Κώστας Παπαϊωάννου
Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει…
Μια πολιτική ανασκο(λό)πηση της ιστορίας (1944-2007)
εκδ. Καστανιώτης – σελ. 506
«Στην πολιτική», έλεγε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, «υπάρχουν πράγματα που λέγονται αλλά δεν γίνονται και πράγματα που γίνονται αλλά δεν λέγονται». Βέβαια, η αφοπλιστική φράση είναι ταυτόχρονα αφοριστική και, σαν τέτοια, αποκρύπτει τον πλούτο των κοιτασμάτων του ελληνικού πολιτικού φορτίου της μεταπολεμικής περιόδου. Οταν, όμως, η αφήγηση έχει τα κέφια της, τότε τα πράγματα αλλάζουν και πολλά πράγματα λέγονται με τ’ όνομά τους. «Πρέπει να ‘σαι λέρα για να κυβερνάς γαλέρα», «ζαμάν φου κι απάνω τούρλα», «πονηρός ο βλάχος», «το κωλόχαρτο της Μόσχας» είναι ορισμένες από τις πολλές φράσεις που ενσωματώνονται στην παράθεση των ντοκουμέντων της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας μέσα τα σωρευμένα αρχεία της μεγάλης περιόδου 1944-2007.
Ο ίδιος ο αφηγητής, ο Κώστας Παπαϊωάννου, υπηρετεί πάνω από μισόν αιώνα τη δημοσιογραφία. Τα έργα του, «Ο δράκος του Ζεΐχ-Σου: υπόθεση Παγκρατίδη» (ΜΕΔΑ 1966, «Το Ποντίκι», 1988), «Η ιστορία της κυρίας ΟΥ» (Καστανιώτης 1983), «Πολιτική δολοφονία, Θεσσαλονίκη ’48: Υπόθεση Τζωρτζ Πολκ» (1993), «Πολιτική δολοφονία, Θεσσαλονίκη ’63: Υπόθεση Γρηγόρη Λαμπράκη» (1993), «15 Ιουλίου 1965: «Επιχείρηση ΑποσταΣΙΑ»» (1995), «Αρχίστε από ‘δω τον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» (1995) -όλα από «Το Ποντίκι»- έχουν δείξει έναν ερευνητή – συγγραφέα που έχει διασχίσει προ πολλού την ουδέτερη ζώνη και έναν κοφτερό αποκωδικοποιητή των πολιτικών σημάνσεων της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Τα ποσοστά του ’44
Το τελευταίο του βιβλίο «Η Ελλάς ποτέ δεν πεθαίνει…» με τον υπονοούμενο υπότιτλο «Μια πολιτική ανασκο(λό)πηση της ιστορίας, 1944-2007», ο Παπαϊωάννου το θεωρεί επετειακό. Εξηντάρισε (1947-2007), όπως υποστηρίζει, η αμερικανοκρατία. Το ερώτημα που θέτει είναι το αν και κατά πόσο το όλο θέμα, η εσωτερική και η εξωτερική πολιτική υπάγεται ακόμα στους ρυθμούς της συμφωνίας μεταξύ Τσώρτσιλ και Στάλιν του 1944, όπου τακτοποιήθηκαν τα θρυλικά πλέον ποσοστά με τα οποία η Ελλάδα «κατακυρώθηκε» (90%-10%) στη Δύση! Από την εποχή του Οθωνα, η πεποίθηση των Αγγλων (διά στόματος του πρεσβευτή Λάιονς) ήταν η εξής: «Μια Ελλάδα πραγματικά ανεξάρτητη είναι παραλογισμός!» Οι Αγγλοι, συνεπείς στην παράδοση προστασίας, αφού ανέλαβαν επίσημα ως «κηδεμόνες» μας μετά τον Πόλεμο, τρία χρόνια μετά, μας παρέδωσαν στους Αμερικανούς. Αυτή η μετάβαση από την αγγλοκρατία στην αμερικανοκρατία έγινε όπως φάνηκε με μια βασική παραδοχή: Τα ποσοστά (90%-10%) να διατηρηθούν ανέπαφα… Το πιο περίεργο, αυτό λέει εδώ ο Παπαϊωάννου, είναι ότι αυτή η αμερικανοκρατία παρατραβάει (παρά τα όσα συνέβησαν στη χώρα μας και, γενικότερα, στον πλανήτη) και γι’ αυτό βέβαια δεν φταίει μόνον ο κηδεμόνας – μερίδιο της ευθύνης φέρει και ο… κηδεμονευόμενος!
