Οταν η Ανέτ Μεσαζέ αποφάσισε στα 20 χρόνια της να γίνει καλλιτέχνις, τα πρότυπά της ήταν άνδρες. Ο πατέρας της, ερασιτέχνης ζωγράφος, και ο φίλος της Κριστιάν Μπολτάνσκι ήδη πολλά υποσχόμενος όταν πρωτοσυναντήθηκαν το 1970. Αυτή όμως στην τέχνη της δεν ακολούθησε τον δρόμο των ανδρών, αλλά τον δικό της. Μίλησε από μέσα της για τη ζωή, τον έρωτα, την ομορφιά, τη θλίψη, τη λαχτάρα, τη δύναμη. Φεμινισμός α λα φρανσέζ; Ισως. Ομως το αποτέλεσμα μετράει.
Αταξινόμητα
Και με αυτή τη βάση, η Μεσαζέ εκτιμάται σήμερα ως μία από τις πιο σημαντικές καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες της Γαλλίας, πλάι στον Μπολτάνσκι, που εξακολουθεί να είναι ο σύντροφός της. Πριν από δύο χρόνια εκπροσώπησε τη Γαλλία στην Μπιενάλε της Βενετίας και πρόσφατα στο Κέντρο Πομπιντού του Παρισιού, εγκαινιάσθηκε η αναδρομική έκθεση της 35ετούς σταδιοδρομίας της. Τίτλος Les Messagers (Οι αγγελιοφόροι), λογοπαίγνιο στο επίθετό της. Αλλά και πρόσκληση στους πολλούς κόσμους της δημιουργίας της.
Κανένα από τα έργα της, όπως γράφει ο Αλαν Ράιντινγκ στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», δεν μπορεί να ταξινομηθεί, συμβατικά, ως γλυπτική ή ζωγραφική. Ολα όμως μπορούν να υπαχθούν στην κατηγορία των εγκαταστάσεων: άλλοτε προσεκτικά συγκεντρωμένες φωτογραφίες, αλλού ομάδες από βαλσαμωμένα ζώα και πιο πέρα οι τελευταίες της απόπειρες με κινούμενες εγκαταστάσεις, όπως η «Μπαλάντα του Πινόκιο στο Μπουμπούρ», δημιουργημένο για τούτη την έκθεση.
Παρότι οι εγκαταστάσεις της γίνονται πιο σύνθετες, το μήνυμά της παραμένει απλό και καίριο. Η απελευθέρωση των γυναικών από τους ρόλους που τους έχουν επιβάλει οι άνδρες, η αγορά, η κοινωνία. Σε αυτήν τείνει με όπλα της τη σάτιρα, τη γελοιοποίηση και πάντα χρησιμοποιώντας υλικά της καθημερινής ζωής. Ενα έργο της της δεκαετίας του 1970 αποτελούνταν από φωτογραφίες ανδρών με τον τίτλο «Οι άνδρες που αγάπησα», μολονότι κανέναν από αυτούς δεν είχε συναντήσει στη ζωή της. Σε άλλο φανταζόταν πώς την έβλεπαν οι φίλοι της και ένα άλλο ήταν οι φωτογραφίες της ως ωραίας νοσοκόμας στην αίθουσα του χειρουργείου. Και στις «Συναντήσεις», ακολουθούσε άνδρες στον δρόμο για να φωτογραφίσει τα παντελόνια τους (όπως οι άνδρες παρακολουθούν τις φούστες των γυναικών), θέλοντας να δείξει ότι και οι γυναίκες μπορούν να αντιμετωπίσουν τους άνδρες σαν αντικείμενα.
Το 1974 άρχισε να συγκεντρώνει λαϊκές ρήσεις από τη Γαλλία, υποτιμητικές για τις γυναίκες, και συνύφανε σε υφαντά. Σε μερικά από αυτά που βρίσκονται στην αναδρομική της, διαβάζει κανείς «τα δάκρυα στις γυναίκες κοστίζουν λίγα και αποφέρουν πολλά», «οι γυναίκες εκπαιδεύονται από τη Φύση», οι άνδρες από τα βιβλία» και «να φυλάγεσαι από την κακή γυναίκα και μην πιστεύεις την καλή».
Εύθυμα ή μακάβρια
Στα έργα της των τελευταίων ετών χρησιμοποιεί πολύ το ύφασμα. Στο «Καζίνο», π.χ., που παρουσιάσθηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας, το 2005, μια ανεμομηχανή φυσώντας φούσκωνε ένα κόκκινο μεταξωτό σεντόνι, το οποίο έτσι έμοιαζε με κυματώδη θάλασσα το δειλινό.
Ποιες είναι οι αγγελίες που κομίζουν οι «Αγγελιαφόροι»; «Δύο είδη ανθρώπων ενδιαφέρονται για τα έργα μου», λέει η ίδια. «Αυτοί που τα βρίσκουν εύθυμα αν και αλλόκοτα και εκείνοι που τα βλέπουν σαν μακάβρια. Ισως να ‘ναι και τα δύο».