Μανία κι αυτή, να πιστεύουμε ότι, κάθε φορά, ο κόσμος αρχίζει μ’ εμάς – με το δικό μας δελτίο ειδήσεων, το δικό μας βιβλίο, το δικό μας θεατρικό ή κινηματογραφικό έργο. Μανία δεύτερη, αυταδέλφη τής πρώτης, να πιστεύουμε ότι, κάθε φορά, εξυφαίνεται μια συνωμοσία εναντίον μας, εναντίον του γένους, της χώρας, της πίστης μας ή απλώς της αφεντιάς μας. Με αυτήν την πατροπαράδοτη μέθοδο εισήχθη στην τηλεοπτική αγορά μας η είδηση για το απόκρυφο «Ευαγγέλιο του Ιούδα», που πρωτομεταφράζεται τώρα στα αγγλικά, από το κοπτικό αντίγραφο του χαμένου πρωτοτύπου που είχε συνταχθεί στα ελληνικά: πρώτον, σαν μόλις τώρα να πρωτοαναφέρεται το κείμενο αυτό, σαν μόλις τώρα να πληροφορείται η οικουμένη την ύπαρξή του· και δεύτερον, σαν να αποτελεί η δημοσίευσή του «δόλιο σχέδιο» εναντίον της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του ελληνισμού, σχέδιο που το σκαρφίστηκαν «οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Εβραίοι» (η «ερμηνεία» αυτή είναι παρακολούθημα μιας παλαιάς συνωμοσιολογικής εμμονής που διακατέχει κάμποσους επιπολαίως αρχαιολάτρες και περισσότερους αντισημίτες, οι οποίοι πιστεύουν ακράδαντα ότι ο χριστιανισμός είναι δόλιο κατασκεύασμα των Ρωμαίων και των Εβραίων, που θέλησαν με το τέχνασμα αυτό να πλήξουν τον ελληνισμό και να υπεξαιρέσουν τα πρωτεία του Δία και της ολύμπιας συντροφίας του). Αυτό ακριβώς το σενάριο υπεράσπισαν τα μισά κανάλια -πάντοτε έτοιμα να κατασκευάζουν και να διακινούν «ηθικούς πανικούς»- και το ίδιο προβλήθηκε από τις αίφνης θεολογούσες κιτρινοφυλλάδες, ασκημένες στο να βρίσκουν (ή να εφευρίσκουν) ένα σκάνδαλο το εξάωρο. Οσο για την επίσημη εκκλησία, και πάλι, όπως και με τη σορό του μοναχού Βησσαρίωνος, με τη σιωπή της ή με τα λαϊκιστικής κοπής μισόλογά της επέτρεψε να διαδοθεί η αυτάρεσκη συνωμοσιολογική ερμηνεία. Αλλη μια φορά, Δύση και Ανατολή, Βορράς και Νότος έθεσαν στο ιταμό στόχαστρό τους τον ομφαλό του σύμπαντος κόσμου: εμάς…
Βεβαίως, και παρά την αντίθετη τηλεοπτική πίστη, δεν γίνεται τώρα για πρώτη φορά λόγος για τα απόκρυφα ευαγγέλια των πρωτοχριστιανικών αιώνων, που γράφτηκαν από Ιουδαίους, χριστιανούς ή «αιρετικούς» και, με την απλή και ενίοτε αφελή και παραμυθένια αφήγησή τους, απευθύνονταν σε μάλλον λαϊκό ακροατήριο· κι όσο κι αν δεν ανήκουν στον Κανόνα, πολλές πληροφορίες τους (για τη γέννηση και την κοίμηση της Παναγίας λ.χ.) αποτέλεσαν οργανικό μέρος της χριστιανικής παράδοσης, επηρεάζοντας την υμνογραφία και την εικονογραφία. Ορισμένα εξ αυτών (ας σημειωθεί ότι είναι περισσότερα από τα 27 αναγνωρισμένα βιβλία της Καινής Διαθήκης) έχουν ήδη εκδοθεί χωρίς να προκαλέσουν ιδιαίτερα πάθη· το 2002 λ.χ. και το 2003 κυκλοφόρησαν στις εκδόσεις «Σύγχρονοι Ορίζοντες» δύο τομίδια με τα «Απόκρυφα της παιδικής ηλικίας (Πρωτοευαγγέλιον Ιακώβου, Θωμάς A΄, Θωμάς B΄)» και τα «Απόκρυφα του Πάθους (Ευαγγέλιον Νικοδήμου, Κύκλος Πιλάτου)».
