David Lynch
Catching the Big Fish: Meditation, Consciousness, and Creativity
εκδ. Tarcher/ Ρenguin
Με αφετηρία τις εικαστικές τέχνες, αλλά τελική κατάληξη τον κινηματογράφο, ο Ντέιβιντ Λιντς εδώ και 30 χρόνια με επιμονή ακολουθεί τη δική του μοναχική πορεία. Αν και σ’ αυτή πάντα μπορούν να εντοπισθούν ίχνη μιας λαμπρής παράδοσης -το Χόλιγουντ των φιλμ νουάρ και των μιούζικαλ στις δεκαετίες του ’40 και ’50- ωστόσο αποκλίνει από τη μέση οδό. Ο Ντέιβιντ Λιντς σταδιακά απομακρύνθηκε από τις συμβάσεις του χολιγουντιανού σινεμά για να κατασκευάσει το δικό του προσωπικό σύμπαν, ένα σινεμά sui generis. Στις ταινίες του, καθώς περνά ο χρόνος όλο και περισσότερο, δεν υπάρχει μια αφήγηση που υπακούει σε νόμους και κανόνες. Υπακούοντας στην άναρχη λογική ενός ονείρου, έκφραση της οργιαστικής φαντασίας του ασυνείδητου, οι ταινίες του Ντέιβιντ Λιντς (Inland Empire, Mulholland Drive, Lost Highway, Eraserhead) αμφισβητούν κάθε ορθολογιστική οργάνωση της αφήγησης και της δραματικής πλοκής. Μοιάζουν σαν σκηνές ενός ονείρου (ή ενός εφιάλτη αν προτιμάτε), στο οποίο σταδιακά βυθίζεται ο θεατής.
Το δέλεαρ είναι οι σινεφίλ αναφορές (κυρίως στο νουάρ), μια απατηλή αίσθηση οικείου – ή καλύτερα ένα dj‡ vu. Αυτές οι αναφορές δημιουργούν ένα «feeling», ένα συναισθηματικό περιβάλλον στο οποίο ο θεατής βυθίζεται αισθανόμενος ασφάλεια, για να έρθει όμως αργότερα αντιμέτωπος με τις διαταραχές, τα πάθη και τις μανίες της ψυχής. Το ανοίκειο, η παραίσθηση και το ονειρικό είναι συστατικά στοιχεία αυτού του κόσμου και ο θεατής γρήγορα βρίσκεται παγιδευμένος σε κάτι που θα μπορούσε να ‘ναι και η κόλαση του Δάντη. Σαγηνεμένος από την άναρχη ελευθερία της φαντασίας, ο θεατής συχνά τελεί εν απορία, βρίσκεται στο κενό. Αναζητά απεγνωσμένα μια απάντηση στα ερωτήματα και στις απορίες που του δημιουργεί η αφήγηση, προσπαθεί εκ των ενόντων να καλύψει τα κενά.
Μέθοδος εργασίας
Το βιβλίo «Catching the Big Fish-Meditation, Consciousness, and Creativity» επιχειρεί να προσφέρει κάποιες απαντήσεις στον μονίμως τελούντα εν απορία θεατή: εδώ ο αναγνώστης θα βρεθεί αντιμέτωπος με τα μυστικά της δημιουργίας. Κατ’ αρχάς σ’ αυτό ο Ντέιβιντ Λιντς, μ’ ένα τρόπο ελλειπτικό, εκθέτει όψεις της καλλιτεχνικής του διαδρομής: η σχέση του με τη ζωγραφική, οι απαρχές της σκηνοθετικής του καριέρας, οι σκηνοθέτες που τον επηρέασαν (Μπίλι Γουάιλντερ, Φεντερίκο Φελίνι, Στάνλεϊ Κιούμπρικ), η φιλοσοφία του για την τέχνη και τον κινηματογράφο. Παράλληλα όμως αποκαλύπτει και κάτι ουσιαστικότερο: πώς κτίζει το προσωπικό του σύμπαν, από πού προέρχονται τα συστατικά του στοιχεία. Αποκαλύπτει, για πρώτη φορά τόσο αναλυτικά, τη μέθοδο εργασίας του: τον υπερβατικό διαλογισμό.
Απαλλαγμένος από κάθε θρησκευτική αναφορά -αν και το βιβλίο βρίθει αναφορών σε βιβλία ινδουιστικής θεολογίας- ο υπερβατικός διαλογισμός κατά τον Λιντς είναι μια πνευματική – διανοητική άσκηση που απελευθερώνει τον νου από τα εμπόδια που φέρνει μια πεζή (και πολλές φορές σκληρή) πραγματικότητα. Αισθήματα, εμπειρίες, συναισθήματα θάβονται και συνθλίβονται υπό το βάρος της αδυσώπητης καθημερινότητας και ο δημιουργός, μη έχοντας ένα τρόπο να έρθει σε επαφή μαζί τους, χάνει κάθε ευκαιρία να τα εκμεταλλευτεί: μόνο ίχνη τους επιβιώνουν και έρχονται στην επιφάνεια. Ωστόσο, όλα αυτά συνιστούν ένα μικρό προσωπικό θησαυρό, είναι το υλικό από το οποίο χτίζεται το προσωπικό σύμπαν ενός δημιουργού, είναι το γόνιμο έδαφος της δημιουργικότητάς του.
«Ωκεανός συνείδησης»
Σύμφωνα λοιπόν με τη μέθοδο που προτείνει και εφαρμόζει ο Ντέιβιντ Λιντς, μέσω της καθημερινής άσκησης στον υπερβατικό διαλογισμό έρχεται κάποιος σε επαφή μ’ ένα «ωκεανό συνείδησης». Και είναι αυτός ο «ωκεανός συνείδησης» που προσφέρει την έμπνευση ή τις λύσεις στα προβλήματα δημιουργικότητας: «Οι ιδέες είναι σαν τα ψάρια. Αν θέλεις να πιάσεις μεγάλα, πρέπει να πας στα βαθιά». Ομως αυτό που κυρίως προσφέρει ο υπερβατικός διαλογισμός είναι μια εσωτερική γαλήνη και ηρεμία – την ευφορία: «Θυμός, κατάθλιψη και λύπη είναι καλά για την αφήγηση, όμως για τον σκηνοθέτη ή τον καλλιτέχνη είναι δηλητήρια».
Ισως εδώ πρέπει να αναζητήσει ο θεατής και τις απαντήσεις που ψάχνει σχετικά με το έργο του σκηνοθέτη και την αίσθηση του ανοίκειου που το συνοδεύει. Μέσω του υπερβατικού διαλογισμού το «φως της καθαρής συνείδησης» φωτίζει τα σκοτάδια της ύπαρξης. Εφιάλτες, φαντάσματα και δαίμονες, φοβίες και άγχη γίνονται η πρώτη ύλη για μια ζύμωση που τελικά οδηγεί στη δημιουργία. Και εν τέλει η δημιουργία γίνεται μια διαδικασία αποφόρτισης και κάθαρσης της ύπαρξης από τα απορρίμματα που προκαλεί η τριβή της καθημερινότητας.
Ιnfo
-Το βιβλίο διατίθεται από τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία του Διαδικτύου. Στις διευθύνσεις http://www.davidlynch.com/ και http://www.davidlynchfoundation.org/ ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει εκτεταμένο πληροφοριακό υλικό για τον Ντέιβιντ Λιντς και τις κινηματογραφικές ή μη δραστηριότητές του.