Τα τελευταία χρόνια που ο πολιτιστικός μας χώρος κατακλύζεται από πρόσωπα που διατυμπανίζουν δεξιά και αριστερά ότι αυτοί πρώτοι έκαναν τούτο ή το άλλο, κτίζοντας μια εικόνα πολυπράγμονα που δεν ανταποκρίνεται σε κανένα ουσιαστικό έργο, η μορφή του Σωκράτη Καψάσκη προβάλλει σαν να έρχεται από πολύ μακριά. Την χαρακτηρίζει μια πρακτική και ηθική που σήμερα μπορεί να φαντάζουν ως εξωπραγματικές, αλλά όσοι από μας είχαν την ευτυχία να γνωρίσουν από κοντά τον ίδιο και το έργο του κυρίως στον κινηματογράφο Στούντιο, ξέρουν πολύ καλά ότι όχι μόνο υπήρξαν, αλλά λειτούργησαν και λειτουργούν ως πολιτιστική παρακαταθήκη ακόμη μέχρι σήμερα.
Με τεράστιο προσωπικό κόπο, σφαιρική γνώση, πολιτική συνέπεια, αλλά και ανοιχτό μυαλό δημιούργησε ένα χώρο που οι προβολές ήταν ένα από τα στοιχεία της μέθεξης στην κινηματογραφική τέχνη. Ανοιξε τους ορίζοντες της κινηματογραφικής ενημέρωσης σε κινηματογραφίες μικρών χωρών, μεγάλων δημιουργών αλλά και νέων ταλέντων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην καλλιτεχνική διαπαιδαγώγηση.
Ευρωπαϊκά ρεύματα, αλλά και ταινίες από τη Λατινική Αμερική, την Ασία, την Ιαπωνία, αυτά δηλαδή που οι νόμοι του εμπορίου κρατούν μακριά από την ευρεία διανομή, βρήκαν χώρο για δημόσια προβολή αλλά και για διάλογο μέσα από τα αφιερώματα, τις συζητήσεις και τις άλλες εκδηλώσεις.
Υπήρξε φυτώριο νέων δημιουργών αλλά και συνέβαλε στην ανάπτυξη της έρευνας και της θεωρίας σε εποχές που δεν υπήρχαν οι σύγχρονες μορφές πρόσβασης σε ταινίες (DVD, Video, Διαδίκτυο). Εκείνο όμως που διαφοροποιούσε τη δουλειά του Καψάσκη από την αντίστοιχη ενός προγραμματιστή σε ένα κινηματογράφο τέχνης κάποιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας, είναι ότι όλο αυτό που διαδραματιζόταν εκεί έφερε το δικό του στίγμα. Ηταν ένα είδος προσωπικής τοποθέτησης ενός πνευματικού ανθρώπου που εκτός από τις γνώσεις και την επιχειρηματική διάθεση, διαθέτει την ευαισθησία ενός καλλιτέχνη καθότι ο ίδιος υπήρξε σκηνοθέτης, ποιητής, μεταφραστής και δοκιμιογράφος. Πολλές πρωτοβουλίες του ενείχαν επιχειρηματικό ρίσκο καθώς τόλμησε ανοίγματα σε αισθητικό και θεματικό επίπεδο και έφερε το κοινό σε επαφή με ταινίες που εξαιτίας της λογοκρισίας και του κλίματος που επικρατούσε για δεκαετίες δεν παίχτηκαν και όλα αυτά χωρίς καμία κρατική επιχορήγηση.
Οι κινηματογραφικές λέσχες για χρόνια βρήκαν στις ταινίες του το υλικό που η πολιτιστική τους διάσταση απαιτούσε, γεγονός που συνέχισε μέχρι σήμερα το «Στούντιο – παράλληλο κύκλωμα», στο οποίο είχε την πρόνοια να μεταβιβάσει το σύνολο των ταινιών αλλά και του πολύτιμου συνοδευτικού υλικού (αφίσες, φωτογραφίες κ.ά.) όταν αποφάσισε να αφοσιωθεί αποκλειστικά στη γραφή και τη μετάφραση.
Ψηφιοποίηση
Μέρος αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει ήδη ψηφιοποιηθεί και με αυτή τη νέα μορφή υπάρχει στο Διαδίκτυο και διατίθεται στα πανεπιστήμια και τις σχετικές σχολές ως εκπαιδευτικό υλικό, δίνοντας μια καινούργια διάσταση στο έργο που είχε ξεκινήσει ένας άνθρωπος για τον οποίο ο κινηματογράφος υπήρξε μια πηγή απόλαυσης και πολιτιστικής έκφρασης που την μοιράστηκε με γενιές ολόκληρες.
* Η κ. Χρυσάνθη Σωτηροπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας του Κινηματογράφου στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πάτρας.