O Τιντορέτο είναι ένας από τους βασικούς κρίκους στη μεγάλη αλυσίδα των ζωγράφων της Βενετίας, δεύτερης στη σειρά μητρόπολης στη τέχνη, μετά τη Φλωρεντία, όπου κάνει τα πρώτα του βήματα το κίνημα της Αναγέννησης. Η Ρώμη, ως τρίτος πόλος αναφοράς, δεν ήταν παρά το μυθικό κέντρο της κλασικής αρχαιότητας και της παπικής αρχής. Εάν στην πόλη των Μεδίκων ως αφετηρία του κινήματος, δόθηκε έμφαση στο σχέδιο, αντίστοιχα στην πόλη των Δόγηδων ως συνέχεια, δόθηκε έμφαση στο χρώμα.
Το επώνυμο Τιντορέτο (Tintoretto) προέρχεται απο το tintore και στα ιταλικά είναι ο βαφέας, επάγγελμα που ασκούσε στη Βενετία ο πατέρας του ζωγράφου. Δηλαδή, ο Γιάκοπο Τιντορέτο, υποκοριστικό του tintore λόγω χαμηλού αναστήματος (=βαφιαδάκος), γεννήθηκε (1518) μέσα στο χρώμα και ξεκίνησε ως βαφέας υφασμάτων στο πατρικό εργαστήριο. Και όπως επισημαίνει στην Εισαγωγή της η Manuela B. Mena Margus: «Ο Τιντορέτο είχε γεννηθεί σε οικογένεια τεχνιτών, για να μεταμορφωθεί σε κάτι το οποίο στον πρώτο μισό του 16ου αιώνα ήταν ήδη πολύ σημαντικότερο: σε καλλιτέχνη. Οι σύγχρονοί του θαύμαζαν τόσο τη δημιουργική του ικανότητα και τις καινοτομίες του, ώστε έγινε δεκτός ως μέλος της αδελφότητας της Scuola di San Rocco το 1565, και λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του, μέλος της αδελφότητας της Scoula dei Μercanti.
Ρηξικέλευθη πορεία
Απο την άλλη, η πρόσφατα τότε ιδρυμένη Ακαδημία της Φλωρεντίας τον είχε εκλέξει το 1566 ως ένα από τα μέλη της, στα οποία περιλαμβάνονταν διάσημοι βενετοί καλλιτέχνες, όπως ο Τιτσιάνο και ο Παλάντιο. Ολοι (πάντως) τον τοποθετούσαν ανάμεσα στους πιο αναγνωρισμένους ζωγρά;φους του 16ου αιώνα.» «Σύμφωνα με την παράδοση -σημειώνει η Margus- ήταν μαθητής του Τιτσιάνο, του πιο σημαντικού καλλιτέχνη στην πόλη. Ωστόσο, δεν υπάρχουν σίγουρα στοιχεία για τη μαθητεία του κοντά στον μεγάλο Δάσκαλο, η επιρροή του οποίου, ιδιαίτερα όσον αφορά την τεχνική και τη χρήση του χρώματος, άγγιξε όλους όσοι ζωγράφιζαν την εποχή εκείνη στη Βενετία (…)
Σε κάθε περίπτωση, ο Τιντορέτο πρέπει να έμεινε για μικρό χρονικό διάστημα με το δάσκαλό του, όποιος και αν ήταν αυτός, όσο του χρειάστηκε για να μάθει τις αρχές της ζωγραφικής και να συνεχίσει μόνος του μια ρηξικέλευθη πορεία(…)
Παρά τη δήλωση του Τιντορέτο το 1539, στην οποία αυτοσυστήνεται ως ζωγράφος, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τα πρώτα του χρόνια, παρά μόνο τα πρώτα τεκημηριωμένα του έργα, το 1544, όπου φιλοτέχνησε μερικούς πίνακες με μυθολογικά θέματα (…) Ο Τιντορέτο χρησιμοποιούσε ήδη βαθιά χρώματα, φωτεινά μπλε και πολύ προσωπικά κόκκινα και βιολετί, κομψό σχέδιο, το οποίο αντλούσε το ρυθμό του από τις κλασικές φόρμες, και μορφοπλασία η οποία αντανακλούσε το ιδεώδες του Μιχαήλ Αγγελου. Το φώς εμφανιζόταν για πρώτη φορά στη ζωγραφική με δυνατές αναλαμπές, τονίζοντας ακμές και περιγράμματα με εκφραστικότητα, προβάλλοντας τις μορφές με μια πρωτόγνωρη ποιητικότητα.»
