Στο μεγάλο αποκαλυπτικό μυθιστόρημα του «Δόκτωρ Φάουστους» ο Τόμας Μαν περιγράφει έναν τύπο, τον Χάιμ Μπραϊζάχερ, ως λόγιο και πολυμαθή. Ο «εκπληκτικής ασχήμιας» αυτός άνθρωπος ήταν ένας από τον κύκλο των αστών διανοουμένων του Μονάχου, όπου σύχναζε ο ήρωάς του συνθέτης Αντριαν Λέβερκιν. Είναι το πορτρέτο της ανώτερης γερμανικής κοινωνίας τον καιρό που όδευε τυφλά προς την άκρη του γκρεμού.
Ο βαθύτερος μύθος
Ο Μπραϊζάχερ είναι ο προάγγελος της νέας βαρβαρότητας, που δεν είναι παρά η παλιά με σύγχρονα χαρακτηριστικά. Χώρος του η φιλοσοφία του πολιτισμού, ο οποίος γι’ αυτόν δεν είναι άλλο παρά η πορεία προς τον αφανισμό. Εκδηλώσεις της η ατονική μουσική, ο κυβισμός στη ζωγραφική. Αλλά και στη Βίβλο βλέπει την πορεία της πτώσης από την Πεντάτευχο στον Δαυίδ, στον Σολομώντα και στους προφήτες παραληρώντας για τον Θεό και τον παράδεισο. Γι’ αυτόν η θρησκευτική πραγματικότητα είναι «λαός και αίμα» και ο λατρευτικός τόπος δεν είναι βωμός αλλά σφαγείο. Για τον John Gray στο νέο βιβλίο του Black Mass: Apocalyptic Religion and the Death of Utopia που εκδόθηκε πρόσφατα (Allen Lane, 256 σελ. 18,99 στερλίνες) ζούμε σε μια νέα εποχή Μπραϊζάχερ.
«Τα σύγχρονα επαναστατικά κινήματα», γράφει, «είναι η συνέχιση της θρησκείας με άλλα μέσα» και αν ο Διαφωτισμός νόμισε πως απέβαλε τον Χριστιανισμό «οι εσχατολογικές του ελπίδες δεν εξαφανίστηκαν, κατεστάλησαν, για να επανέλθουν ως προγράμματα οικουμενικής χειραφέτησης». Η ουτοπική δεξιά, υπό την ηγεσία των νεοσυντηρητικών της Αμερικής, είναι ένα σύγχρονο εσχατολογικό κίνημα. Η διάθεσή της να επιβάλει μια δυτικού Τύπου δημοκρατία σε ολόκληρο τον κόσμο -μια ώθηση προς την ουτοπία που σταμάτησε στο Ιράκ- ήταν ένα τόσο παραπλανημένο και άνευ νοήματος πρόγραμμα, όσο και κάθε προσπάθεια στο παρελθόν να έλθει η Βασιλεία του Ουρανού στη Γη.
Αυτά, όπως γράφει ο Τζον Μπάνβιλ στην «Γκάρντιαν», είναι ο πυρηνικός μύθος της αποκαλυπτικής θρησκείας πλαισιωμένης με πολιτικούς όρους και ο κοινός παράγοντας ο οποίος βρίσκεται κάτω από όλες τις αποτυχημένες ουτοπικές προσπάθειες της περασμένης δεκαετίας.
Είναι ίσως ειρωνικό το ότι το μαχητικό Ισλάμ οφείλει πολλά, καθώς καταδείχνει ο Γκρέι, στη δυτική εσχατολογία και στην ουτοπική σκέψη. Οπως ο Χριστιανισμός, το Ισλάμ πάντοτε περιείχε ένα ισχυρό εσχατολογικό στοιχείο το οποίο διακρίνεται στους λόγους του Ιρανού προέδρου Αχμεντινετζάντ και στις μακρηγορίες των μουτζαχεντίν. Οι μαχητές του Ισλάμ, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, έχουν πάρει πολλές μεθόδους πιστεύω από τους επαναστατημένους Διαφωτιστές. Για τον Γκρέι το μαχητικό Ισλάμ είναι «Ισλαμογιακωβινισμός». Ο Ροβεσπιέρος θα καταλάβαινε τον Οσάμα μπιν Λάντεν.
Ο σοβιετικός και ο κινεζικός κομμουνισμός ήταν, για τον Γκρέι, μια εσχατολογική φιλοδοξία που έβλεπε την πραγμάτωσή της, μέσα από τις αξίες του Διαφωτισμού. Το λάθος της Ρωσίας για τον Γκρέι δεν ήταν ότι δεν απορρόφησε επαρκώς τον Διαφωτισμό αλλά απορρόφησε περισσότερο από ό,τι έπρεπε, τον λαθεμένου είδους.
Με ιδιαίτερη ένταση ο Γκρέι, γράφει κατά των Αμερικανών νεοσυντηρητικών θεωρητικών, των κληρονόμων του Καρλ Σμιτ και του Λέο Στράους. Συγκεκριμένα, κατά του Αλμπερτ Βολστέτερ, του Ερβιν Κρίστολ και κυρίως κατά του Φράνσις Φουκουγιάμα, ο οποίος το 1989 προανήγγειλε το τέλος της ιστορίας και τον θρίαμβο της δυτικής δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς.
Η σκέψη τους, για τον Γκρέι, είναι «ένα μείγμα άφρονος ρεαλισμού και χιλιαστικής φαντασίας». Η «καταστροφική τους αισιοδοξία» έφερε πολλά κακά στον κόσμο ακολουθώντας την άποψη του Στράους ότι η πολιτική πρέπει να οδεύει σύμφωνα με μια «σύγχρονη παραλλαγή του ευγενούς ψεύδους του Πλάτωνα, ότι δηλαδή ενώ οι φιλόσοφοι γνωρίζουν την αλήθεια, γνωρίζουν επίσης ότι η αλήθεια είναι θανατηφόρα για τη μάζα της ανθρωπότητας».
Ετσι ο Τζορτζ Μπους και ο Τόνι Μπλερ παρουσιάζοντας ψευδή στοιχεία, υπέρ της εισβολής στο Ιράκ, δεν ψεύδονται ακριβώς, απλώς μετασχηματίζουν την αλήθεια σύμφωνα με τα ανώτερα ιδανικά τους. Γι’ αυτούς, γράφει ο Γκρέι, «η νίκη ταυτιζόταν με την αλήθεια -αλήθεια όχι του κοινού είδους, αλλά η εσωτερική εκείνη που κρύβεται στον παραπλανητικό καθρέφτη των γεγονότων».
Βlack Mass είναι η ανίερη τελετή κατά την οποία η χριστιανική λειτουργία παρουσιάζεται ανάποδα, όπως πληροφορεί ένα επίγραμμα. Το βιβλίο του Γκρέι είναι μια θαυμαστή συμπύκνωση από πλευράς επιχειρηματολογίας και γραφής, της σκέψης του στα δέκα χρόνια μετά το βιβλίο του False Dawn για την παγκοσμιοποίηση. Δεν είναι ευφρόσυνο ανάγνωσμα και τα συμπεράσματά του, μολονότι όχι παρατραβηγμένα ή υπερβολικά, είναι εξαιρετικά δυσοίωνα.