«Δεν είμαι πλούσιος για να αγοράζω φτηνά», έλεγαν οι παλιοί, ακόμα και αν δεν το εφάρμοζαν στην πράξη. Η αρχή αυτή έχει ανατραπεί, όπως και η συνήθεια της αποταμίευσης που την κατήργησε ο αχαλίνωτος τραπεζικός δανεισμός. Ομπρέλες, έπιπλα, ρούχα, συσκευές και μουσικές, όλα φτηνά αγορασμένα, όλα με κοντινή ημερομηνία λήξεως. Και ο θρίαμβος των φτηνών εφήμερων προϊόντων είναι τα κινέζικα, που διαδέχτηκαν τα «αγιοβασιλιάτικα» μπιχλιμπίδια.
Δεν μας παρηγορεί το γεγονός ότι κάποιοι βρίσκονται πιο κάτω από τους καταναλωτές των κινέζικων προϊόντων – και αυτοί είναι οι Κινέζοι σκλάβοι που τα παράγουν. «Ποιοι έχτισαν τις επτάπυλες τις Θήβες;», αναρωτιόταν κάποτε ένας ποιητής, όμως ποιοι και πώς χτίζουν σήμερα το σύγχρονο κινέζικο θαύμα που στην εξαγώγιμη εκδοχή του «ντύνει, στολίζει και (ψευτο)νοικοκυρεύει»;
Μα από την Κίνα, από τη βιομηχανική ζούγκλα της Σαγκάης, βρήκαν να αγοράσουν τα συμπληρώματα διατροφής; αναρωτιόμαστε με αφορμή την υπόθεση των ντοπαρισμένων αθλητών. Ασφαλώς, η κινέζικη οικονομία δεν ταυτίζεται με τους πάγκους που στήνονται στα πανηγύρια, αφού η Κίνα είναι ένας δυναμικός και ανερχόμενος παγκόσμιος παίχτης, όμως τα λαϊκής κατανάλωσης προϊόντα της, που φτάνουν ώς εδώ, μας θυμίζουν ότι «το φτηνό το κρέας τα σκυλιά το τρώνε». Ναι, υπάρχουν και δυτικές επιχειρήσεις, εγκατεστημένες στην Κίνα, που παράγουν είδη πολυτελείας και «ποιοτικά», όμως πάμπολλες είναι οι καταγγελίες για κινέζικα ατμοσίδηρα που αυτοεκρήγνυνται ή για κινέζικες τροφές για γάτες και σκύλους που αποσύρθηκαν από τα σούπερ μάρκετ ή για τοξικά και επικίνδυνα κινέζικα παιχνίδια.
Ακόμα και αν δεχτούμε ότι ο θόρυβος αυτός οφείλεται στον εμπορικό πόλεμο, είναι φυσικό να βλέπουμε made in China και να κουμπωνόμαστε. Με επιφύλαξη θα τάιζε κανείς το μωρό του ή τον σκύλο του κινέζικο γάλα ή κροκέτες, ωστόσο οι ατσαλένιοι αρσιβαρίστες, το καμάρι του έθνους, με τους κουβάδες έτρωγαν τα κινέζικα συμπληρώματα διατροφής – είτε αγνά είτε «κατά λάθος» φαρμακωμένα. Πιο κάτω και από τα σκυλιά, οι καημένοι οι αθλητές.
«Στολισμένα φορέματα υφασμένα με φτερά αλκυόνας»; («50 ποιήματα του Λι Χο», εκδ. Νεφέλη, μτφρ. Αν. Βιστωνίτης.) Μόνο στα ποιήματα της Ανατολής και στις κινέζικες κινηματογραφικές υπερπαραγωγές θα συναντήσουμε το βαρύτιμο μετάξι, τα καμπανάκια από νεφρίτη και τα άνθη της ροδιάς. Πρόσφατα, συνάντησα έναν παππού, συνταξιούχο υφαντουργό, που κρατούσε από το χέρι το εγγονάκι του.
Και οι δύο, από την κορυφή ώς τα νύχια, ήταν ντυμένοι «του κουτιού», αλλά ενός μελαγχολικού κινέζικου κουτιού: πλαστικά αθλητικά παπούτσια, τι-σερτ (αντίο φανέλα!) με τη στάμπα μιας αμερικάνικης ομάδας μπάσκετ, παντελόνι από συνθετικό ύφασμα, με λάστιχο στη μέση και πολλές άχρηστες διακοσμητικές τσέπες με φερμουάρ.
Μετά το unisex, το uni-age! Μια γενιά πιο πίσω, ο παππούς θα φορούσε σακάκι και πουκάμισο χιλιομανταρισμένα αλλά από αληθινό ύφασμα, ενώ ο εγγονός ίσως βολευόταν με τα ρούχα και τα παπούτσια του μεγάλου αδελφού. («Πρόσεχε, μην πατήσεις τα μπατζάκια σου», θα τον πείραζαν κάποιοι, καθώς το παντελόνι θα του ερχόταν κοντό.) Ωστόσο, θα πλησίαζε το Πάσχα και η νονά του θα ερχόταν να του χαρίσει ένα ζευγάρι παπούτσια από αληθινό δέρμα.