Για το «Ευαγγέλιο του Ιούδα» πρωτομίλησε ο Ειρηναίος, επίσκοπος Λουγδούνου, το 180 μ.Χ., στο «Κατά των αιρέσεων» σύγγραμμά του. Στηλιτευτικός ήταν βεβαίως ο λόγος του. H επίσημη Εκκλησία, για την οποία ο Ιούδας ήταν ένας φιλάργυρος προδότης, δεν μπορούσε να αποδεχθεί άλλου είδους αφήγηση και ερμηνεία των πραγμάτων, δεν μπορούσε δηλαδή να θεωρήσει κανονικό ένα «ευαγγέλιο» προερχόμενο από τη γνωστική αίρεση των Καϊνιτών, που όφειλαν το όνομά τους στο ότι τιμούσαν δύο μόνο βιβλικά πρόσωπα, τον Κάιν και τον Ιούδα, επειδή είχαν αντιταχθεί στον δημιουργό θεό της Παλαιάς Διαθήκης· ο νους του ανθρώπου και το πάθος του έχει αμέτρητους δρόμους ν’ ανοίξει ή να ακολουθήσει, όπως υποδηλώνει η πίστη και η πρακτική άλλων πρωτοχριστιανιακών αιρέσεων – οι Οφίτες π.χ. πίστευαν ότι ο όφις κατέχει τη θέση του Υιού του Θεού, οι Αδαμιανοί τελούσαν τις λατρευτικές τους συγκεντρώσεις εν αδαμιαία περιβολή, οι δε Βαρβηλίτες και οι Φιβιωνίτες μεταλάμβαναν ανδρικό σπέρμα ή αίμα εμμήνου ρύσεως.
Η «επίσημη» εικόνα του Ιούδα έχει σχηματιστεί βάσει των τεσσάρων κανονικών ευαγγελίων, οι πληροφορίες των οποίων ανασυντάσσονται ποιητικά στην Ακολουθία των Αγίων Παθών, όπου και ακούμε τα εξής: «Σήμερον ο Ιούδας παραποιείται θεοσέβειαν και αλλοτριούται του χαρίσματος· υπάρχων μαθητής, γίνεται προδότης· εν ήθει φιλικώ δόλον υποκρύπτει και προτιμάται αφρόνως της του Δεσπότου αγάπης τριάκοντα αργύρια, οδηγός γενόμενος συνεδρίου παρανόμου». Ή πάλι: «O μαθητής του Διδασκάλου συνεφώνει την τιμήν και τριάκοντα αργυρίοις πέπρακε τον Κύριον, φιλήματι δολίω παραδούς αυτόν τοις ανόμοις εις θάνατον». Και τέλος, στα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής, Στάση Τρίτη: «Τον ρύστην ο πωλήσας, αιχμάλωτος κατέστη, ο δόλιος Ιούδας»· «Τρίβολοι καi παγίδες, οδοί του τρισαθλίου, παράφρονος Ιούδα». Αυτόν τον προδότη Ιούδα, το σκιάχτρο του δηλαδή, καίνε οι χριστιανοί τη Μεγάλη Εβδομάδα. Πιθανότατα, ο Ιούδας ρίχνεται στην τελετουργική πυρά όχι μόνο λόγω της προσωπικής του εμπλοκής, αλλά και ως εκπρόσωπος του «μιαιοφόνου έθνους, αλαζόνος Ισραήλ» («φθονερός, αλάστωρ, φθόνου πλήρης λαός» χαρακτηρίζεται από τον Μελωδό), σε μια τυπική εκδήλωση πάγιων αντισημιτικών αισθημάτων· τα τελευταία χρόνια πάντως, με τους αλλεπάλληλους πολέμους στη γειτονιά μας, σε πολλά χωριά («ο εωρακώς μεμαρτύρηκε») ο Ιούδας άλλαξε υπηκοότητα και το σκιάχτρο του παίρνει γνωρίσματα του Τζορτζ Μπους.
