Ο καθένας θα είχε δίκιο να… στραβώσει! Εντάξει, σου λέει, πηγαινοέρχεσαι στην Αιθιοπία, μας έγραψες για τους αρχαιότερους σκελετούς (3,3 εκατ. ετών) στον κόσμο, που βρέθηκαν εκεί, μας είπες για την πανάρχαια ελληνοαιθιοπική σχέση, για το ότι είναι η πατρίδα του καφέ, για τα πανάρχαια και απείραχτα μυστικά της χριστιανοσύνης που κατέχει η (Κοπτική) Εκκλησία τους, μας έγραψες για το πόσο όμορφες είναι οι γυναίκες τους και πόσο σε καθηλώνουν οι φυσικές ομορφιές της χώρας, μας είπες για τον παραμυθένιο τρόπο με τον οποίο σου αποκαλύφθηκε ο μουσικός πλούτος της και για το πολιτικο/θρησκευτικό/φυλετικό παζλ που παίζεται στο Κέρας της Αφρικής και μας έγραψες και για τα τρελά πάρτι, με τα οποία οι Αιθίοπες υποδέχθηκαν, στα μέσα του μηνός, το… 2000, αφού οι μπαγάσηδες απολαμβάνουν το να βρίσκονται στον δικό τους χρόνο και κρατούν το κατά 7½ χρόνια καθυστερημένο ημερολόγιό τους!
Τι πρέπει τώρα να διαβάσουμε για την αιθιοπική δισκοπαραγωγή, που να είναι τόσο ξεχωριστό;
Αλήθεια, τι έχει προσφέρει σε εμάς τους μουσικόφιλους η Αιθιοπία, που χορεύει και γλεντάει εδώ και μέρες για την είσοδό της στον 21ο αιώνα; Εύλογο το ερώτημα!
Ρασταφάρι και Βέρντι!
Λοιπόν, κατ’ αρχήν, μας έχει δώσει την Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότητα, Χαϊλέ Σελασιέ Ρας Ταφάρι, τον 1ο, βασιλέα των βασιλέων και λέοντα της φυλής του Ιούδα, καθώς επίσης και… Θεό των Τζαμαϊκανών Ρασταφάριαν, που έστησαν την πιο παράδοξη θρησκευτική και πολιτιστική αυθαιρεσία του σύγχρονου κόσμου, τη θρησκεία τους δηλαδή, πάνω στην καλόπιστη θέση τους ότι ο έγχρωμος αυτοκράτωρ της μόνης αφρικανικής χώρας που δεν κατακτήθηκε ποτέ από αποικιοκρατική δύναμη και ο οποίος (λέει ότι) κατάγεται κατ’ ευθείαν από τη βασίλισσα του Σαββά, δεν μπορεί παρά να είναι ο Λυτρωτής, που θα τους οδηγήσει πίσω στην προγονική αφρικανική γη… Με δυο λόγια, χωρίς τον Σελασιέ δεν θα υπήρχαν οι ράστα, η ρέγκε μουσική, ο Μπομπ Μάρλεϊ, δεν θα υπήρχε τίποτε απ’ όσα ξέρουμε για την Τζαμάικα, η οποία θα είχε μπει στον χάρτη μόνο για τους αθληταράδες της και για τα φυτικά της προϊόντα! Επιπλέον, θα αγνοούσαμε όλους τους… άσπρους, από τους Police και τους Madness μέχρι τη Νίνα Χάγκεν και τους εγχώριους Sharp Ties, που στήριξαν τις καριέρες τους σε αδιάκοπα δάνεια από τον τζαμαϊκανικό μουσικό πολιτισμό…
Πλην του αυτοκράτορος, στην Αιθιοπία χρωστάμε και την «Aida» του Βέρντι! Το λιμπρέντο της κλασικής αυτής όπερας έχει για ηρωίδα την Αΐντα, κόρη του Αιθίοπος βασιλέως Αμονάσρο…
Της οφείλουμε επίσης και την τακτοποίηση των συνειδήσεών μας, αφού το απίστευτο δράμα των λιμοκτονούντων Αιθιόπων, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, έδωσε στους σταρ της μουσικής την αφορμή να «στήσουν» το πρώτο γιγάντιο μουσικό project φιλανθρωπικού χαρακτήρα, δηλαδή τα φεστιβάλ «Live Aid» σε Λονδίνο και Φιλαδέλφεια, αλλά και τους μοσχοπουλημένους συλλογικούς δίσκους «Do The Know It’s Christmas?», «We Are The World» και «Τam-Τam Pour L’ Εthiopie».
