Αν αφεθεί κανείς στα παιχνίδια με τον χρόνο ο Θουκυδίδης Βαλεντής (1908-1982) ανήκει σ’ έναν οριστικά χαμένο κόσμο. Ολα, η τεχνολογία, το περιεχόμενο της καθημερινότητας, οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί, τα πάντα, μοιάζουν σήμερα βυθισμένα σ’ ένα απώτατο παρελθόν σχεδόν τόσο μακρινό όσο και ο 19ος ή ο 18ος αιώνας. Ολα, εκτός από τα σπίτια. Τα σπίτια που ζούμε, τα κτίρια που χαζεύουμε αφηρημένα από το παράθυρο του αυτοκινήτου, επιβιώνουν ακόμα από εκείνον τον βουλιαγμένο κόσμο.
Το πιθανότερο είναι να μην ζείτε σε πολυκατοικία που σχεδίασε ο Θουκυδίδης Βαλεντής ή κάποιος άλλος σύγχρονός του αρχιτέκτονας. Είναι όμως αυτή η γενιά που έβαλε τις βάσεις για τη ζωή που ζούμε σήμερα, τη ζωή και τα σπίτια μας.
Νέα ζωή
Ναι, όταν ο Θ. Βαλεντής σχεδίαζε τα πρώτα του σπίτια στην Αθήνα του ’20 και του ’30, τις πρώτες μεσοπολεμικές κατοικίες με τους απλούς γεωμετρικούς όγκους και τις επίπεδες επιφάνειες χωρίς διακόσμηση, διέγραφε, χωρίς να το ξέρει, και, φυσικά, όχι μόνος του, έναν ολόκληρο αιώνα. Με το όραμα μιας νέας ζωής όπως την υποσχέθηκαν σε εκατομμύρια ανθρώπους της γενιάς του τα ιλιγγιώδη επιτεύγματα της τεχνολογίας και της μηχανικής. Μια νέα ζωή που φυσικά δεν χωρούσε στα «ψεύτικα» σπίτια που τους κληρονομούσε το παρελθόν.
Το όνομα του Θουκυδίδη Βαλεντή έχει ακόμα την περιορισμένη αναγνωρισιμότητα των περισσότερων «μοντέρνων» της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Αλλά κι αυτό αλλάζει. Η έκθεση στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης από τις 11 Ιανουαρίου σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και τίτλο «Ο αρχιτέκτονας Θουκυδίδης Π. Βαλεντής» έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά πρωτοβουλιών για την ανάδειξη της μοντέρνας κληρονομιάς.
Πληθωρική παραγωγή
Και ο Θουκυδίδης Βαλεντής υπήρξε από τους πρωτεργάτες του ελληνικού Μοντέρνου Κινήματος. Μετά την αποφοίτησή του το 1930 από την Ανώτατη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, στα πενήντα περίπου χρόνια μιας πληθωρικής επαγγελματικής ζωής, ακολούθησε τρεις παράλληλες πορείες ως στέλεχος του δημόσιου τομέα, ελεύθερος επαγγελματίας και ακαδημαϊκός δάσκαλος. Στον προπολεμικό Βαλεντή θα βρούμε σχεδόν αποκλειστικά κατοικίες. Οι πρώτοι πειραματισμοί αποκαλύπτουν ένα ιδιαίτερα ανήσυχο πνεύμα. Στις περιαστικές επαύλεις της Ε. Κυριακοπούλου στη Ν. Σμύρνη και της οικογένειας Αβέρωφ στην Κηφισιά, η επίδραση του Λε Κορμπιζιέ διαγράφεται εμφαντικά.
Μοντέλο γραφείων
Στη δεκαετία του ’30 που συμπίπτει με την ακμή του ελληνικού μοντερνισμού ο Βαλεντής υπογράφει μαζί με τον Πολύβιο Μιχαηλίδη την Πολυκατοικία Μιχαηλίδη στη συμβολή των οδών Ζαΐμη και Στουρνάρη. Η κατασκευαστική καθαρότητα, η έμφαση της επαναληπτικότητας του τυπικού ορόφου και η οριζόντια γραμμή των παραθύρων μάς δίνουν ένα σπουδαίο δείγμα της μοντέρνας παραγωγής στη μεσοπολεμική Αθήνα. Παρόμοια χαρακτηριστικά ξαναβρίσκουμε σ’ ένα ακόμα εμβληματικό, έργο του Βαλεντή, το κτίριο του Μετοχικού Ταμείου της Αεροπορίας στην οδό Ακαδημίας 27. Εδώ επιβάλλει ουσιαστικά ένα νέο μορφολογικό μοντέλο για τα κτίρια γραφείων που έμελλε να γίνει φετίχ και φυσικά να τυποποιηθεί σε παραλλαγές τα αμέσως επόμενα χρόνια. Ο δομικός σκελετός που προεξέχει, η υποδιαίρεση του κτιρίου σε βάση (για την ανάπτυξη στοάς και εμπορικής δραστηριότητας), κορμό και στέψη, τα οριζόντια παράθυρα, η γεωμετρική καθαρότητα των μορφών, είναι όλα στοιχεία που συναντάμε σε εκατοντάδες κτίρια γραφείων του αθηναϊκού κέντρου.
Ιnfo Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη, έως 10/2.