Κώστας Βεργόπουλος
Το Μεγάλο Ρήγμα – Η αποδόμηση του κόσμου
εκδ. Α.Α. Λιβάνη
«Μια τάξη πραγμάτων φεύγει χωρίς να αφήνει καμιά βεβαιότητα ως προς το εάν η μελλοντική θα είναι φωτεινότερη ή σκοτεινότερη από τη λήγουσα». Η κεντρική αυτή θέση, διατυπωμένη στον πρόλογο κιόλας του βιβλίου του Κώστα Βεργόπουλου «Το Μεγάλο Ρήγμα – Η αποδόμηση του κόσμου», θα προϊδέαζε τον αναγνώστη για μια απαισιόδοξη οπτική, χαρακτηριστική πολλών κριτικών ρευμάτων του καιρού μας, αν δεν ακολουθούσε η διευκρίνιση: «Φυσικά, ουδείς λόγος νοσταλγίας υπάρχει για το ανεπιστρεπτί παρελθόν: νοσταλγούν όσοι χάνουν κάτι που είχαν, όπως οι άρχοντες της παλαιάς τάξης πραγμάτων, όχι αυτοί των οποίων αμφισβητείτο ακόμη και το δικαίωμα στην ύπαρξη, στην αμφισβήτηση και στη διαμαρτυρία. Ο πολίτης, ο απλός άνθρωπος της οικουμένης, κερδίζει σήμερα σε όρους ελευθερίας ζωής και σκέψης και αυτό διαπιστώνεται με τη βαθειά κοινωνική ανυποληψία των ιθυνόντων της πολιτικής, της οικονομίας, της εξουσίας όλων των αποχρώσεων».
Το νέο έργο του Κώστα Βεργόπουλου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το τελευταίο μέρος μιας τριλογίας για τις ανατροπές στο παγκόσμιο σύστημα κατά τα τελευταία 25 χρόνια. Στο βιβλίο του «Παγκοσμιοποίηση – Η Μεγάλη Χίμαιρα» κατέδειξε την εσωτερική αστάθεια της νεοφιλελεύθερης «Ουασιγκτόνιας Συναίνεσης», όταν ακόμη αυτή φαινομενικά θριάμβευε χωρίς ιδιαίτερες αντιστάσεις. Στο «Τέλος του Κύκλου», ανέλυσε την εξάντληση της παγκοσμιοποίησης στον μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 κόσμο και το άνοιγμα ενός νέου κύκλου «παγκοσμιοποιημένης καταστολής». Αυτήν τη φορά διαπιστώνει ότι και αυτός ο κύκλος φτάνει στο τέλος του, καθώς η Αμερική του Μπους αποτυγχάνει να σταθεροποιήσει, μέσω του μιλιταρισμού την ηγεμονία της και μέσω της ηγεμονίας της, το παγκόσμιο σύστημα. «Ακριβώς όπως τα αναβολικά στους αθλητές δεν έχουν αποτέλεσμα διαρκείας στον οργανισμό και οι αθλητές εγκαθίστανται σε κατάσταση εξάρτησης από αυτά, καθώς οφείλουν πλέον να τα λαμβάνουν εκ νέου για κάθε νέα δοκιμασία».
Κοινωνικό ρήγμα
Τι απομένει, λοιπόν, από την αποδόμηση της επαγγελθείσας Νέας Παγκόσμιας Τάξης; Μα τα μεγάλα ρήγματα στις τεκτονικές πλάκες που αλλάζουν βαθμιαία τον κόσμο: ρήγματα οικονομικά, γεωπολιτικά, οικολογικά, πολιτικά, πολιτιστικά και πρωτίστως το ρήγμα των ρηγμάτων, το κοινωνικό ρήγμα που επηρεάζει τα υπόλοιπα. Η γραφή ισορροπεί επιδέξια ανάμεσα στην αυστηρή τεκμηρίωση του πανεπιστημιακού και τη γλαφυρότητα του συγγραφέα που μας μεταφέρει από τους κλυδωνισμούς της Γουόλ Στριτ στα νέα «βιομηχανικά εργαστήρια του πλανήτη», την Κίνα και την Ινδία, από τα φλεγόμενα προάστια του Παρισιού στην «αποστασία» της Λατινικής Αμερικής κι από τα ναρκοπέδια της Μέσης Ανατολής στους λαβύρινθους μιας Ευρώπης μετέωρης και αμήχανης.
