Ο Νόρμαν Φόστερ είχε κάθε λόγο να απαισιοδοξεί ότι θα κατάφερνε να χτίσει οτιδήποτε στη Νέα Υόρκη. Το σχέδιό του για τους «πύργους που φιλιούνται» στη θέση των Δίδυμων Πύργων απορρίφθηκε, παρ’ όλο που είχε ψηφιστεί ως το καλύτερο από τους Νεοϋορκέζους το 2003 (εγκρίθηκε η πρόταση του Ντάνιελ Λίμπεσκιντ). Την ίδια χρονιά, ήταν έτοιμος να παρουσιάσει τις ιδέες του για μια γενική ανακαίνιση του Avery Fisher Hall στο Λίνκολν Σέντερ, έδρα της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, όταν η ορχήστρα αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Κάρνεγκι Χολ (η κίνηση αυτή ματαιώθηκε αλλά εν τω μεταξύ αναβλήθηκαν τα σχέδια ανακατασκευής του Αβερι Φίσερ).
Δύο χρόνια πριν από αυτό, το συγκρότημα Χερστ είχε ορίσει μια συνάντηση, στις 12 Σεπτεμβρίου του 2001, για να εγκρίνει το σχέδιό του για έναν καινούργιο ουρανοξύστη στη συμβολή της Ογδόης Λεωφόρου και της 57ης Οδού στο Μανχάταν. Το ραντεβού, φυσικά, αναβλήθηκε. Με δεδομένη την οικονομική αβεβαιότητα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Νόρμαν Φόστερ ήταν πλέον έτοιμος για όλα. «Αποκτάς μια φιλοσοφική διάθεση», μου είπε στη συνάντησή μας για καφέ στο Καρλάιλ Οτέλ στη διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψής του στη Νέα Υόρκη από την Αγγλία. «Είναι στη φύση της δουλειάς. Ετσι γίνεται όταν είσαι αρχιτέκτονας. Μερικά σχέδια πάνε κατά διαόλου».
Ωστόσο, το Hearst Tower με τους 46 ορόφους, πάνω από την παλιά έδρα της εταιρείας που κτίστηκε 1928, ανεγέρθηκε τελικά και οι υπάλληλοι άρχισαν να εγκαθίστανται στα γραφεία τους. Ο Βρετανός αρχιτέκτονας κατάφερε να πραγματοποιήσει το πρώτο σχέδιό του στη Νέα Υόρκη. «Ηρθαμε από έξω», λέει ο Φόστερ για την εταιρεία του, τη Foster and Partners. «Είχαμε κάποιες απόψεις για το τι έπρεπε να κάνουμε, αλλά το γεγονός ήταν ότι δεν είχαμε δουλέψει εδώ».
Πύργος από ατσάλι
Το αρχικό εξαώροφο κτίριο της εταιρείας Χερστ έχει κηρυχθεί διατηρητέο και ο Φόστερ χρειάστηκε να διαπραγματευτεί με τη Landmarks Preservation Commission (την αρμόδια δημοτική επιτροπή της Νέας Υόρκης) για να εγκριθεί ο πύργος από γυαλί και ατσάλι που είχε σχεδιάσει. Στα 71 του, ο Φόστερ έχει μεγάλη εμπειρία από τέτοιες προκλήσεις. Εχει ανοικοδομήσει το Ράιχσταγκ στο Βερολίνο μετατρέποντάς το στη νέα γερμανική Βουλή και σχεδίασε μια σύγχρονη επέκταση στο αξιοσέβαστο Βρετανικό Μουσείο. Συνέδεσε τον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου και την πινακοθήκη Τέιτ Μόντερν με τη Millenium Bridge, μια λυγερή ατσαλένια γέφυρα πάνω από τον Τάμεση. Σε πολλές περιπτώσεις έχει χρειαστεί να υπερασπιστεί τα οικοδομήματά του απέναντι σε διαφωνούντες που υποστηρίζουν ότι δεν ταιριάζουν στη φυσιογνωμία των αστικών περιοχών όπου κτίζονται. Ωστόσο, ο Φόστερ είχε επίσης κάθε λόγο να αντιμετωπίζει με αυτοπεποίθηση τις προκλήσεις στις ΗΠΑ. Εχοντας χρισθεί ιππότης από τη βασίλισα Ελισάβετ το 1990 και τιμημένος με το Αρχιτεκτονικό Βραβείο Πρίτσκερ -την υψηλότερη διάκριση στο επάγγελμά του- ο Φόστερ θεωρείται από πολλούς ως ο σημαντικότερος Βρετανός αρχιτέκτονας.