Μια μορφή όπως του Ιούδα, κομβική για τη μοίρα του χριστιανισμού, δεν θα μπορούσε να μη συγκινήσει τη θεολογία, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, οι οποίες δεν άφησαν αδιερεύνητα και ανεκμετάλλευτα τα απόκρυφα ευαγγέλια. Ας θυμηθούμε λοιπόν τα λογοτεχνικά «απόκρυφα», κι όχι τόσο το «Απευθείας από τον Γολγοθά» του Γκορ Βιντάλ και τη σατιρική ελευθεριότητά του όσο το «Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο» του Ζοζέ Σαραμάγκου, το «Κατά Υιόν ευαγγέλιο» του Νόρμαν Μαίηλερ, το «H ζωή του Θεού (όπως την αφηγήθηκε ο ίδιος…)» του Φράνκο Φερούτσι, το «H ανακάλυψη του ουρανού» του Χάρι Μούλις, και, λόγω επικαιρότητας, «Το Ευαγγέλιο του Ιούδα» του Σάιμον Μάουερ, όπου ανάμεσα στους αρχαίους παπύρους της Νεκράς Θάλασσας ανακαλύπτεται και ένας κύλινδρος που εικάζεται ότι περιέχει την κατά Ιούδα βιογραφία του Χριστού. Κι ας προσθέσουμε το θεατρικό έργο του Σπύρου Μελά «O Ιούδας», του 1935, όπου ο συγγραφέας αποδίδει πατριωτικά κίνητρα στον αποσκιρτήσαντα μαθητή (η φήμη, άλλωστε, πως ήταν Εσσαίος, αποφασισμένος αντίπαλος των ενδοτικών Φαρισαίων και Σαδδουκαίων, ακολουθεί ανέκαθεν το φάντασμά του).
Αυθόρμητο το ερώτημα: Δίχως την προδοσία, θα υπήρχε Σταύρωση, δηλαδή Ανάσταση, δηλαδή χριστιανισμός; Και πώς αλλιώς θα εκπληρωνόταν το θεϊκό σχέδιο; Κατά το απόκρυφο ευαγγέλιο, που δεν το έγραψε βέβαια ο Ισκαριώτης, ο Ιούδας δεν είναι φιλάργυρος προδότης αλλά πιστότατος μαθητής που πράττει όσα τον προστάζει ο Ιησούς. «Μόνο μέσω της «προδοσίας» του Ιούδα και του θανάτου του Χριστού μπορούσε η καθολική Εκκλησία να καθιερωθεί – δηλαδή, ο δρόμος προς την καθολικότητα περνάει από τη δολοφονία της ιδιαιτερότητας», γράφει ο Σλαβόι Ζίζεκ στο βιβλίο του «H μαριονέτα και ο νάνος. O διαστροφικός πυρήνας του Χριστιανισμού)» (μτφρ. K. Περεζούς, επιμ. Γ. Σταυρακάκης, εκδ. Scripta, 2005). Και εξηγεί ο Σλοβένος φιλόσοφος: «Μια σκοτεινή ασάφεια περιβάλλει το ρόλο του Ιούδα στο θάνατο του Χριστού: εφόσον η προδοσία του ήταν απαραίτητη για την αποστολή Του (να λυτρώσει την ανθρωπότητα μέσω του σταυρικού του θανάτου) δεν τη χρειαζόταν ο Χριστός; Τα δυσοίωνα λόγια του στον Μυστικό Δείπνο δεν αποτελούν μια κρυφή εντολή προς τον Ιούδα να τον προδώσει; «Αποκριθείς δε Ιούδας ο παραδιδούς αυτόν είπε· μήτι εγώ ειμι, ραββί; λέγει αυτώ: συ είπας». […] O Ιούδας δεν είναι, επομένως, ο ύστατος ήρωας της Καινής Διαθήκης, αυτός που είναι έτοιμος να χάσει την ψυχή του και να δεχτεί την αιώνια καταδίκη για να μπορέσει να εκπληρωθεί το θείο σχέδιο;» Αιώνες έμεινε ανοιχτό το ερώτημα, γιατί να το σφραγίσει τώρα η σιωπή;