Σελιδοδεικτες

Η λογοτεχνία μπορεί να εκπλήσσει. Και να ζωντανεύει ξεχασμένα (και χαμένα) χειρόγραφα. Οπως αυτά του Γιαννιώτη συγγραφέα και δημοσιογράφου Χρήστου Χρηστοβασίλη με τίτλο «Περί Εβραίων» (εισαγωγή Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, εκδ. Ροές). Τρία άγνωστα κείμενα, που ανήκουν σε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη συγκεντρώθηκαν σ’ αυτόν τον τόμο, χάρη στην εγγονή και μελετήτρια του έργου του Χρηστοβασίλη, Δροσιά Κατσίλα. «Το πρώτο κείμενο, που δημοσιεύεται για πρώτη φορά, είναι μια σειρά επιστολών-ανταποκρίσεων από τη Θεσσαλονίκη το 1894, οι οποίες έμειναν αδημοσίευτες μέχρι σήμερα. Το δεύτερο κείμενο είναι ένα ιστορικό διήγημα σε συνέχειες, δημοσιευμένο το 1918 στο περιοδικό της Σύρου «Αναγέννησις», με θέμα τη ζωή ενός διάσημου Εβραίου του 16ου αιώνα, του Ιωσήφ Ναζή, ο οποίος έγινε δούκας της Νάξου. Τέλος, το τρίτο κείμενο είναι ένα πολύστιχο ποίημα, ύμνος στη «Δημιουργία Εθνκής Εστίας του περιούσιου λαού του Ισραήλ», ανέκδοτο και αυτό μέχρι πρόσφατα, με ημερομηνία «Σούλι, 25 Απριλίου 1920». Ο Χρηστοβασίλης πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη για δουλειά της εφημερίδας στην οποία δούλευε και παρατηρεί το κοινωνικό ανθρώπινο τοπίο. Ανάμεσά τους και οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. «Τους νομίζουν γενικώς φιλάργυρους, χρηματολάτρας, αγενείς, φανατικούς και δειλούς διότι συνήθισαν να τους βλέπουν κακοενδεδυμένους, κακοδιαίτους, και διότι ουδέποτε τους είδον ενώπιον των πλημμελειοδικείων και κακουργιοδικείων κατηγορουμένους επί δαρμώ, τραύμασι, φόνοις και άλλοις αξιοποίνοις εγκλήμασι, άτινα έχουν σχέσιν με το ρόπαλον, την μάχαιραν ή το πιστόλιον. Αν όμως διέλθωσιν αύτοι εκ Θεσσαλονίκης, θα μείνουν έκπληκτοι, μανθάνοντες ότι υπάρχουν εν τω Κόσμω Εβραίοι γενναιόδωροι, ευεργετικοί, ευγενείς, κοσμοπολίται, ανεξίθρησκοι, ριψοκίνδυνοι, ζώντες ως οι μεγαλείτεροι αριστοκράται των ευρωπαϊκών πρωτευουσών, με εθνικήν υπερηφάνειαν και εθνικόν φρόνημα, με αμάξας, με λακέδες, με μέγαρα, με χριστιανούς υπαλλήλους, και με πολλούς άθλους παλληκαριάς, πολύ συχνά συμπλεκόμενοι νύκτα τε και ημέραν μετά στρατιωτών, αστυνομικών υπαλλήλων, χωροφυλάκων Τούρκων, χριστιανών κ.λπ.». Μετά την πρόσφατη «Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων» του Μαρκ Μαζάουερ, το κείμενο του Χρήστου Χρηστοβασίλη έρχεται να συμπληρώσει την όψη της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης και των εθνοτήτων που συνυπήρχαν εκεί για πολλούς αιώνες. Ενα κείμενο, αδιαμεσολάβητο από μεθοδολογίες θεωρητικών της ιστορίας, που δίνει απλώς, με έναν γοητευτικό τρόπο γραφής, την εικόνα μιας πόλης και των ανθρώπων της στα τέλη του 19ου αιώνα.