Ο «κηδεμονευόμενος»
Η ανάπλαση του πρόσφατου -άρα ενεργού- πλαισίου πολιτικών και ιδεολογικών συμφραζομένων, το δίχως άλλο, υπηρετεί την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική ατζέντα, επιδρά στον δημόσιο στίβο και, κυρίως, επικαιροποιεί αρκετά ανοικτά θέματα. Η περιγραφή των μύριων δυο κυβερνητικών πολιτικών που κατέληξαν σε ποικίλου βαθμού εγχώριες καταστροφές, από «ανώμαλες λύσεις» σε «εκτροπές», από προσπάθειες επίλυσης του «ελληνικού προβλήματος» σε βήματα «προς την κατεύθυνση της ομαλοποιήσεως», οι διάφορες εκδοχές για γεγονότα όπως αυτά της Αποστασίας, του «ελεγχόμενου κοινοβουλευτισμού», του Πραξικοπήματος, της Δικτατορίας, της Μεταπολίτευσης κ.ά., δείχνουν παγιωμένες αντιλήψεις και στάσεις. Από τη «θεωρία του ελέφαντα και του ψύλλου», στο «συγγνώμη» του Κλίντον και την επίσημη ακόμα και σήμερα αμερικανική θέση «δεν ξέραμε τίποτα, δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα!..», φαίνεται πως η Ελλάδα διατηρεί μιαν αφυδατωμένη σχέση με τις ΗΠΑ μέσα από μια πολιτική ζωή με πρωταγωνιστές το παλάτι και τη Φρειδερίκη, τον Καραμανλή και τους Παπανδρέου και έναν… γκεστ σταρ: τον Κων. Μητσοτάκη.
Οι πολλές μεταλλάξεις της πολιτικής, με «άρχοντες και δέκτες δαχτυλιδιών», με κληρονόμους, με μεταπηδήσεις από τις ηγεσίες στα χρονοντούλαπα και από κει στους σκουπιδοτενεκέδες της Ιστορίας, έχουν μία σταθερά: Την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες προσέφεραν το βασικό πρότυπο της δικής τους εξωτερικής μεταπολεμικής ψυχροπολεμικής πολιτικής, επιβάλλοντάς το ως πρότυπο μιας made in Greece μακαρθικής πρακτικής που οικοδομήθηκε γύρω από την έννοια της πολιτικής ορθοφροσύνης και κυρίως της «νομιμοφροσύνης».
Το «διά ταύτα»
Η όλη κατάσταση θυμίζει λίγο την κατανόηση, τότε, του Ροΐδη: «Παρ’ ημίν τα πάντα είναι ασβεστόχτιστα και χθεσινά. Τοιαύτη περίπου είναι και του σημερινού Ελληνος η διάνοια, η ολιγίστας έχουσα να συνδυάσει ιδίας αναμνήσεις και συγκινήσεις». Το «χθεσινό» είναι ένα διόλου κολακευτικό χαρακτηριστικό του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Το σχόλιο για την «ελληνική διάνοια», ενώ ταιριάζει στην πολιτική φιλοσοφία -αν υπάρχει τέτοια-, σίγουρα είναι άσχετο με τον Κώστα Παπαϊωάννου, που και αναμνήσεις έχει και τις συνδυάζει και τις παραθέτει στο «Η Ελλάς ποτέ δεν πεθαίνει…» – μια ιστοριογραφική ραχοκοκαλιά στοιχειοθετημένων αιτιοτήτων για όλα όσα έγιναν, για όλα όσα δεν έγιναν και για όλα όσα πρέπει να γίνουν ώστε η Ελλάδα να μην ξανανιώσει ποτέ τόσο… γυναίκα! Το «διά ταύτα» του Παπαϊωάννου δεν είναι και λίγο: Να δούμε εμείς τι κάνουμε, ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι άλλοι για μας.