«Ολοι οι ξένοι δημοσιογράφοι με ρωτάνε το ίδιο πράγμα: εσείς γιατί δεν φύγατε από την Αλβανία;»…
Η Σουέλα Πιτσίρι είναι το πρώτο βιολί στην Ορχήστρα της Οπερας των Τιράνων και χωρίς να το ξέρει την ώρα που μου μιλάει, στο φουαγιέ ενός καλού ξενοδοχείου των Τιράνων, έχει από πίσω της εκατοντάδες άλλους Αλβανούς καλλιτέχνες. Το κοινό τους σημείο: τα χρόνια της μεγάλης φυγής, τη δεκαετία του ’90, όταν η χώρα άδειαζε, εκείνοι επέλεξαν να μείνουν.
Ηταν μια δύσκολη εποχή. «Να βλέπεις τους πιο ταλαντούχους να φεύγουν». Η Σουέλα είχε την ευκαιρία να φύγει. Πρακτικά όλοι την είχαν. «Με τρόμαζε η ιδέα να πάω σ’ έναν εντελώς άγνωστο τόπο και να ξαναρχίσω από το μηδέν. Κάπου που δεν με ήξερε κανείς».
Θέατρο και πίστη
Ο Μικέλ Καλέμι προσπάθησε να περάσει τα σύνορα, αλλά όχι για να ζήσει στην Ελλάδα. Ηθελε απλά να δει θέατρο στην Ελλάδα. Τελικά, έμελλε να γίνει ο πρώτος σκηνοθέτης στην ιστορία της Αλβανίας που ανέβασε αρχαία ελληνική τραγωδία («Αντιγόνη», «Μήδεια»). Στην «Αντιγόνη» τον βοήθησε οικονομικά ένας Ελληνας επιχειρηματίας (ο κ. Μάνθος Τριαντάφυλλος), στη «Μήδεια» και η Ελληνική Πρεσβεία. «Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν αλλάξει τα πράγματα. Αλλαξαν οι ίδιοι οι Αλβανοί, δεν είμαστε πια οι πιο φτωχοί στα Βαλκάνια. Υπάρχει μια άλλη νοοτροπία, είναι η ανάπτυξη της οικονομίας». Ο Μικέλ Καλέμι μπορεί να μιλάει ώρες για το θέατρο. Οπως και για τη δύναμη της συγχώρησης. Ο προσηλυτισμός του στον Χριστιανισμό πριν από πέντε χρόνια έφερε τα πάνω κάτω στη ζωή του. «Ημουν ένας άνθρωπος ποτισμένος με μίσος για τα πάντα. Η συγχώρηση, η αλήθεια του Θεού έχουν τη δύναμη να αλλάξουν μια ζωή».
Η Εμα Αντρέα είναι γνωστή στο ελληνικό κοινό από τον ρόλο της ως Μήδεια στην παράσταση του Μικέλ Καλέμι το καλοκαίρι του 2007. Θεωρείται μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση στον χώρο του καλού θεάτρου στην Αλβανία. Ο Μικέλ Καλέμι λέει ότι αν δεν έπειθε την Αντρέα να παίξει στην παράστασή του οι επιλογές του θα ήταν πολύ περιορισμένες. «Το να είσαι ηθοποιός στο επίπεδο που θέλω να είμαι, είναι τρελό», μας λέει. Μιλάει για τη μικροσκοπική εναλλακτική θεατρική σκηνή των Τιράνων, αλλά στο βάθος είναι πολύ αισιόδοξη. Διδάσκει και έρχεται σε επαφή με νέα παιδιά, νέους ηθοποιούς. «Τους ακούω να θέλουν να μείνουν στην Αλβανία για να κάνουν πράγματα και παίρνω δύναμη. Οχι σαν τη δική μας γενιά που φύγαμε σχεδόν όλοι». Πριν την αφήσω, εξομολογείται το «μυστικό» της. «Ξέρετε γιατί μου αρέσει να κάνω θέατρο στην Αλβανία;». Κι αμέσως μετά: «Εδώ τα πάντα είναι στα άκρα: η χαρά, ο πόνος, η οργή, η λύπη. Εδώ η ζωή είναι πηγή έμπνευσης, η ιστορία συμβαίνει δίπλα σου».
«Φίλε, έρχεται ο ήλιος!»
Πολύ διαφορετική η ιστορία του Γκαζμέντ Πάια. Οση ώρα μιλάμε, συνειδητοποιώ ότι όλοι τον αναγνωρίζουν, τον χαιρετούν από μακριά. Ο Γκαζμέντ είναι σταρ της αλβανικής τηλεόρασης! Πρωταγωνιστεί στο δημοφιλέστερο σόου της ιδιωτικής τηλεόρασης, το «Portokali». Σίγουρα δεν μετάνιωσε που γύρισε στην Αλβανία ύστερα από δέκα, σχεδόν, χρόνια στην Αθήνα. Σπούδασε στη δραματική σχολή του Θεάτρου των Αλλαγών αλλά μια επίσκεψη του τότε πρωθυπουργού της Αλβανίας Νάνο στην Αθήνα του άλλαξε τη ζωή. «Στη συνάντηση ήταν κι ο πατέρας μου και τον ρώτησα μετά γιατί «όλοι αυτοί οι βλάκες δεν κάνουν κάτι καλό για τη χώρα μας;»». Η απάντηση τον κλόνισε: «Ολοι εσείς μιλάτε από μακριά». Ο ίδιος σήμερα προσπαθεί να πείσει συμπατριώτες του να επιστρέψουν στην Αλβανία. «Προς το παρόν η Ελλάδα τους κρατάει με τη ζωή της» και τονίζει τις λέξεις «προς το παρόν». Σε λίγο πρέπει να τρέξει για τα στούντιο του Top Channel όπου γίνονται τα γυρίσματα του σόου. Προλαβαίνει να μου φωνάξει: «Φίλε, έρχεται ο ήλιος!».