Εμπειρογνώμων στα Ηνωμένα Εθνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση, ο Κώστας Βεργόπουλος, εκφράζει θα έλεγε κανείς «ετερόδοξες» απόψεις στο δεδομένο «πνεύμα της εποχής» μας. Ο αναγνώστης θα εκπλαγεί, όμως, με το πλήθος των «αντιρρησιών συνείδησης» από τις γραμμές των διεθνών ελίτ που μετατρέπονται σε αυστηρούς κατήγορους της «ορθοδοξίας» την οποία μέχρι χθες υπηρετούσαν: αίφνης, ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Πρίνστον, Πολ Κρούγκμαν, δεν διστάζει να μιλήσει για τον κίνδυνο «μιας νέας δουλοπαροικίας» στις εργασιακές σχέσεις, ενώ ο μέχρι πρότινος πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Τζέιμς Γόλφενσον μιλάει για «παγκόσμιο εμφύλιο πόλεμο» και η ομάδα Horizon Project, που συσπειρώνει Αμερικανούς γερουσιαστές και επιχειρηματίες, ξιφουλκεί εναντίον της παγκοσμιοποίησης και της «ανεπιφύλακτης παράδοσης του προέδρου Μπους στις υπερεθνικές επιχειρήσεις»!
Ο Κώστας Βεργόπουλος αποφεύγει τη συνήθη παγίδα όπου πέφτουν αρκετοί, ριζοσπαστικών προθέσεων συγγραφείς, οι οποίοι μαστιγώνουν με τόσο πάθος το παγκόσμιο σύστημα, διεκτραγωδούν τόσο απόλυτα τα κακώς κείμενα, που αφήνουν τον αναγνώστη με μια αίσθηση δέους και απελπισίας. Η θέση του είναι ότι «από τα χάσματα του σημερινού κόσμου, ένας νέος κόσμος θα επανιδρυθεί» και μάλιστα, η επανίδρυσή του «δεν θα ξεκινήσει από τα πάνω, αλλά από τα κάτω, όχι από τη σκεπή, αλλά από τα θεμέλια». Η στροφή της μετά Μπους Αμερικής σε πιο δημοκρατικές, κοινωνικές κατευθύνσεις, η διαμόρφωση ενός πιο πολυπολικού κόσμου, η αποκατάσταση μιας οικολογικά βιώσιμης ανάπτυξης -όλα αυτά, κατά τον συγγραφέα, είναι δυνατά, χωρίς να προεξοφλούνται.
Διεισδυτική ματιά
Ισως θα άξιζε μεγαλύτερη ανάπτυξη μια καίρια επισήμανση του συγγραφέα, εκείνη που αφορά τους «πολιτιστικούς πολέμους» της εποχής μας στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών. Ο Κώστας Βεργόπουλος σημειώνει ότι «το λεγόμενο πολυπολιτισμικό υπόδειγμα προέκυψε στην Αμερική ως μοιραίο συμπλήρωμα του οικονομικού και κοινωνικού μονόδρομου», καθώς, «για να επιτύχουν έστω και ελάχιστη δικαίωση τα θύματα της κοινωνικής αδικίας, θα πρέπει να ενταχθούν σε κάποια «πολιτιστική παρέκκλιση»… Ο κοινωνικός έλεγχος επί των δυσπειθών διασφαλίζεται μέσω της ένταξης σε διαφορετικά πολιτισμικά πρότυπα, σε «πολυπολιτισμικά» δικαιώματα και, οσάκις αυτά καταλήγουν σε αδιέξοδο, σε «αναμέτρηση πολιτισμών», με γενίκευση των μεθόδων επιτήρησης και καταστολής». Μια άκρως διεισδυτική παρατήρηση, που συναντιέται με ανάλογους προβληματισμούς του Ρίτσαρντ Ρόρτι, και την οποία θα ήταν χρήσιμα να λάβουν υπόψη τμήματα της Αριστεράς που υιοθετούν με τη μεγαλύτερη ευκολία τη μεταμοντέρνα «πολυπολιτισμικότητα».