Ολα αυτά έγιναν το 1985 για να βάλουν κάτι στο στόμα τους τα Αιθιοπάκια, αλλά σε εκείνα ακριβώς τα project οφείλεται και η… κοσμογονία φιλανθρωπικού χαρακτήρα συναυλιών και δίσκων που ακολούθησε και κρατά ώς σήμερα…
Τέλος, στον μουσικό πολιτισμό της Αιθιοπίας οφείλουμε μεγάλο σεβασμό, από τη μια γιατί κράτησε, αναλλοίωτη από επιρροές και ολοζώντανη ανά τους αιώνες, την παραδοσιακή μουσική (που είναι μοναδική, γιατί έχει αφομοιώσει με σπάνιο τρόπο την αρχαιοελληνική, την αραβική και την ντόπια φυλετική μουσική) και από την άλλη γιατί παρήγαγε ένα σύγχρονο μουσικό θαύμα (και δράμα, ταυτοχρόνως) που όμοιό του δεν υπάρχει αλλού!
Μόλις στα μέσα της δεκαετίας του ’60 άρχισε να μπαίνει η κοσμική δυτική μουσική στη χώρα, ύστερα από απόφαση του Σελασιέ. Επιμειγνύοντας την ντόπια αντίληψη, με τα «ροκ» ηλεκτρικά όργανα, την αμαρική γλώσσα και τη χαρακτηριστική ευγλωττία τους, δημιούργησαν ένα συγκερασμένο εντυπωσιακό ιδίωμα, που θα το έλεγα «αιθιοφάνκ» και άνοιξαν έναν μεγάλο δρόμο, πολλά χρόνια πριν από το έθνικ… όργιο! Ο στυγνός δικτάτωρ Μενγκίστου όμως ανέκοψε, το 1975, απότομα αυτό το πάρτι, απαγορεύοντας τελείως την κοσμική μουσική, στα 18 χρόνια της χούντας του και αυτό το αυθαίρετο και γοητευτικό υβρίδιο σταμάτησε να ζει! Δεν χάθηκε όμως, εν πολλοίς χάρη και στις πρωτοβουλίες των Ελλήνων υπευθύνων του εργοστασίου «Columbia», στον Περισσό, όπου παρήγοντο οι αιθιοπικοί δίσκοι! Αυτοί, παράκουσαν λοιπόν την αιθιοπική διαταγή για καταστροφή των μητρών όλων των απαγορευμένων δίσκων, εξ ου και στις σύγχρονες ανατυπώσεις σε cd των θρυλικών εκείνων άλμπουμ, υπάρχει πάντοτε ευχαριστήρια αναφορά στον κ. Παναγιώτη Παπαλυμπέρη (οικονομικό διευθυντή της ΕΜΙ, σήμερα)!!! Και έτσι, μετά τα μαύρα χρόνια του Μενγκίστου, η μουσική ξανάρχισε στην Αιθιοπία, οι καλλιτέχνες ξανάπιασαν τα όργανα και, οι νεότεροι, τού έδωσαν και κατάλαβε! Μπορεί να μην εξάγουν εύκολα το προϊόν τους (βλ. «Καθημερινή» 17 Δεκεμβρίου 2006) αλλά η μουσικότητα, το πρωτογενές ταλέντο, οι εκπληκτικές φωνές, οι πλούσιες στιχουργικές ιδέες και οι τρελές ενορχηστρώσεις τους είναι πάντοτε στο πρώτο πλάνο, συνεχίζοντας το δρομολόγιο που άνοιξε πριν από σαράντα χρόνια.
