Χορταίνουν οι αισθήσεις την ομορφιά του «παλιού» κόσμου, οικεία αν και μακρινή, ελληνική όσο και διεθνής. Το νέο λεύκωμα «Ερνστ Τσίλλερ 1837 – 1923. Η τέχνη του κλασικού» της αρχιτέκτονος Μάρως Καρδαμίτση – Αδάμη με τις φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου (εκδ. Μέλισσα, 70 ευρώ) -που παρουσιάστηκε χθες στο Μέγαρο Σταθάτου, έργο και αυτό Τσίλλερ- αγγίζει ύψη αρχιτεκτονικής καλλιγραφίας καθώς ανθολογεί 50 έργα του πιο «Ελληνα» Γερμανού του 19ου αιώνα. Ο Τσίλλερ ήταν ένας παραγωγικότατος, εργατικός, χαρισματικός, αρχαιολάτρης, καλά συνδεδεμένος με τα κανάλια της αστικής κοινωνίας, που οδήγησε το λεξιλόγιο του ελληνικού νεοκλασικισμού στο απόγειό του, σε μία σπαρακτική ωριμότητα πριν αρχίσει η παρακμή του. Υπέγραψε πάνω από 500 έργα, θέατρα, βίλες, αστικές οικοδομές, ναούς, δημόσια κτίρια, διάσπαρτα στην Ελλάδα, στην οποία ο ίδιος ηγείτο της ανανέωσης της νεοκλασικής γλώσσας με στοιχεία ρομαντικά, αναγεννησιακά και πομπηιανά. «Εχτισε» το αρχιτεκτονικό ένδυμα μιας αστικής φαντασίωσης.
«Ενας ακόμη Τσίλλερ!»
Η έρευνα της Μάρως Καρδαμίτση – Αδάμη αποδίδει για πρώτη φορά επισήμως και τεκμηριωμένα τρία κτίρια στον Τσίλλερ: το Παλατάκι στο Χαϊδάρι, το ξενοδοχείο «Μελά» στην Κηφισιά και την οικία Σταθοπούλου στου Ψυρρή. Δομημένο με ένα τρόπο που εγγυάται ευχάριστη ανάγνωση (το βιβλίο απευθύνεται στο γενικό κοινό), το λεύκωμα «κολυμπάει» στο χρυσό, στο μπλε, στην τερακότα και στην ώχρα του τσιλερικού κλασικισμού, και οργανώνει το βλέμμα μας σε μια κληρονομιά που -για τους πολλούς- παραμένει μια ρευστή ιδέα παρά συγκεκριμένο έργο. «Θα είναι ικανοποίηση για μένα αν το βιβλίο αυτό παρασύρει το βλέμμα μας ψηλά και κάνει κάποιους να πουν «να ένας ακόμη Τσίλλερ!»», έλεγε χθες η Μάρω Καρδαμίτση – Αδάμη, που έχει το επικοινωνιακό χάρισμα, σπάνιο για αρχιτέκτονα, να «μιλάει» στο κοινό.
«Είναι τόσο μεγάλος ο πλούτος του υλικού για τον Τσίλλερ, τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ελλάδα», που θα ασχοληθώ και πάλι μαζί του», είπε η Μάρω Καρδαμίτση – Αδάμη. Αυτός ο Σάξονας, που γεννήθηκε στα περίχωρα της Δρέσδης, και ήρθε νεαρός στην Ελλάδα, ως βοηθός του Θεόφιλου Χάνσεν, βρίσκεται πίσω από τα γνωστότερα μέγαρα της Αθήνας και πολλών πόλεων. Εως και στην υπό οθωμανική διοίκηση Θεσσαλονίκη έχτισε το Ελληνικό Προξενείο σε «καθαρό» ελληνικό ρυθμό. Στην Αθήνα, δικά του έργα το Ιλίου Μέλαθρον, το Βασιλικό (Εθνικό) Θέατρο, τα Ανάκτορα Διαδόχου – Προεδρικό Μέγαρο, Μέγαρο Μελά, πρεσβείες Ιταλίες, Αιγύπτου, κ. ά., ενώ συνεργάστηκε ή ολοκλήρωσε μέγαρα όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο, την Ακαδημία, τη Βιβλιοθήκη και το Ζάππειο. Στη Σύρο έχτισε το Δημαρχείο, στην Πάτρα το Θέατρο, στον Πύργο την Αγορά. Βίλες στην Κηφισιά και στην Καστέλλα. Πήλινα αγάλματα, οροφογραφίες, κοσμήματα πάσης φύσεως, έγιναν σήματα ενός κόσμου. Ο κατάλογος δεν τελειώνει…
Οι φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου, που εμφανίζει ολοένα και μεγαλύτερη ωριμότητα και έλεγχο στην αρχιτεκτονική φωτογραφία του, συνεργάζονται με τα μεστά, γεμάτα αγάπη, δροσιά και βαθύτατη γνώση κείμενα της Μάρως Καρδαμίτση – Αδάμη. Ως έκδοση, το νέο αυτό βιβλίο της «Μέλισσας», έχει πολύ κόπο από πίσω, είναι υψηλών προδιαγραφών, τόσο ως σχεδιασμός όσο και ως εμφάνιση. Γίνεται η κατ’ εξοχήν πύλη εισόδου στο τσιλερικό σύμπαν, που το αναγνωρίζουμε, τώρα, θραύσμα θραύσμα, σαν χρωματιστές ψηφίδες, ολόγυρα γύρω μας. Είναι σαν μία ανασυσπείρωση για να γίνει νέα αρχή.