Σημαντικές παραγγελίες
«Η δεκαετία του 1560 -γράφει η Margus- ήταν μάρτυρας της επιτυχίας του Τιντορέτο, ο οποίος επρόκειτο να αναλάβει από τότε σημαντικές παραγγελίες για την Εκκλησία και για ιδρύματα της πόλης της Βενετίας. Μεταξύ 1562 και 1564 φιλοτέχνησε τους πίνακες για την κεντρική κόγχη της εκκλησίας της Σάντα Μαρία ντελ Ορτο.(…) Την ίδια περίοδο, η Scuola Grande di San Marco του ανέθεσε τα έργα τα οποία έμελλε να αποτελέσουν σταθμό στην εξέλιξή του, όλα σχετικά με τη ζωή του ευαγγελιστή Μάρκου, πολιούχου της Βενετίας. (…)
Η Scuola Crante di San Rocco ήταν, αναμφίβολα, το κορυφαίο έργο του Τιντορέτο. Δεν θα χρειαζόταν να ζωγραφίσει κάτι άλλο για να διατηρήσει τη φήμη που απέκτησε μεταξύ των συγχρόνων του.
Ωστόσο, μέχρι το θάνατό του, το 1594, φιλοτέχνησε και άλλα σύνολα έργων αδιαμφισβήτητης μεγαλοπρέπειας, όπως τα Fasti Conzagheschi, σκηνές απο τη ζωή των Γκοντζάγκα, το οποίο ολοκλήρωσε το 1580, όταν ταξίδεψε στη Μάντουα για να τοποθετήσει τα έργα στο ανάκτορο του δούκα. Εκείνη την περίοδο άρχισε επίσης τα έργα για το Ανάκτορο των Δόγηδων στη Βενετία: τη διακόσμηση της οροφής της Αίθουσας των Τεσσάρων Θυρών, μεταξύ 1578 και 1581. Η πολιτική εξουσία της πόλης του ανέθεσε επίσης το 1588 των μεγάλων διαστάσεων πίνακα «Παράδεισος», για την Αίθουσα του Μεγάλου Συμβουλίου, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1592. (…)
Κατα τα τελευταία χρόνια της ζωής του Τιντορέτο, στα τέλη του 16ου αιώνα, εμφανίζονται έργα και θέματα που προέρχονται απο την Αντιμεταρρύ-θμιση. (…) Τα τελευταία έργα του, τα οποία φιλοτέχνησε μεταξύ 1592 και 1594, είχαν όλα θρησκευτικό χαρακτήρα: «Ο Χριστός στη θάλασσα της Γαλιλαίας», και ο «Επιτάφιος Θρήνος», πίνακας στον οποίο ο Τιντορέτο δούλευε μέχρι το θάνατό του (…)
Οσο ζούσε, δεν ήταν όλοι ικανοί να κατανοήσουν τους νεωτερισμούς του, τις υπερβολές του στη μορφολογία και στο φωτισμό, τα σκοτεινά και απόκοσμα χρώματά του. Και όμως, ακόμη και αν δεν τον κατάλαβαν, τον αναγνώρισαν σαν «το φοβερότερο μυαλό της ζωγραφικής», τον «πιο ριψοκίνδυνο ζωγράφο του κόσμου».
Η μονογραφία για τον Γιάκοπο Τιντορέτο της σειράς «Βιβλιοθήκη της Τέχνης» της «Κ» κυκλοφορεί στα περίπτερα και πρακτορεία Τύπου, το Σάββατο 23 Δεκεμβρίου, στην τιμή των 5,90 ευρώ.