Από φέτος, στις μέχρι τώρα κατηγορίες τεχνολογικής τέχνης που παρουσιάζονται στην Ars Electronica προστέθηκαν οι υβριδικές τέχνες. Το πρώτο σχετικό βραβείο Golden Nica απονεμήθηκε στη SymbioticA, καλλιτεχνικό εργαστήριο του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας, που ασχολείται από το 2000 με την έρευνα, την εκπαίδευση και την κριτική στον τομέα των επιστημών της ζωής (βιολογία, βιοτεχνολογία, βιοχημεία).
Είναι το πρώτο καλλιτεχνικό ερευνητικό εργαστήριο του είδους του, που δίνει την ευκαιρία σε καλλιτέχνες, φιλόσοφους και άλλες ειδικότητες να ασχοληθούν με τη λεγόμενη «υγρή βιολογία» στο πλαίσιο των διεπιστημονικών τους ερευνών. Στόχος, ο εκδημοκρατισμός της γνώσης στον κρίσιμο τομέα των επιστημών της ζωής και της βιοτεχνολογίας.
Από τα καλλιτεχνικά έργα της SymbioticA περισσότερο γνωστά είναι τα «ημιζωντανά γλυπτά» από ιστό που καλλιεργήθηκε και διατηρήθηκε ζωντανός μέσα σε ένα είδος θερμοκοιτίδας. Στην Ars Electronica του 2000 είχαν παρουσιάσει τις «κούκλες της λύπης» (worry dolls), ημιζωντανά γλυπτά, εμπνευσμένα από τις λαϊκές παραδόσεις της Γουατεμάλας, όπου βάζουν μικρές πάνινες κούκλες κάτω από το μαξιλάρι όταν είναι κανείς στενοχωρημένος, για να του πάρουν τη λύπη μέχρι το πρωί.
Ενα ημιζωντανό γλυπτό «κούκλα της λύπης» επέστρεψε φέτος στην Ars Electronica μόνο και μόνο για να θανατωθεί, με τη σταδιακή στέρηση των συνθηκών που το διατηρούν στη ζωή μέσα στη θερμοκοιτίδα.
Μοντέρνα βιολογία
«Γιατί πρέπει να πεθάνει η «κούκλα της λύπης», ρωτήσαμε τον Oron Catts, καλλιτεχνικό διευθυντή της SymbioticA που εκπροσώπησε το εργαστήριο στο Linz.
– Επειδή αυτό είναι μέρος της ζωής. Αλλά υπάρχουν και μερικοί ακόμη λόγοι. Βασικά, αυτή η κούκλα θα «πεθάνει» στο τέλος της έκθεσης ή στη διάρκειά της, και αυτό είναι ένας τρόπος να προσπαθήσουμε να πούμε ότι θα πρέπει να ξανασκεφτούμε τι είναι γενετική. Το ζήτημα είναι τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να καταλάβουν τι είναι μοντέρνα βιολογία, και αυτό που καταλαβαίνουν είναι ότι πρόκειται μόνο για το μοριακό επίπεδο του γενετικού κώδικα, ενώ υπάρχουν και άλλα πράγματα, όπως η μοριακή ιατρική για παράδειγμα. Αυτήν την αντίληψη προσπαθούμε να «σκοτώσουμε».
– Ο μέσος άνθρωπος σκέφτεται ότι η επιστημονική έρευνα πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για θεραπευτικούς λόγους. Τι θα του λέγατε εσείς για τη δουλειά σας;
– Θα του έλεγα ότι η δουλειά μου έχει να κάνει με την αντίληψη για τη ζωή και ό,τι ριζοσπαστικό συμβαίνει αυτήν τη στιγμή στο εργαστήριο αλλάζει την αντίληψή μας για τη ζωή. Ως καλλιτέχνες ενδιαφερόμαστε βασικά να βγάλουμε αυτήν την πληροφορία προς τα έξω και να συζητήσουμε για όλα αυτά.
– Ποια είναι η κριτική σας για τις επιστήμες της ζωής;
– Πιστεύω ότι πρέπει να ασχοληθούμε με κριτικό τρόπο με τις επιστήμες της ζωής. Δεν είμαι ενάντια σε ό,τι συμβαίνει στις επιστήμες της ζωής, αλλά έχω την αίσθηση ότι ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζεται η γνώση αυτήν τη στιγμή είναι εξαιρετικά προβληματικός, με την έννοια ότι σε μεγάλο βαθμό οδηγείται από την καπιταλιστική ιδεολογία και δεν νομίζω ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να ενεργούμε όταν πρέπει να αποφασίσουμε για ζητήματα που αφορούν τη ζωή.
– Αναφέρεστε στην ιδιωτική χρηματοδότηση με στόχο την εμπορευματοποίηση του προϊόντος της έρευνας, αλλά ποια είναι η άλλη πρόταση;
– Πρέπει να πω ότι χρησιμοποιώ την ίδια τεχνολογία που λέω ότι βρίσκω προβληματική, αλλά για παράδειγμα αρνούμαι χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό τομέα.
Βοήθεια από την κυβέρνηση
– Πώς κάνετε πειραματική τέχνη και διεπιστημονική έρευνα χωρίς πόρους;
– Εχουμε πόρους από τον δημόσιο τομέα. Ολοι οι πόροι μας προέρχονται από την κυβέρνηση της Αυστραλίας και το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας.
– Ποιοι είναι οι κανόνες που πρέπει να τηρήσουν οι καλλιτέχνες της διεπιστημονικής ομάδας σε ένα εργαστήριο όπως το δικό σας;
– Βασικά, είναι οι ίδιοι με τους κανόνες που ισχύουν για τους επιστήμονες. Ολες οι εργασίες που κάνει η Symbiotica περνάνε από έγκριση από την Επιτροπή Ηθικής και από την Επιτροπή Ασφάλειας του πανεπιστημίου, όπως και οι εργασίες των επιστημόνων. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις ο έλεγχος είναι μεγαλύτερος, επειδή πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι αυτό που κάνουμε δεν παραβαίνει κανένα κανόνα, ώστε να μην βρεθούμε εκτεθειμένοι.
– Η δημιουργία ιστού από τη Symbiotica έχει να κάνει με πειράματα που αφορούν το δέρμα του Posthuman (Μετα-Ανθρώπου);
– Αντίθετα. Βρίσκω την όλη σύλληψη περί Posthuman αρκετά αφελή και προβληματική. Νομίζω ότι ο Posthuman, όπως παρουσιάζεται μέχρι τώρα, είναι ένας μπουρζουά που αφορά μερικούς πλούσιους Αμερικανούς και δεν με ενδιαφέρει.
– Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι πρέπει να πούμε «αντίο» στο δικαίωμα στην ιδιώτευση λόγω της χρήσης της σύγχρονης τεχνολογίας; Δεν είναι βέβαια δυνατόν να καταργήσουμε την τεχνολογία…
– Φυσικά όχι, αλλά πρέπει να είμαστε πληροφορημένοι για το πώς χρησιμοποιείται η τεχνολογία και για το πώς η γνώση που αποκτούμε χρησιμοποιείται.
SymbioticΑ: HYPERLINK http://www.symbiotica.uwa.edu.au/