ΕΚΘΕΣΗ. Στην ελληνική μυθολογiα η προέλευσή του σχετίζεται με τον Φαέθωνα, που έπεσε σαν διάττοντας αστέρας στον Ηριδανό ποταμό (τον Πάδο) με το άρμα του πατέρα του Ηλιου όταν κατακεραυνώθηκε από τον Δία για να μην τον κάψει η γη. Οι αδελφές του Ηλιάδες, κλαίγοντας απαρηγόρητα μεταμορφώθηκαν σε δέντρα και τα δάκρυά τους έγιναν κεχριμπάρι.
Στην πραγματικότητα, η απολιθωμένη ρητίνη, ήλεκτρον στα ελληνικά, που παρήγαγαν τα κωνοφόρα και τα φυλλοβόλα δέντρα της Βαλτικής και μετράει σήμερα περίπου 40 ώς 25 εκατομμύρια χρόνια, ήταν το πολύτιμο υλικό που ταξίδευε από τους παραποτάμιους δρόμους της Ευρώπης για να καταλήξει στον Πάδο ποταμό και να καλλωπίσει τις γυναίκες της ανώτερης τάξης, να θεραπεύσει παθήσεις, να προφυλάξει τους θνητούς και να συνοδεύσει τους νεκρούς στον άλλο κόσμο.
Εκατόν ογδόντα αριστουργήματα
Ενα ταξίδι στο χώρο και το χρόνο ανάμεσα στις περιοχές της Μεγάλης Ελλάδας και της Αρχαίας Μακεδονίας με οδηγό το κεχριμπάρι ξεκινά από σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Ξεναγός, η έκθεση «Μαγεία του κεχριμπαριού: φυλαχτά και κοσμήματα από τη Μεγάλη Ελλάδα και τη Μακεδονία» με συνδιοργανωτές το Αρχαιολογικό Μουσείο της Rotenza και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης. Εκατόν ογδόντα από τα κεχριμπαρένια αριστουργήματα τέχνης της Μεγάλης Ελλάδας που βρέθηκαν σε εκατοντάδες γυναικείες ταφές στην περιοχή της Μπαζιλικάτα, διασταυρώθηκαν, έπειτα από χιλιάδες χρόνια με ολιγάριθμα κεχριμπαρένια αντικείμενα από τα αρχαία νεκροταφεία της Μακεδονίας (Σπάθες Ολύμπου, Σίνδου, Αγίας Παρασκευής και Θεσσαλονίκης) αποκαλύπτοντας «τις σχέσεις των πληθυσμών της λεκάνης της Μεσογείου, της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, την αρχαία ελληνική μυθολογία και τις μεταθανάτιες δοξασίες της αρχαιότητας», όπως είπε η διευθύντρια του Ι.Μ.Ι.Θ., Μαρία Ρόζα Γκιράτσε.
Περιδέραια, ζώνες, σκουλαρίκια, διαδήματα, περίαπτα καθώς και μικρά γλυπτά από την πολύτιμη απολιθωμένη ρητίνη που συνόδευαν το νεκρό στον άλλο κόσμο μαρτυρούν τη χρήση του από τον 8ο ως τον 4ο αι. π.Χ. σε πολλές περιοχές της Ιταλίας και ταυτόχρονα την περιορισμένη παρουσία του στην αρχαία Μακεδονία ώς τα ρωμαϊκά χρόνια.
Κατάφορτες με κεχριμπαρένια κοσμήματα από την κορυφή ώς τη μέση ταξίδευαν στον άλλο κόσμο οι γυναίκες της αρχαιότητας. Μεγάλα σκουλαρίκια με νήματα χαλκού, περιδέραια που συχνά κάλυπταν ολόκληρο το θώρακα, σύνθετες ζώνες από κίτρινες, καφεκόκκινες, άσπρες ή μπλε χάνδρες, αποκαλύπτουν τη διαύγεια και το λόγο για τον οποίο αποτελούσαν αντικείμενα γοήτρου και την επιθυμία επίδειξης πλούτου και κοινωνικής τάξης.
Μοναδική διαφάνεια
«Από τα προϊστορικά χρόνια, το κεχριμπάρι κέντρισε την περιέργεια του ανθρώπου λόγω της μοναδικής του διαφάνειας, της ηλεκτροστατικής ενέργειας που εκλύεται με την τριβή του, του ρητινώδους αρώματος όταν καίγεται, της ελαφρότητάς του αλλά και λόγω της ιδιότητάς του να είναι ζεστό στην αφή σε αντίθεση με τα άλλα ορυκτά. Γι’ αυτό του αποδόθηκαν μαγικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Ας μην ξεχνάμε ότι στην ελληνική γλώσσα η λέξη ηλεκτρισμός προέρχεται απ’ το ήλεκτρο», εξήγησε η διευθύντρια του Α.Μ.Θ Πολυξένη Αδάμ Βελένη.
Ετρούσκοι και Ελληνες καλλιτέχνες φιλοτεχνούσαν κοσμήματα και φυλαχτά για την άρχουσα τάξη κατά τον 8ο π.Χ., αλλά η άνθηση της τέχνης του στην Ιταλία, στο δεύτερο μισό του 6ου αι. π.Χ., οφείλεται στην άφιξη εξειδικευμένων χαρακτών από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Στην περιοχή Μπασιλικάτα της νότιας Ιταλίας για περίπου μια χιλιετία αποτέλεσε ίσως το πιο χαρακτηριστικό υλικό για γλυπτά και κοσμήματα με ευρύτερη χρήση από τους αυτόχθονες πληθυσμούς μεταξύ 7ου-4ου αιώνα π.Χ.
Τα θέματα που χάραζαν οι τεχνίτες για τους ντόπιους πληθυσμούς της προ-ρωμαϊκής Ιταλίας τονίζουν τις μαγικές και προφυλακτικές ιδιότητες του κεχριμπαριού. Ενα από τα αγαπημένα τους μοτίβα στα ανάγλυφα κοσμήματα ελληνικής ή ετρουσκικής παραγωγής ήταν οι φτερωτές γυναίκες (άρπυιες, σφίγγες, σειρήνες και φτερωτές νύμφες) που έδιναν στο κόσμημα τον χαρακτήρα φυλακτού, πλούσιου σε μυθολογικούς συμβολισμούς. «Ηταν μοτίβα προορισμένα να αναπαριστούν την αρπαγή της ψυχής και το ταξίδι των θνητών στον άλλο κόσμο», εξήγησε ο κ. Ταλιέντε. «Το κεχριμπάρι με τη διαφάνειά του μοιάζει να θέλει να αιχμαλωτίσει το φως που συνοδεύει τον άνθρωπο στον ζοφερό κόσμο του Αδη».
Η έκθεση διοργανώνεται υπό την αιγίδα του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού με την υποστήριξη του ιταλικού υπουργείου Εξωτερικών. Εγκαινιάζεται σήμερα στις 8.30 μ.μ. και θα διαρκέσει ώς τον Φεβρουάριο του 2010.
