ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ. Πρώτο θύμα κάθε πολέμου, λένε, είναι η αλήθεια. Πρόσφατα ήρθε πάλι στο προσκήνιο μια συζήτηση που κρατάει δεκαετίες: αν η εμβληματική φωτογραφία του Ρόμπερτ Κάπα από τον ισπανικό εμφύλιο είναι γνήσια ή στημένη. Νεότερα στοιχεία φαίνεται ότι αμφισβητούν σοβαρά το ένστικτο του τολμηρού, κατά τ’ άλλα, Κάπα να αδράξει με την κάμερα τη στιγμή ακριβώς που πέφτει χτυπημένος ο μαχητής του ισπανικού Δημοκρατικού Στρατού. Μεταξύ των άλλων, έχει αναφερθεί ότι η εποχή και ο τόπος όπου ο Κάπα ισχυρίστηκε ότι τράβηξε τη φωτογραφία, δεν διεξάγονταν επιχειρήσεις – για την ακρίβεια δεν είχε πέσει ούτε σφαίρα σε εκείνη τη φάση και στη συγκεκριμένη περιοχή. Μάλλον έχουν δίκιο όσοι ερευνούν την υπόθεση. Η φωτογραφία παραείναι καλή για να είναι αληθινή. Από την άλλη, οι ίδιοι ερευνητές που αμφισβητούν την αυθεντικότητα της φωτογραφίας, δεν αμφισβητούν διόλου την ικανότητα του Κάπα γενικότερα. Εδώ κι αν έχουν δίκιο. Οσοι έχουν δει τις φωτογραφίες που τράβηξε ο Κάπα στην ακτή «Ομαχα» της Νορμανδίας την 6η Ιουνίου του 1944 ξέρουν ακριβώς τι λέμε. Ο Κάπα βρισκόταν πάντα στην καρδιά της δράσης. Και το πλήρωσε με τη ζωή του: το 1954, καλύπτοντας τον πόλεμο στην Ινδοκίνα, πάτησε σε μια νάρκη και ο γοητευτικός αυτός Ούγγρος μπον βιβέρ σκοτώθηκε.
Πάντως και η περίφημη φωτογραφία του Τζο Ρόζενταλ στην Ιβο Τζίμα έτυχε ανάλογης αντιμετώπισης. Στην εικόνα των εξαθλιωμένων Αμερικανών πεζοναυτών που ύψωναν την αστερόεσσα τον Φεβρουάριο του 1945, κάποιοι «είδαν» αμερικανική προπαγάνδα. Οπως αποδείχθηκε, ήταν στημένη κατά το ήμισυ: υψώθηκε μια πρώτη σημαία αλλά ήταν μικρή. Ο Αμερικανός διοικητής απαίτησε να υψωθεί μια μεγαλύτερη.
Εχουν σημασία όλ’ αυτά; Οπως ορθά ειπώθηκε, ακόμα κι αν είναι τελείως στημένη η φωτογραφία του Κάπα, αποτυπώνει ανάγλυφα το πνεύμα του ισπανικού εμφυλίου. Οσο για την Ιβο Τζίμα του Ρόζενταλ, έγινε μεγαλοπρεπές μνημείο στο Αρλινγκτον το 1954 και ταινία από τον Κλιντ Ιστγουντ. Και να σκεφτεί κανείς ότι δεν διακρίνεται ούτε ένα από τα πρόσωπα των στρατιωτών.