Τον είχαν προειδοποιήσει ότι θα αντιμετώπιζε δυσκολίες με το κτίριο της Χερστ, μιας μεγάλης εταιρείας στον χώρο των ΜΜΕ, που εκδίδει περιοδικά σαν το Κοσμοπόλιταν, το Good Housekeeping και το Esquire. «Μου είχαν πει τι είναι δυνατόν να γίνει στη Νέα Υόρκη και τι όχι. Μου είχαν πει ότι δεν μπορείς να πάρεις ένα ιστορικό κτίριο και να το ξεκοιλιάσεις, ν’ αφήσεις μόνο το περίβλημα». Η απάντησή του, όπως λέει, ήταν: «Κοιτάξτε, μου αναθέτετε την ευθύνη να κτίσω έναν πύργο πάνω από αυτό το κτίριο. Θα πρέπει να έχετε εμπιστοσύνη στην κρίση μου».
Ο Φόστερ έκρινε ότι ο χώρος των γραφείων έπρεπε να μεταφερθεί από το παλιό κτίριο στο καινούργιο. Διατήρησε το εξωτερικό κέλυφος του ιστορικού Hearst Building, με στόχο να αποτελέσει την πρόσοψη για ένα είδος στεγασμένης πλατείας. «Θέλησα να δημιουργήσω μια «πλάζα», που να δίνει την αίσθηση της άφιξης και να αποτελεί μέρος της ταυτότητας του κτιρίου», λέει. Γκρέμισε τα πατώματα του παλιού οικοδομήματος και δημιούργησε έναν τεράστιο, εντυπωσιακό χώρο υποδοχής, με έναν καταρράκτη, ρεστοράν για τους 2000 υπαλλήλους της εταιρείας και αίθουσες για συσκέψεις και δεξιώσεις. Ονόμασε το ισόγειο του κτιρίου piano nobile, «ευγενή όροφο», όπως αποκαλούσαν την αίθουσα υποδοχής στα αναγεννησιακά παλάτσο της Ιταλίας.
«Κοστούμι στα μέτρα σου»
Τα γραφεία σχεδιάστηκαν με γνώμονα την ευελιξία, έτσι ώστε το καθένα από τα περιοδικά της εταιρείας να διαμορφώσει τον χώρο του. «Είναι η διαφορά ανάμεσα στο ετοιματζίδικο κοστούμι και σ’ εκείνο που ράβει στα μέτρα σου ένας καλός ράφτης».
Οπως είπε ο Φρανκ Μπένακ, τέως διευθυντής της Χερστ, ο Φόστερ μελέτησε με προσοχή τις ανάγκες της εταιρείας. «Ο Νόρμαν φροντίζει να γνωρίζει καλά τι κάνει η επιχείρησή σου», λέει. «Ο διάλογος δεν αφορά μόνο την αρχιτεκτονική, αλλά το πώς λειτουργεί η επιχείρησή σου και πώς ζουν οι άνθρωποι μέσα στον χώρο».
Το νέο κτίριο πέρασε άνετα από τις διαδικασίες έγκρισης. Στο πρόσφατο βιβλίο του, με τίτλο Reflections (εκδ. Prestel Publishing) ο Φόστερ μοιράζεται με τους αναγνώστες του εικόνες από κτίσματα που τον έχουν συγκινήσει στη διάρκεια της ζωής του: η Κάσμπα του Μαρακές, στο Μαρόκο, ο Παρθενώνας στην Αθήνα, το Μουσείο Σόλομον Γκουγκενχάιμ, του Φρανκ Λόιντ Ράιτ, στη Νέα Υόρκη.
Οπως λέει, όταν ξεκίνησε να σχεδιάζει τον Πύργο Χερστ, σκεφτόταν κυρίως «την ικανοποίηση των αισθήσεων, το πνεύμα του χώρου, τη χαρά από το παιχνίδι του φωτός, της σκιάς, των υλικών και των χρωμάτων».
«Πώς έρχεται το φως μέσα στον δομημένο χώρο – αυτό είναι μια αξιολογική κρίση», λέει. «Το φωτόμετρο θα σου πει το επίπεδο του φωτός. Δεν πρόκειται να σου πει αν το φως θα σου ανεβάσει τη διάθεση, αν το φως θα τραγουδήσει».