Ακόμα κι αν δεν έχετε ακούσει ποτέ το όνομα του Αλαν Φλέτσερ, η δουλειά του είναι τόσο πολύ μέσα στη ζωή μας όσο δεν φαντάζεστε. O γεννημένος το 1931 Βρετανός ντιζάινερ είναι ο άνθρωπος που σχεδίασε λογότυπα, βιβλία, εξώφυλλα περιοδικών, εταιρικές ταυτότητες που πολύ δύσκολα δεν θα σκοντάψουμε πάνω του. Το τόσο χαρακτηριστικό λογότυπο του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters βγήκε από τα χέρια του· όπως και το αντίστοιχο του Victoria & Albert Museum του Λονδίνου. Το κλασικό «Αrt Βook» των εκδόσεων Phaidon έχει τη σφραγίδα του. Στα σαράντα και πλέον, χρόνια μιας μοναδικής διαδρομής, συνεργάστηκε με επιχειρηματικούς κολοσσούς (από την IBM, την Pirelli, την BP έως τους Λόιντς του Λονδίνου, τη Shell και την Toyota) αλλά και μεγάλα πολιτιστικά ιδρύματα.
Ο Αλαν Φλέτσερ είναι σήμερα σύμβουλος ντιζάιν της Phaidon Press, ενώ στο παρελθόν δούλεψε για την Penguin Books και το περιοδικό Domus, μία από τις σημαντικότερες επιθεωρήσεις αρχιτεκτονικής και ντιζάιν στον κόσμο. Συχνά περιγράφεται ως ο άνθρωπος που αφομοίωσε τα (πολύ σοβαρά) διδάγματα του less -is- more και form -follows – function με τον πιο χαλαρό τρόπο.
Μαέστρος της ειρωνείας και της αμφισημίας, δεν σταμάτησε ποτέ να παίζει. Ούτε και σήμερα, στα 75 του. Ελεύθερος σκοπευτής πια, απελευθερωμένος από τις μόνιμες συνεργασίες με τις μεγάλες εταιρείες (συνεχίζει μόνο με την Phaidon και τον ελβετικό φαρμακευτικό όμιλο Novartis), κάνει μόνο το κέφι του. Και μέσα σ’ όλα βρίσκει τον χρόνο για ένα ταξίδι στην Αθήνα. Για να δώσει το «παρών» την Πέμπτη 11 Μαΐου στα εγκαίνια της έκθεσης με δικές του αφίσες που διοργανώνει το άστεγο αλλά επίμονο Μουσείο Ντιζάιν της Θεσσαλονίκης. Ψυχή της έκθεσης, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ο Στέργιος Δελιαλής, διευθυντής του μουσείου, που ελλείψει χώρου στη Θεσσαλονίκη φιλοξενείται στο νέο ατελιέ του Μιχάλη Κατζουράκη στον Κεραμεικό (Σαλαμίνος 11β). Ο Ελληνας εικαστικός υπήρξε δραστήριος graphic designer και επιπλέον είναι φίλος του Φλέτσερ. Το ατελιέ, ακριβώς δίπλα στο Bios, προορίζεται για καθαρά ιδιωτική χρήση. O Μιχάλης Κατζουράκης δεν αποκλείει τη φιλοξενία μικρών ή μεγαλύτερων εκθέσεων από καιρού εις καιρόν. Απαραίτηση υποσημείωση: το Μουσείο Ντιζάιν διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή δουλειάς του Αλαν Φλέτσερ σε μουσείο με 35 αφίσες. Δωρεά του ίδιου του Φλέτσερ.
Ο Φλέτσερ αγαπάει την Ελλάδα. Μέσα από τους φίλους του. Παλιός γνώριμος των Μιχάλη Κατζουράκη και Φρέντι Κάραμποτ από τα χρόνια που ήταν οι μόνοι Ελληνες graphic designers μέλη της «Alliance Graphique Internationale» (εδώ και δύο χρόνια ο τρίτος Ελληνας μέλος της AGI είναι ο Δημήτρης Αρβανίτης), ο Αλαν Φλέτσερ μας εξομολογείται ότι οφείλει την υλοποίηση της αθηναϊκής του έκθεσης στην «ενέργεια του Στέργιου». Αν και πολλοί του καταλογίζουν ισχυρές επιρροές από τα χρόνια της Αμερικής (ξεκίνησε την καριέρα του στη Νέα Υόρκη και επέστρεψε στην Ευρώπη μόνο χάρη στην επιμονή της Ιταλίδας γυναίκας του), ο ίδιος δεν το παραδέχεται. Απαντάει μ’ ένα ξερό «no» στη σχετική ερώτηση. H λακωνική απάντηση μπορεί να οφείλεται και στην ιδιοσυγκρασία του Φλέτσερ. O Μιχάλης Κατζουράκης τον θυμάται σαν ένα «λιγομίλητο άνθρωπο»· με τον Φλέτσερ τον συνδέουν πολλά όμορφα καλοκαίρια στην Κρήτη.