Μιλένιουμ – δίσκοι…
Αυτονόητο είναι πως στα πρόσφατα πάρτι για την υποδοχή του 2000, οι μουσικοί είχαν τον πρώτο ρόλο, αλλά στην Αντίς Αμπέμπα εντόπισα και μια σειρά από νέες κυκλοφορίες και επανεκδόσεις cd, για να γιορτασθεί το γεγονός! Δεν έχει νόημα να σου πω πολλά για τα νέα μου αυτά αποκτήματα. Ετσι κι αλλιώς για να τ’ ακούσεις θα πρέπει να παλέψεις τηλεφωνικώς ή διαδικτυακώς (εγώ πήγα δύο φορές εκεί κάτω για να τ’ ανακαλύψω, οπότε μάλλον… φτηνά θα σου έρθουν εσένα). Και θα βρεθείς φάτσα-κάρτα με αυτό το τόσο γοητευτικό μουσικό τοπίο που έχουν στήσει οι Αιθίοπες.
Ο Τέντι Αφρο είναι το Νο 1, μεγάλο είδωλο χάρη στους «τραβηγμένους» πολιτικά στίχους του, άρχοντας στο «live» και μπροστάρης μιας σπουδαίας μπάντας, όπως φαίνεται στο ζωντανά ηχογραφημένο άλμπουμ, που κυκλοφόρησε τις μέρες του μιλένιουμ και που «ξανανοίγει» το αγαπημένο θέμα του Σελασιέ: την παναφρικανική ενότητα! Επιπλέον, ο Τέντι τρελαίνει τις γυναίκες, όπως ξεκάθαρα ακούγεται στο cd και όπως είδα στις 11 Σεπτέμβρη, στο εθνικό στάδιο, με τα ματάκια μου.
Οι συνομήλικοί του Γκοσάγιε Τεσφάγιε και Αμπράαμ Τζι Μεντίν, ειδικώς ο πρώτος, ξεχωρίζουν για τις ευρηματικές ορχήστρες τους, τη ρυθμική τους αντίληψη ως συνθέτες και τις υπέροχες τοποθετήσεις τους στα του έρωτα και της ζωής με τις αγγελικές φωνές τους. Είναι το υγιέστερο μοντέλο του πώς θα έπρεπε να επικοινωνεί με τους νέους και να τους διαμορφώνει τον πνευματικό ορίζοντα ο κάθε Χατζηγιάννης, π.χ.!
Ο Μαχμούντ Αχμέντ είναι ο πατριάρχης του Αιθιοφάνκ, ο μεγαλύτερος όλων που, πληρώνοντας τις ατασθαλίες του Μενγκίστου, έχασε τον φυσικό του ρόλο ως ηγετική φιγούρα του έθνικ, τον ξαναβρίσκει όμως τώρα, κάτοικος ΗΠΑ πλέον, ασπρομάλλης και γλυκύτατος στο look, με την εξωπραγματική φωνή του να ακούγεται καλύτερη από ποτέ, στα δύο… πανδαισιακά cd του, του τρέχοντος αιώνος, που επανεκδόθηκαν. Πάνω του, αλλά και στους «ήρωες» των σέβεντις Μουλάτου Αστάτκε, Αλεμαγιέχου Εσέτε κ.ά. στηρίχθηκε η γαλλική σειρά 21 cd «Ethiopiques», της οποίας μια εξαίρετη ανθολογία 28 τραγουδιών, κυκλοφόρησε προσφάτως, δίκην «Best of…».
Τι «best», όμως να σου κάνουν τόσο λίγα τραγούδια, όταν μιλάμε για τέτοιο μουσικό θαύμα; Ως εκ τούτου, το αιθιοπικό πακέτο 5 cd «The Millenioum Collection» μοιάζει να είναι η καλύτερη και πληρέστερη επιλογή: από τον Μαχμούντ Αχμέντ ώς τον Τέντι Αφρο, όλοι είναι εδώ!