ΝΙΚΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ
Πολιτικό σύστημα και ταυτότητα.
Παγκοσμιοποίηση και η περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου
εκδ. Καστανιώτης
Συνεχίζοντας την πολύ σημαντική προσφορά του στην ανάλυση του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, ο Ν. Κοτζιάς στο νέο του βιβλίο επικεντρώνει την προσοχή του στη σχέση ενός εθνικού κράτους με την παγκοσμιοποίηση, έχοντας ως υπόδειγμα το παλαιότερο σύγχρονο εθνικό (αστικό) κράτος, το Ηνωμένο Βασίλειο. Ενα κράτος που υπήρξε σύμφωνα με τον Κ. Μαρξ το εργαστήριο του παγκόσμιου καπιταλισμού, καθώς και η μεγαλύτερη σύγχρονη παγκόσμια αυτοκρατορία στην εποχή της διεθνοποίησης.
Οι κεντρικοί θεματικοί άξονες της μελέτης αφορούν την εθνική πολιτική ατμόσφαιρα και τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και τις εθνικές αντιλήψεις, τον βρετανικό ιστορικό αναθεωρητισμό, το βρετανικό σύστημα και τις στρατηγικές ως προς τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις, τη μετανάστευση και την πολυπολιτισμικότητα.
Ο Ν. Κοτζιάς διερευνά και αναλύει μεθοδικά το βρετανικό σύστημα και τις στρατηγικές ως προς τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., μετά την παρακμή της αυτοκρατορικής εξουσίας. Συμπεραίνει, δε, ότι, παρά τις κατά καιρούς αποκλίνουσες προτάσεις και στρατηγικές, το Η.Β. κατά βάση:
α) Αναζητούσε συμμαχίες για το ίδιο.
β) Επεδίωκε να διασφαλίσει μια ισορροπία ισχύος στην ηπειρωτική Ευρώπη.
γ) Αξιοποιούσε την ισχύ τρίτων, προκειμένου να προωθήσει τα ίδια συμφέροντα.
Αντιφατική σχέση
Ειδικότερα, η σχέση του Η.Β. με τις ΗΠΑ είναι αντιφατική, με ισχυρότερη την τάση συμπόρευσης μαζί τους, που αποτελεί τον πυρήνα της στρατηγικής που ο Κοτζιάς ονομάζει ειδικό καθεστώς και περιλαμβάνει δύο συστατικά. Το ένα είναι της Ειδικής Σχέσης, όπως εντοπίζεται στη διεθνή συζήτηση. Το δεύτερο είναι αυτό που ο Κοτζιάς ονομάζει Ειδική Ευθύνη και αποτελεί την αφετηρία «ατμοσφαιρικής αναβάθμισης» του Η.Β. εντός της ειδικής σχέσης. Οι σχέσεις Η.Β. και ΗΠΑ διαμορφώθηκαν μέσα από την Ιστορία, την ιστορική και θρησκευτική συνείδηση. Διαχωρίζονται στο όνομα της διαφορετικής κουλτούρας και αντίληψης για το κοινωνικό κράτος. Οπως οι περισσότερες κυρίαρχες ομάδες στο Η.Β., τα κύρια κόμματα της χώρας ταλαντεύονται ανάμεσα στην Ε.Ε. και τον ατλαντισμό. Αναζητούν δε, κάθε φορά, τον πιο αποτελεσματικό δρόμο ικανοποίησης της ανάγκης που έχουν να διατηρήσουν έναν ισχυρό υπερεθνικό ρόλο, άλλοτε μέσω της Ειδικής Σχέσης και Ευθύνης με τις ΗΠΑ και άλλοτε με πρωτοβουλίες στην Ε.Ε. Ελπίζουν δε, παρά τις επανειλημμένες διαψεύσεις, ότι η επιτυχία στο ένα «μέτωπο» θα διασφαλίσει την αναβάθμιση στο άλλο.
Πολυπολιτισμός
Η παγκοσμιοποίηση πιέζει το πολιτικό σύστημα να γίνει πιο γρήγορο στις αποφάσεις του, προς το παρόν με την εσωτερίκευση και όχι με τον οφειλόμενο εκδημοκρατισμό. Πιέζει, επίσης, προκειμένου να τροποποιηθεί η διοικητική δομή μιας χώρας, ώστε το κράτος να αποκτήσει ευρύτερες χωρητικότητες, που δεν αναιρούν τις τάσεις απόσχισης, αλλά επιδιώκουν να τις περιορίσουν και να τις θέσουν στην υπηρεσία του υπάρχοντος εθνικού κράτους. Τροχοπέδη σε μια κατεύθυνση αποτελεί για το Η.Β το πρόβλημα του πολυπολιτισμού, που επιβαρύνει τη βρετανική πολιτική ατμόσφαιρα και θέτει πολλαπλά ζητήματα ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς στο όνομά του δημιουργούνται παράλληλες κοινωνίες, που αποτελούν την εκδίκηση των αυτοκρατοριών της εποχής της διεθνοποίησης επί του Η.Β. της εποχής της παγκοσμιοποίησης. Το ζητούμενο κατά τον συγγραφέα είναι σήμερα διττό. Πρώτον, μια πολυπολιτισμική κοινωνία, εμπλουτισμένη συνεχώς από το κάθε φορά νέο κύμα του «ξένου» που καλείται να συμπεριλάβει και δεύτερον, το κάθε φορά ξένο που οφείλει να υιοθετεί τις αρχές της πολυπολιτισμικής κοινωνίας αυτής, ως αρχή, αξία και θεμέλιο της λειτουργίας του στο ίδιο το εσωτερικό της ιδιαιτερότητάς του.
Ο Κοτζιάς με το βιβλίο του, που αποτελεί προϊόν της μακροχρόνιας μελέτης του για την παγκοσμιοποίηση (έχει προηγηθεί σειρά βιβλίων, άρθρων και εκτενών προλόγων στη σειρά που διευθύνει), αποκαλύπτει τις πολιτικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στο εσωτερικό ενός κράτους και τις μεταρρυθμίσεις που αυτή προκαλεί ή απαιτεί. Συνεισφέρει έτσι πολλαπλά στην -ακαδημαϊκή και πολιτική- θεωρητική συζήτηση για τον νέο ρόλο του κράτους στο πεδίο των διεθνών και ευρωπαϊκών σχέσεων.
* Ο κ. Α. Λιανός είναι πολιτικός επιστήμονας.