Σοφοκλής
Αντιγόνη
Σκηνοθεσία Σπύρος Βραχωρίτης
Θεατρική Λέσχη Βόλου
Η διαρκής ενασχόληση του Σπύρου Βραχωρίτη με την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (Αντιγόνη έχει γράψει και ο Ευριπίδης, αλλά δεν σώζονται παρά είκοσι σύντομα αποσπάσματα) διαρκεί πάνω από δύο δεκαετίες.
Αν θυμάμαι καλά, «Σπέρμα θεάτρου ανά τους αιώνες προς διαρκή αναζήτηση γονιμοποίησης» ήταν μία προμετωπίδα που ο σκηνοθέτης είχε βάλει σε μία από τις τρεΙς εκδοχές της, οι οποίες δεν απέχουν και πολύ η μία από την άλλη.
Γιατί η πρόκληση της Αντιγόνης για τον Βραχωρίτη επικεντρώνεται πάντα «…στην ηχομετρική εφαρμογή του μετρικού συστήματος, στο πάντρεμα του αυτοσχεδιασμού με το δρώμενο, στο ακουαστικό της μήνυμα, στις συγχορδίες συμφώνων και φωνηέντων, στην «οικολογικής» χροιάς ένταση των αγώνων λόγου, στις μετρικές ποικιλίες των χορικών, στη ηχοχρωματική ροή των μονολόγων», όπως σχολίαζε παλαιότερα. Εδώ θα πρέπει να ομολογήσω ότι μη έχοντας εντρυφήσει ούτε στα παντρέματα συγχορδιών, αλλά ούτε και στην αρχαία μας γλώσσα αδυνατώ να καταλάβω όλα τα παραπάνω.
Σε αρχαίο κείμενο
Τη νέα εκδοχή της, λοιπόν, του τριακοστού δεύτερου στη σειρά από τα δράματα του Σοφοκλή και μάλιστα στο πρωτότυπο κείμενο παρουσίασε η Θεατρική Λέσχη Βόλου για πέντε παραστάσεις στην Αθήνα. Εχοντας -ευτυχώς- υπ’ όψιν μου το μύθο που σχετίζεται με την οικογένεια των Λαβδακιδών μπόρεσα να παρακολουθήσω κουτσά στραβά την πλοκή και να υποπτευθώ -στη ρήξη ανάμεσα στην Αντιγόνη και τον Κρέοντα- το σύμβολο μιας αιώνιας σύγκρουσης ανάμεσα στην ανθρώπινη συνείδηση και στη λογική του Κράτους.
Ναι, μπορεί να είναι τραγικό αλλά η συντριπτική σημερινή πλειοψηφία του θεατρικού κοινού έχει ανάγκη από υπέρτιτλους για να παρακολουθήσει ένα αρχαίο κείμενο. Δεν είμαστε σαν τους παλιούς προγόνους μας που έπιαναν στον αέρα το παραμικρότερο γλωσσικό ολίσθημα. Ενα χαρακτηριστικό γεγονός της εποχής που δείχνει και το τεράστιο γλωσσικό χάσμα που μας χωρίζει από τους προγόνους μας: Σε μια παράσταση του Ορέστη του Ευριπίδη, το 408 π.Χ. ο ηθοποιός Ηγήλοχος ξέχασε να δηλώσει σωστά μια επιβεβλημένη από το μέτρο, έκθλιψη φωνήεντος. Ομως, μ’ αυτό το στραβοπάτημα παραμορφώθηκε ολότελα το νόημα. Το κοινό άκουσε «γάτα» (γαλην με περισπωμένη) αντί «γαλήνη της θάλασσας (γαλήν με οξεία) και αντέδρασε στο λάθος με προσβλητικά γέλια. Αναφέρω το παλιό αυτό περιστατικό για να τονίσω ότι και πολύ πιο χονδροειδές λάθος να είχε γίνει στην παράσταση του Σπ. Βραχωρίτη, αμφιβάλλω αν θα υπήρχε κάποιος στο κοινό που θα το εντόπιζε. (Αντε, εκτός κι αν τύχαινε κανένας Μ. Μαρωνίτης).
Σημαντική δουλειά
Τέλος πάντων. Η δουλειά που έκανε και εξακολουθεί να κάνει ο Σπύρος Βραχωρίτης κυρίως επάνω στα ηχορρυθμικά στοιχεία ενός μετρικού συστήματος είναι σημαντική. Θα ήταν δε ακόμα απολεσματικότερη αν οι ηθοποιοί είχαν μία πιο επιμελημένη τεχνική παιδεία στη φωνή και στην κίνηση. Ακόμα διηγούνται ότι η Κατίνα Παξινού μελετούσε τους ρόλους της σε γραπτή μουσική παρτιτούρα. Λαμπερή εξαίρεση εδώ ο Κρέων του Ευάγγελου Χρήστου. Αυτό που μου έλειψε επίσης από μία εμφανώς εγκεφαλική παράσταση ήταν η παντελής απουσία μιας οποιασδήποτε συγκίνησης. Γράφοντας για «Το Αρχαίον Θέατρον» (Νέα Ελλάς, Ιαν. 1915) και συγκρίνοντας «τας ψυχράς τραγωδίας των Γάλλων κλασικών» ο Φώτος Πολίτης τόνιζε πως η ψυχή των κλασικών ηρώων ταρασσόταν από αγάπη, από μίσος, από θλίψεις. «Οι αρχαίοι δεν είναι διόλου ψυχροί», συμπλήρωνε. Κι είχε δίκιο. Σε τούτη όμως την Αντιγόνη όσα λέγονται -πάντοτε στ’ αρχαία- παραμένουν μόνο λόγια.
Συνοπτικά, μία παράσταση η οποία δεν φαίνεται να έχει βρει την τελική της μορφή. Πιστεύω πως θα την ξαναδούμε. Αξίζει να την περιμένουμε με ενδιαφέρον.