Δημήτρης Μαμαλούκας
Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα
εκδ. Καστανιώτη
Ενας από τους νεότερους συγγραφείς της αστυνομικής λογοτεχνίας στη χώρα μας, η οποία βρίσκει σιγά σιγά τον δρόμο και το κοινό της, ο Δημήτρης Μαμαλούκας μάς προτείνει, στο νέο του μυθιστόρημα, ένα βιβλιολογικό και κοινωνικό θρίλερ, με εντυπωσιακό σασπένς, αμείωτο ώς την τελευταία λέξη του βιβλίου. Εχοντας δοκιμάσει τις θεματικές και τις τεχνικές του στα τρία προηγούμενα μυθιστορήματά του, διαχειριζόμενος συνετά τις συγγραφικές σταθερές και εμμονές του, από την επιλογή του τόπου, της Ιταλίας στην οποία έχει ζήσει επί σειράν ετών, ώς τη μορφή του ανάπηρου τον οποίο συναντούμε και σ’ αυτό το βιβλίο, ο Μαμαλούκας μας διηγείται με απλό ύφος μια πολύμιτη ιστορία, που πολύ θα την απολαμβάναμε και στην οθόνη.
Δύο σειρές κεφαλαίων, με τίτλους διαφοροποιημένους, δύο αρχές, ένα τέλος, κι αυτό στον αέρα: μια ομάδα δολοφονεί πρώην καταδικασμένους παιδόφιλους βιαστές, mostri· κι ο γιος ενός Ελληνα αριστοκράτη και μιας Ιταλίδας πληβείας που έχει κληρονομήσει από τον πατέρα του μια βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία την εκποιεί σταδικά για να ζήσει – έχοντας ωστόσο μολυνθεί, παρά ταύτα, από τον ιό της βιβλιοφιλίας Στη μία περίπτωση, ο πόνος και το πένθος οδηγούν ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων στην αυτοδικία. Στη δεύτερη, γύρω από ένα βιβλίο του Νικόλα Μιλάνο, του νόθου που στο τέλος αποδεικνύεται «μπάσταρδος» με όλη τη σημασία της λέξεως, πλέκεται το θρίλερ της θανατηφόρας αναζήτησης της μυθικής βιβλιοθήκης ενός Ελληνα λόγιου, με χειρόγραφα, κώδικες, αρχέτυπα και παλαιότυπα, ανεκτίμητης εμπορικής και βιβλιολογικής αξίας. Η ομάδα anti-mostri συγκροτείται, εκδικείται, φυλλορροεί, αλλά αφήνει πίσω της μια υπόσχεση συνέχειας.
Το περί τη βιβλιοθήκη θρίλερ, καλοπλεγμένο, αγκιστρώνει τον νεοελληνικό διαφωτισμό σε μια σφιχτή αφήγηση, στην οποία οι λόγιες αναφορές για τις απαρχές του βιβλίου με τη μορφή που το γνωρίζουμε ώς σήμερα ενσωματώνονται με φυσικότητα – και θυμίζουν πολύ καλές στιγμές της παγκόσμιας, «βιβλιολογικής» λογοτεχνίας, αστυνομικής και μη. Διότι από το «Περί βιβλιοθηκών» του Μπόρχες και του Εκο στα έργα τους, κι από τον Περέκ και την ταξινόμηση των βιβλίων στο «Σκέψη/Ταξινόμηση» στον Φραμπέτι με το μαθηματικό «Βιβλίο κόλαση» και τον Δε Σάντις με την αστυνομική «Μαύρη φιλολογία» πρόσφατα, το βιβλίο και η βιβλιοθήκη πρωταγωνιστούν ποικιλοτρόπως και επί μακρόν στη λογοτεχνία, έως σήμερα, όπου φουντώνει ο διάλογος για τον θάνατο του βιβλίου.
Συνεχείς ανατροπές
Το μεγαλύτερο προσόν του Μαμαλούκα είναι η δεξιοσύνη του στο «μαγείρεμα» της πλοκής, που με συνεχείς ανατροπές δεν επιτρέπει στον αναγνώστη σε κανένα σημείο να αισθανθεί ασφαλής. Κοινωνικοί-τύποι χαρακτήρες, τα πρόσωπα σχολιάζουν, πέραν της δράσης τους, σε ένα δεύτερο επίπεδο τα τεκταινόμενα, φωτίζοντας τη θέση του συγγραφέα ότι το καλό και το κακό είναι συμφυή και αξεχώριστα. Πιο κοντά στους Αμερικάνους, παρά στους έντονα πολιτικούς Γάλλους, ο Μαμαλούκας μοιάζει να κατακτά πλέον το δικό του στυλ, στο οποίο εντάσσεται και η ικανότητά του να παίζει με τα ίδια τα στερεότυπα της αστυνομικής λογοτεχνίας. Για παράδειγμα, ο Μιλάνο μάς ξαφνιάζει όταν, αμέσως μετά τον φόνο της καλής του, την οποία έχει δηλώσει σε όλους τους τόνους ότι λατρεύει, παρασύρεται από λυσιμελή πόθο για μια επικίνδυνη άλλη, παρότι αισθανόμαστε στο οικείο πεδίο της αρχετυπικής σχέσης του «καλού», κατά βάθος, ήρωα με το δαιμονικό θηλυκό. Οταν το παζλ σχηματίζεται, αντιλαμβανόμαστε ότι ο δαίμονας μπορεί να βρίσκεται από οποιαδήποτε πλευρά και παραδεδομένα σχήματα δεν υπάρχουν.
Σημειώνουμε την υπόγεια αφηγηματολογική δουλειά και το πεποιημένο της γλώσσας, που κατακτά τη γεμάτη στερεότυπα ουδετερότητά της έπειτα από επιμελή κατεργασία. Στο βιβλίο του Μαμαλούκα τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και τίποτα δεν είναι απλό, παρά μόνο κατ’ επίφασιν. Το επόμενο στοίχημα είναι ίσως η δημιουργία ενός ήρωα του οποίου θα παρακολουθεί τις περιπέτειες. Οσον αφορά πάντως το τέλος του έντυπου βιβλίου, ο ιστολόγος Μαμαλούκας δεν δέχεται ότι «αυτό θα σκοτώσει εκείνο», κατά τη γνωστή έκφραση του Ουγκώ στην «Παναγία των Παρισίων»: μπορεί τα όμορφα βιβλία να καίγονται όμορφα, αλλά το βιβλίο έχει μπροστά του μέλλον επειδή ακριβώς έχει μεγάλο παρελθόν. Το μέλλον θα δείξει.