Είναι ο πλέον μεταφρασμένος και ο πλέον ευπώλητος Ελληνας συγγραφέας στο εξωτερικό ο Νίκος Καζαντζάκης. Κι όμως είναι ο συγγραφέας με τις λιγότερες μελέτες για το έργο του – ιδίως από Ελληνες μελετητές. Πρόκειται για έργο πολυσχιδές, πολυεπίπεδο, στις σελίδες του οποίου αποτυπώνονται φιλοσοφικές αναζητήσεις και ερμηνείες του κόσμου. Με αφορμή τη φετινή επέτειο των 50 χρόνων από το θάνατό του έγιναν στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο πολλές εκδηλώσεις, ημερίδες και αφιερώματα για τον μεγάλο Ελληνα λογοτέχνη.
Λίγο πριν από την εκπνοή της επετειακής χρονιάς το κενό αρχίζει να καλύπτεται από ξένους μελετητές του καζαντζακικού έργου. Πρώτος ο Αμερικανός καθηγητής Peter Bien αφιερώνει δύο ογκώδεις τόμους, με τίτλο «Καζαντζάκης – Η πολιτική του πνεύματος», που μόλις κυκλοφόρησαν από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (μετάφραση Ασπασία Λαμπρινίδου, Αθανάσιος Κατσικερός). Ο Peter Bien ανέτρεξε σε αρχεία, μίλησε με ανθρώπους που είχαν προσωπική σχέση με τον Ν. Καζαντζάκη και το αποτέλεσμα είναι πλέον στη διάθεση των Ελλήνων αναγνωστών. «Δεν είναι μια βιογραφία σύμφωνα με την τελευταία έννοια, διατεθειμένη να θυσιάσει τα έργα για να φέρει στο φως και την παραμικρή λεπτομέρεια της ζωής του. Γιατί, τι είναι ο Καζαντζάκης χωρίς τα βιβλία του;» ξεκαθαρίζει ο Peter Bien στον πρόλογο του έργου του. Παρόντα, λοιπόν, τα έργα του, παρούσα και η εσωτερική του ζωή, «σαν φιλοσοφικό και θρησκευτικό προσκύνημα», παρούσα η ερμηνεία και πρωταγωνίστρια η πολιτική ανάγνωση των έργων του. Ενας χορταστικός και πλήρης οδηγός για το έργο και τη ζωή μιας μεγάλης προσωπικότητας.
Ομως οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης δεν αρκούνται σ’ αυτή την έκδοση. Το επόμενο διάστημα, ένας άλλος ελληνιστής, ο Βρετανός Ρόντρικ Μπήτον, στον τόμο «Εισαγωγή στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη», ανθολογεί κείμενα θεωρητικών, αισθητικών και ιδεολογικών προσεγγίσεων, που αναδεικνύουν τα πνευματικά ενδιαφέροντα του ιδιαίτερου αυτού συγγραφέα. Κείμενα που καλύπτουν περίπου έναν αιώνα: από το 1916 ώς το 2007 και τις αντιδράσεις για την 50ή επέτειο από το θάνατό του. Από ξένους ερευνητές, με ενδιάμεση στάση στον τόπο καταγωγής του, δύο σημαντικές εκδόσεις που φωτίζουν το έργο του Καζαντζάκη.