο του «Νιου Γιόρκερ» για μια ομαδική έκθεση των Νεοϋορκέζων προστατευομένων του στην Κοπεγχάγη όπου τα έργα δεν έφτασαν στην ώρα τους και οι καλλιτέχνες μέθυσαν και πέρασαν δύο εικοσιτετράωρα στην γκαλερί κατασκευάζοντας νέα έργα. «Κοίτα αυτό», λέει ο Κένιγκ με ενθουσιασμό δείχνοντας έργα που του αρέσουν, υπονοώντας ότι το γούστο του είναι αντικειμενικό. Αρέσει ή πρέπει να αρέσει σε όλους. Αλλά αυτό ακριβώς δεν είναι το ποπ;
Στην γκαλερί «Γκακοσιάν», έναν από τους δορυφόρους της φετινής Μπιενάλε του Βερολίνου, το χρωματιστό παρκέ είναι ο ορισμός του ποπ. Χαρακτηρίζουν την «Γκαγκοσιάν» «objet trouv» – κι αυτό σημαίνει ότι όλα είναι όσο χρειάζεται απροσποίητα, ότι τα καλώδια φαίνονται και οι επισκέπτες νιώθουν άνετα φορώντας τριμμένα σακάκια, όπως γράφει το Zitty. Αυτή είναι η πιο ροκ εκδοχή του πράγματος. Αλλά το απροσποίητο είναι μια ολόκληρη σχολή που αρνείται την καλαισθησία με τόσο πείσμα, ώστε τελικά σε βάζει σε σκέψεις. Πίσω και πέρα από τα έργα, οι εκφάνσεις της εικαστικής μόδας αναψηλαφούν την ανάγκη να ανήκεις κάπου και να φωνάζεις το γούστο σου.