Γιάννης Καράκωστας Ο βασιλεύς Οθων, το Οθώνειο Πανεπιστήμιο και η Νομική του Σχολήεκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα
Καθώς φέτος συμπληρώνονται εκατόν εβδομήντα χρόνια από την ίδρυση και τη λειτουργία του πρώτου Πανεπιστημίου της χώρας, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το βιβλίο του αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητή της Νομικής Σχολής Γιάννη Καράκωστα «Ο βασιλεύς Οθων, το Οθώνειο Πανεπιστήμιο και η Νομική του Σχολή», που μεταφράστηκε και στα γερμανικά («Kžnig Otto, die Otto-UniversitŠt von Athen und ihre juristische FakultŠt». Ant. N. Sakkoulas Verlag/Beck, Athen/Mnchen), είναι ιδιαιτέρως επίκαιρο. Αν σκεφτούμε δε και το τεταμένο κλίμα που επικρατεί στην παιδεία μας, και ειδικότερα στα ΑΕΙ, το τελευταίο διάστημα, η αναδρομή στις δυσκολίες με τις οποίες ξεκίνησε η πανεπιστημιακή εκπαίδευση στη χώρα μας, αλλά και η διαπίστωση ότι από τα πρώτα κιόλας χρόνια του νέου θεσμού -που δημιουργήθηκε με πολύ μεγάλη καθυστέρηση σε σχέση με άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης- οι φοιτητικές ταραχές δεν έλειπαν, ίσως οδηγήσουν σε κάποια χρήσιμα και νηφάλια συμπεράσματα.
«Αληθινός Ελληνας»
Το βιβλίο αυτό δεν αποτελεί, κατά τη δήλωση του συγγραφέα του, μια ακαδημαϊκή εργασία. Αφορμή για την αφήγηση αυτή της ιστορίας του Οθώνειου Πανεπιστημίου, όπως αρχικά είχε ονομαστεί το ίδρυμα, ώς την αποχώρηση του Οθωνα και της Αμαλίας το 1862 από την Ελλάδα, την κοσμημένη με σπάνια χαρακτικά, υπήρξε μια χαλκογραφία του Οθωνα στο πατρικό σπίτι και η βαθιά πίστη του πατρός Καράκωστα ότι ο Οθωνας υπήρξε αληθινός Ελληνας.
Ο Καράκωστας εξιστορεί την ίδρυση του Πανεπιστημίου, του πρώτου πνευματικού ιδρύματος των Βαλκανίων, με τις τέσσερις σχολές του, Θεολογική, Νομική (Δικαστική αρχικά), Ιατρική και Φιλοσοφική, που προήγαγε τις επιστήμες και τις τέχνες και τον πνευματικό βίο στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή. Τα περί τη χρηματοδότησή του από την Εκκλησία, αλλά και τη σταδιακή δημιουργία της μεγάλης περιουσίας του από δωρεές ομογενών. Τη στελέχωσή του με Ελληνες και ξένους καθηγητές στην αρχή, μόνο με Ελληνες στη συνέχεια, μετά την εκδίωξη των Βίτελσμπαχ – σχολιάζοντας και τα μελανά σημεία προσώπων και επιλογών.
Στέκεται στο ρίζωμά του σε μια πόλη που όταν έγινε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους προκαλούσε σχόλια του τύπου: «απαιτείται πράγματι μεγάλη θέληση για να δεχθεί κανείς ότι το άθλιο και ερειπωμένο αυτό χωριό […] είναι ο θλιβερός απόγονος της ένδοξης πόλης […]» (Abbel Grasset)· ή: «εγκαταστάθηκε η πρωτεύουσα με την Αυλή, τα οχήματα και βιεννέζικα κλειδοκύμβαλα, εντός σωρού ερειπίων σε 162 περίπου οικίες περιβαλλόμενες από χώματα και λίθους». (Mendelssohn-Bartholdy). Αλλά και στην περηφάνια με την οποία το υποδέχθηκε και το αγκάλιασε ο κόσμος, «θεωρώντας το κέντρο επιστημονικής έρευνας και φυτώριο φιλελεύθερων ιδεών». Ταυτισμένο με «αναγέννηση και την αυθυπαρξία του έθνους», το Πανεπιστήμιο απέδειξε, εξάλλου, τον φιλελευθερισμό του επανειλημμένως στη συνέχεια, στις αναμετρήσεις του ιδρυτή του με τον λαό.
Ο φοιτητικός βίος
Από τα πλέον γλαφυρά κεφάλαια, πάντως, είναι αυτά που αναφέρονται στον φοιτητικό βίο, τη στέγαση και τη διατροφή των φοιτητών, τα συγγράμματά τους και τη δημόσια χρηματοδότησή τους. Κάποιοι φοιτητές καταλάμβαναν σπίτια για να στεγαστούν και έκλεβαν, για να διαβάσουν, το λάδι από τα ελάχιστα φανάρια στο δρόμο, έτρωγαν οι περισσότεροι στα παντοπωλεία και στα χάνια με τα δάχτυλα και τον «Κολοκοτρώνη», το σουγιά δηλαδή, πληρώνοντας μία δεκάρα. Υποδέχονταν τις πρώτες γυναίκες φοιτήτριες, μετά το 1890, με «πειράγματα, σχόλια, μπαστουνοκρουσίες ή ακόμη και με φωνές «στην κουζίνα, στην κουζίνα»». Και ξεσηκώνονταν από τον πρώτο κιόλας καιρό, με αιτήματα που είχαν να κάνουν με τη διδασκαλία, τους καθηγητές, αλλά και τα φτηνότερα, σιφνιώτικα καπέλα που ήθελαν να φορούν αντί των πανάκριβων εισαγόμενων.
Κλείνοντας το πόνημά του με τη Νομική Σχολή, στην οποία ευλόγως αφιερώνει ένα εκτεταμένο κεφάλαιο, ο Γιάννης Καράκωστας παραδίδει έτσι στο ευρύ κοινό μια θαυμάσια έκδοση και ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο, που ο καθένας το διαβάζει αναλόγως με τις προσλαμβάνουσες και τις προθέσεις του.