Ο ίδιος ο Βρετανός ντιζάινερ επιβεβαιώνει το πόσο ευτυχισμένος αισθάνεται μακριά από τα μεγάλα επιχειρηματικά σχήματα με τα οποία συνεργάστηκε για δεκαετίες. «Ηταν πόλεμος χαρακωμάτων», λέει, πάλι σχεδόν μονολεκτικά. Οσο για το αύριο, ούτε που το σκέφτεται να τα παρατήσει. Δεν θέλει διακοπές διαρκείας ούτε να κοιτάει το ταβάνι. Θα συνεχίσει να κάνει το κέφι του. Και να σκιτσάρει πάνω σε χαρτοπετσέτες όταν τρώει με τους φίλους του. H έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Ανάπτυξης και πραγματοποιείται με τη συνεργασία του PRC Group και τη συμβολή του Βρετανικού Συμβουλίου. Την επομένη των εγκαινίων, στις 12 Μαΐου, ο Αλαν Φλέτσερ θα μιλήσει για το έργο του στο νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς.
«Δυο τρία πράγματα που ξέρω γι’ αυτόν»
Ο διευθυντής του Μουσείου Ντιζάιν της Θεσσαλονίκης, Στέργιος Δελιαλής, δίνει ένα στίγμα του Αλαν Φλέτσερ:
– Του αρέσει να σηκώνεται νωρίς το πρωί.
– Οταν κάπνιζε, και κάπνιζε πολύ, σχεδίασε ένα τασάκι με το όνομα Clam: δύο κοίλα στρογγυλά κομμάτια με 30 εγκοπές-δόντια το καθένα. Τα δύο τμήματα έκλειναν. Ενα διπλό τασάκι λοιπόν με «θέσεις» για 60 τσιγάρα. Μέσα σε δύο μήνες το αντέγραψαν παντού και δεν πήρε από πουθενά δικαιώματα.
– Δέχεται πως δέχεται επιρροές, ιδέες, από παντού. Και μαζεύει γράμματα από τις εφημερίδες, ξύλα από την παραλία, εισιτήρια, σακούλες, έντυπα «εφήμερα» και αποφθέγματα «μεγάλων». Και μετά διαμορφώνει, αναπλάθει, συμπληρώνει.
– Γράφει. Οχι γραφομηχανή, όχι κομπιούτερ. Γράφει με το χέρι. Με μαρκαδόρο κυρίως. Και προτιμά το φαξ. Κοφτά, λιτά, λιγόλογα και υπογράφει «A.».
– Ζητά από τους φίλους του, όταν βρίσκονται για φαγητό, να κάνουν ένα σκίτσο στη χαρτοπετσέτα και έχει αποκτήσει μια μεγάλη συλλογή απ’ αυτές.
– Είναι υπερήφανος για την έκδοση «Feed Back». Οργανώνεται κάθε 4-5 χρόνια από τον ίδιο και την Pentagram. Ενας μικρός οδηγός «επιβίωσης». Ντιζάινερ απ’ όλο τον κόσμο συμμετέχουν προτείνοντας μέρη που μπορείς να πας, να δεις, να μείνεις, να συστήσεις, από τη μεριά ενός ντιζάινερ. Φέτος στο τμήμα «Ελλάδα» βρίσκει κανείς στοιχεία και πληροφορίες για το Μουσείο Ντιζάιν της Θεσσαλονίκης.
– Πιστεύει, και δηλώνει πως «το ντιζάιν δεν είναι business αλλά τρόπος ζωής».
– H γνωριμία μας έγινε στην Κρήτη. Εκανε διακοπές εδώ και πολλά χρόνια σ’ ένα μικρό χωριό πάνω από τα Χανιά με την οικογένειά του. Εκεί πήγα και τον βρήκα. Κι έτσι άρχισε η «γιορτή» για τα δέκα χρόνια του Μουσείου Ντιζάιν. Δέκα ντιζάινερ απ’ όλο τον κόσμο να σχεδιάσουν από μία αφίσα με τον αριθμό 10. Και ο Αλαν ήταν ο πρώτος.