«Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας». Επιμέλεια: Θεοδόσης Πυλαρινός. Φωτογραφίες: Μαρία Στέφωση. Κέρκυρα, 2006, σελ. 158.
Το 1836 υπήρξε σημαντικό έτος για το νεότευκτο ελληνικό κράτος. Μια χρονιά θριαμβευτική για τη γοργά ανασυντασσόμενη από το χάος χώρα, η οποία είδε να δημιουργούνται ιδρύματα που χάραξαν την πνευματική πορεία της ώς τις μέρες μας και συνεχίζουν. Ιδρύθηκε το πρώτο δημοτικό σχολείο και το πανεπιστήμιο, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Αθήνας. Θεσπίστηκε η νομοθεσία για τη μέση εκπαίδευση που περιελάμβανε και σχολικές βιβλιοθήκες! Κυκλοφόρησε το πρώτο παιδικό περιοδικό, η «Παιδική Αποθήκη» του Δ. Πανταζή, και πρωτοπαίχτηκε η «Βαβυλωνία» του Δ. Κ. Βυζάντιου.
Ανάλογης σημασίας και «πρωτιές» στην επαρχία με πρώτη την ίδρυση της «Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας» που επρόκειτο να διαλάμψει επί 170 χρόνια. Ιδρυτές οι Πέτρος και Ιωάννης Βράιλας, Καίσαρ Ουζίλιος, Α. Μαρτινέγκος, Α. Μανιατόπουλος, Αν. Καμβύσας, Α. και Χ. Κογεβίνας κ.ά. Αποφασιστικά θα συμβάλουν στη διαμόρφωση του καταστατικού της και θα συνεχίσουν επάξια μορφές όπως οι Πέτρος Βράιλας Αρμένης, Αντώνιος Δάνδολος, Σπ. Αρβανιτάκης, Βιάρος Καποδίστριας, Σπ. Ζαμπέλης κ.ά.
Ολοι εμπνευστές και σχεδιαστές της εφαρμογής των σκοπών της Εταιρίας που οδήγησε και σε εθνικούς αγώνες, όπως την καθιέρωση της ελευθεροτυπίας, την επιβολή στο Ιόνιο Κράτος της ελληνικής και την Ενωση του Ιονίου Κράτους με την Ελλάδα.
Η ιστορική διαδρομή
Τα οκτώ, εκτενή, κεφάλαια του κομψού αναμνηστικού λευκώματος εκθέτουν την ιστορική διαδρομή της, διαγράφουν με σαφήνεια τη φυσιογνωμία της, αναφέρονται στην πνευματική συμβολή της παρουσιάζουν το πολύτιμο υλικό που επίπονα συλλέγει και διαθέτει στους ερευνητές, μελετητές: «Το πρώτο πνευματικό καθίδρυμα του νεωτέρου Ελληνισμού» (Γιάννης Σ. Πιέρης), «Φιλελεύθερο κέντρο φυτώριο και αειθαλές πνευματικό κέντρο» (Θεοδόσης Πυλαρινός), «Η συλλογή των βιβλίων. Η συλλογή των μονοφύλλων» (Ανδρέας Παπαδάτος), «Τα αρχεία της Βιβλιοθήκης» (Σπύρος Ζηνιάτης), «Το κτήριο. Στοιχεία για την αρχιτεκτονική του» (Αφροδίτη Αγοροπούλου – Μπιρμπίλη), «Η συλλογή των εικαστικών» (Σπ. Ζηνιάτης, Μελίνα Γραμμένου – Παπαδημητρίου), «Η συλλογή των χαρτών και των χαρακτικών περιηγητών» (Σπ. Ζηνιάτης), «Η συλλογή φωτογραφιών» (Θ. Πυλαρινός), «Η συλλογή δίσκων κλασικής μουσικής» (Νάσος Μαρτίνος), «Το «Δελτίον» και οι άλλες εκδόσεις» (Περικλής Σ. Παγκράτης), «Η Αναγνωστική Εταιρία σήμερα. Η λειτουργία της Βιβλιοθήκης και η αυτοματοποίησή της» (Μιχαήλ Γ. Αγάθος).
Τα κείμενα υποστηρίζονται με εκτενή βιβλιογραφία, ενώ ένα εξαντλητικό ευρετήριο διευκολύνει την προσέγγιση προς τα πρόσωπα. Η έκδοση συνοδεύεται από πλούσια φωτογραφική απεικόνιση του κτιρίου, των τμημάτων του, πίνακες, πορτρέτα των σημαντικών ηγετών του, δείγματα των αρχείων και των βιβλίων και διαφόρων τεκμηρίων και αναμνηστικές φωτογραφίες εκδηλώσεων, ομιλητών, κ.ά.