Μαζί με την κατανάλωση έρχονται και οι τύψεις. Και, πράγμα παράξενο, όσο πιο αποχαλινωμένη η κατανάλωση, τόσο πιο ακραίες οι εκδηλώσεις ενοχικής συμπεριφοράς. Οι Βρετανοί, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να είναι αντικείμενο χριστουγεννιάτικης μελέτης: την περασμένη εβδομάδα ασχοληθήκαμε με την πολιτική πλευρά της «απαγόρευσης» των Χριστουγέννων στη Μεγάλη Βρετανία. Με απλά λόγια: Οι προηγμένες δυτικές κοινωνίες οργανώνουν πολεμικές επιχειρήσεις σε μουσουλμανικές χώρες. Οι ίδιες κοινωνίες προσπαθούν, στη διάρκεια των γιορτών, να μη θίξουν το θρησκευτικό συναίσθημα των μουσουλμάνων. Πώς φαντάζονται ότι θα το πετύχουν; Γιορτάζοντας διακριτικά και χαμηλότονα τα Χριστούγεννα.
Το ίδιο περίπου συμβαίνει και στον άξονα κατανάλωση-οικολογία. Οσο πιο άγρια είναι η ανάγκη να ξοδέψεις, τόσο πιο έντονα εκδηλώνεται η οικολογική συμπεριφορά. Εκτός από οδηγούς αγοράς, οι εγγλέζικες εφημερίδες επιστράτευσαν τις τελευταίες εβδομάδες οδηγούς οικολογικής συμπεριφοράς (ethical thinking ονομάζεται αυτή η κατηγορία, επειδή αναλύει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να είναι ηθικός ο καταναλωτής σήμερα). H ιδέα δεν είναι καθόλου κακή, είναι απλώς οξύμωρη. Κι επίσης είναι διδακτική: προφητεύει πώς θα εξελιχθούν και άλλες μιμητικές κοινωνίες -όπως η δική μας- βυθισμένες αυτή τη στιγμή στην κατανάλωση. Οταν αρχίσουμε να ανακαλύπτουμε τη ματαιότητα του παιχνιδιού, έχουμε αρκετά να διδαχτούμε από τους Βρετανούς που έχουν περάσει στο αμέσως επόμενο στάδιο.
Τι συμβουλεύουν τα ειδικά ένθετα; Να επισκεφτούμε μπουτίκ με παράξενα ονόματα στο Διαδίκτυο (όπως Adili, που σημαίνει «ηθικό» στα σουαχίλι…) Να επενδύσουμε σε οικολογικό ντύσιμο για το ρεβεγιόν, όχι σε σάκους απαραιτήτως, αλλά σε σμόκιν (από οικολογικό υλικό) και ρούχα που ράβονται χωρίς την εκμετάλλευση παιδιών στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Οι χειρουργοί γκαρνταρόμπας είναι μια νέα επαγγελματική ειδικότητα που αναλαμβάνει το μεγαλοπρεπές μαντάρισμα παλιών ρούχων, δίνοντάς τους επιπλέον μια χριστουγεννιάτικη νότα. Δεν έχει ενδιαφέρον; Τα ρούχα δεν κρατάνε μια ζωή πια και οι κάτοχοί τους έχουν χάσει τη δεξιότητα (και το χρόνο) για μαντάρισμα. Οπότε είναι η κατάλληλη στιγμή για τη δημιουργία μιας αβάσταχτα παλιομοδίτικης μόδας: του trendy μανταρίσματος.
Αλλη συμβουλή: να μην τυλίγουμε τα δώρα μας. Ή τουλάχιστον να τα τυλίγουμε σε παλιές εφημερίδες, να χρησιμοποιούμε περσινούς φιόγκους, ή προπέρσινες κάρτες, κολλώντας αυτοκόλλητα από πάνω για να μη φαίνονται οι ευχές του προηγούμενου αποστολέα. Δεν υπερβάλλω: η ανακύκλωση του χαρτιού είναι απαραίτητη, αλλά γιατί δεν μπορεί να γίνεται από μονάδες ανακύκλωσης; Γιατί πρέπει να διαστρεβλώσει το νόημα των γιορτών; Σε μερικά άρθρα οι αρθρογράφοι το πάνε ακόμη πιο μακριά. Προτείνουν να τυλίγεις το ένα δώρο μέσα σε άλλο ή να κρύβεις το ένα δώρο μέσα σε άλλο, δημιουργώντας ούτε λίγο ούτε πολύ Μπαμπούσκες κατανάλωσης. Καλύτερα να καταναλώνεις λίγο περισσότερο, παρά να ξοδεύεις χαρτί!
Οσο για την κατανάλωση καυσίμων, τα εν λόγω άρθρα προτείνουν ούτε λίγο ούτε πολύ να χρησιμοποιούμε webcam στο Ιντερνετ για να βλέπουμε τα μέλη της οικογένειάς μας, αντί να κάνουμε ταξίδια με το αεροπλάνο και να μολύνουμε τον πλανήτη με τα καύσιμά μας. H αγάπη για τον πλανήτη ξεπερνάει ή θα έπρεπε να ξεπερνάει την αγάπη για τους δικούς μας ανθρώπους.
Ισως πάλι να πρόκειται για το ιδιόμορφο βρετανικό χιούμορ που μερικές φορές ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να καταλάβω. Οι άνθρωποι με οξυμένη οικολογική συνείδηση δεν θα φάνε γαλοπούλα φέτος, αλλά τυρί με φουντούκια, σύμφωνα με τον οδηγό ηθικής γιορτινής συμπεριφοράς. Μερικοί ανάμεσά τους ονομάζονται επισήμως frutarians, δηλαδή τρώμε μόνο φρούτα – και μάλιστα φρούτα που έχουν πέσει από τα δέντρα και δεν έχουν περισυλλεγεί από κάποιο βίαιο χέρι.
Ασφαλώς απέχουμε πάρα πολύ από τέτοιες συμπεριφορές. Γλεντάμε ακόμα πάρα πολύ με τα χρήματα που δεν έχουμε, αγοράζουμε πολυτελή χαρτιά περιτυλίγματος για τα εξίσου πολυτελή δώρα μας. Καφετιέρες και DVD, αντί για εισιτήρια όπερας και συνδρομές σε περιοδικά, όπως προτείνει η Guardian. Ελατα που μυρίζουν δάσος αντί για πλαστικούρες. Είμαστε γενναιόδωροι, σπάταλοι, έξω καρδιά. Μέχρι να αρχίσει το αυτομαστίγωμα -αν αρχίσει ποτέ- έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας.