Με μια θεαματική κίνηση θα ανοίξει τη νέα χρονιά το υπουργείο Πολιτισμού ανακοινώνοντας το Ετος Μαρία Κάλλας. Το 2007 συμπληρώνονται 30 χρόνια από τον θάνατο της Μαρίας Κάλλας (πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στο Παρίσι από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 54 ετών) και η επέτειος (έστω και αν δεν είναι «στρογγυλή», δηλ. 25 ή 50 χρόνια) προσφέρει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία στην ελληνική πολιτεία να αναβαπτίσει τη διεθνή εικόνα της χώρας με τέχνη και γκλάμορ. Μια πρώτη ανάγνωση της επετείου οδηγεί στη σκέψη ότι το Ετος Κάλλας επιστρατεύεται για να υπηρετήσει την πολλαπλώς αναγκαία στήριξη ενός διεθνούς προφίλ, αλλά και να προσφέρει, πέρα από τους προφανείς συμβολικούς μηχανισμούς, την ευκαιρία για την καλλιέργεια μιας πιο ευγενούς και απαιτητικής τέχνης. Πάνω απ’ όλα το Ετος Μαρία Κάλλας ανοίγεται ως ένα αξιοποιήσιμο μέσον.
Εικόνα και τέχνη
Στις αρχές του Ιανουαρίου, το υπουργείο Πολιτισμού προγραμματίζει ανακοινώσεις που θα προσελκύσουν πάνω του την προσοχή. Το Ετος Μαρία Κάλλας θα ανακοινωθεί ως η αιχμή του δόρατος, καθώς είναι μια εξαγγελία που όχι μόνο αφορά ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας (καθώς το όνομα της Κάλλας είναι γνωστό σε όλους και το πρόσωπό της εξίσου αναγνωρίσιμο), αλλά και εμπλέκει δημιουργικούς και παραγωγικούς φορείς πέραν από τα όρια της τέχνης. Κατά μία έννοια, το Ετος Κάλλας είναι, ή μπορεί να γίνει, μια άσκηση ετοιμότητας αλλά και ένα τεστ σύγχρονης αντίληψης μιας πολιτείας που ώς τώρα μας έχει συνηθίσει να διαθέτει εξωτερική πολιτιστική πολιτική προβλέψιμη, λαϊκιστική και αναποτελεσματική.
Από την άλλη, η ίδια η αναγνωρισιμότητα της Μαρίας Κάλλας από τον γενικό πληθυσμό μπορεί να είναι δίκοπο μαχαίρι. Μπορεί δηλαδή η διάχυση της εικόνας της να αποτελέσει μαγνήτη για μία επί της ουσίας γνωριμία, από την άλλη όμως αυτή η ίδια η εξοικείωση με τη μορφή της (και όχι με την τέχνη της) μπορεί να οδηγήσει σε προχειρότητα και εύκολο λαϊκισμό.
Το ΥΠΠΟ, επιλέγοντας να προχωρήσει το Ετος Μαρία Κάλλας, γνωρίζει ότι δεν είναι σε θέση μόνο του να ολοκληρώσει ένα σχεδιασμό υψηλών και διεθνών προδιαγραφών. Η συνεργασία με γνώστες από τον ιδιωτικό χώρο (άλλωστε η επίσημη Ελλάδα ποτέ δεν κατάλαβε τι είχε κάνει η Κάλλας) είναι προϋπόθεση για μια ελάχιστη, έστω, επιτυχία ενός σχεδίου που μπορεί να διεκπεραιωθεί αξιοπρεπώς ή να εξελιχθεί σε κοίτασμα πολλαπλώς πλουτοπαραγωγικό. Η Μαρία Κάλλας εκτός από Ελληνίδα είναι διεθνής. Μάλλον είναι πρώτα απ’ όλα μια καλλιτέχνις τόσου μεγάλου διαμετρήματος ώστε τα όρια μιας πατρίδας να είναι περιοριστικά. Αλλωστε, σε άλλες κοινωνίες ο σεβασμός που γεννάει το όνομα της Κάλλας είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι στην Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο θαυμασμού για την τέχνη της όσο και σε επίπεδο πωλήσεων των δίσκων της. Στην Ελλάδα, η Κάλλας «πουλάει» λιγότερο, αν μείνει κανείς στην ουσία των πραγμάτων. Κάθε Σεπτέμβριο, στην επέτειο του θανάτου της, το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Ατενέουμ οργανώνει μια συναυλία υψηλών προδιαγραφών στο Ηρώδειο. Αυτό συμβαίνει με ευλαβική συνέπεια επί σειρά ετών (όπως άλλωστε και οι ετήσιοι διεθνείς διαγωνισμοί για νέους λυρικούς καλλιτέχνες «Μαρία Κάλλας»). Σε μια άλλη χώρα, αυτά τα γεγονότα θα είχαν μεγαλύτερη διείσδυση στην κοινωνία.
Διαχείριση
Η επίσημη Ελλάδα σήμερα, έχοντας την κληρονομιά μιας μάλλον αμήχανης σχέσης με το ειδικό βάρος της Μαρίας Κάλλας τόσες δεκαετίες (σαν να μην ήξερε πώς να το διαχειριστεί) έρχεται να κεφαλαιοποιήσει μια σχηματική επέτειο. Θυμάται κανείς τη ρυπαρή, εδώ και χρόνια, πλάκα που έχει στήσει το ΥΠΠΟ στην πρόσοψη του κτιρίου όπου είχε ζήσει η Μαρία Κάλλας στην οδό Πατησίων 61. Πολυκατοικία σε ύφος Jugendstil της δεκαετίας του ’20, συμβόλιζε με την καταρρέουσα όψη της τη σχέση επίσημης Ελλάδας και Μαρίας Κάλλας. Κάποιοι ελπίζουν ότι η σχέση θα αναβαθμιστεί. Χωρίς αμφιβολία υπάρχει μια νέα ευκαιρία.