Ο παιδικός μου φίλος, Πέτρος, παντρεύτηκε φέτος μία κοπέλα από τη Βουλγαρία. Η αδελφή μιας φίλης έχει σχέση με έναν Πολωνό και σκέφτονται τον γάμο. Μία κλεφτή ματιά στα «Κοινωνικά» της «Κ» μου έδειξε ότι τρεις στους δέκα γάμους στην Αθήνα είναι μεικτοί. Ολοι το ξέρουμε και κανείς δεν εκπλήσσεται, αλλά ποιοι παντρεύονται ποιους και πόσοι είναι; Η επιθυμία να σχεδιάσω ένα χάρτη της νέας ανθρωπογεωγραφίας της Αθήνας με έσπρωξε να αρχίσω να μελετάω τις προαγγελίες γάμων επί ένα χρόνο περίπου. Στο διάστημα αυτό, κράτησα τα αποκόμματα περίπου 140 φύλλων της «Κ», τα οποία θεώρησα μία ικανή βάση για να κάνω τη μίνι στατιστική μου.
Το πρώτο πράγμα που σκέφτομαι ως γόνιμο συμπέρασμα είναι ότι σε μία δεκαετία η σύνθεση του πληθυσμού θα έχει ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών με γονείς διαφορετικής εθνικότητας. Η μείξη των ανθρώπων στην Αθήνα πηγαίνει πλέον τόσο βαθιά που θα χρειαστεί να επανεξετάσουμε πολλές απόψεις μας περί «ελληνικής κοινωνίας». Σε αυτή την πραγματικά πολυπολιτισμική Αθήνα, διακρίνονται ήδη ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά:
1. Οι Ελληνες πιο κινητικοί από τις Ελληνίδες. Πιο πολλοί άνδρες παντρεύονται ξένες, παρά το αντίθετο. Εξηγείται από το γεγονός ότι οι πολιτισμικά οικείες χώρες εκπροσωπούνται στην Ελλάδα κυρίως με γυναικείο πληθυσμό.
2. Εκπληκτικοί συνδυασμοί. Στο διάστημα ενός έτους έγιναν γάμοι ανάμεσα σε Νιγηριανούς και Ρουμάνες, σε Σύριο και Πολωνέζα, σε Αλβανό και Ουκρανή, σε Ιρακινό και Βουλγάρα, σε Αιγύπτιο και Ρωσίδα… Ολοι κάτοικοι Αθηνών. Ο κατάλογος είναι μακρύς.
3. Η έκπληξη από την Αφρική. Οι Νιγηριανοί δείχνουν μια εκπληκτική διάθεση προσαρμογής και τάση νοικοκυροσύνης. Σημείωσα, τυχαία, λίγο-πολύ, 33 γάμους ανδρών από τη Νιγηρία με γυναίκες επτά διαφορετικών εθνικοτήτων. Από τους 33 γάμους, οι 14 ήταν ανάμεσα σε Νιγηριανούς και Ελληνίδες. Ενας μόνο Ελληνας (έτυχε να βρω) παντρεύτηκε γυναίκα από τη Νιγηρία και ένας ακόμη μια κοπέλα από την Αιθιοπία.
4. Ορθόδοξο τόξο. Ισως η θρησκεία να παίζει κάποιο ρόλο, αν κρίνει κανείς ότι οι γάμοι ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Ρωσία, Ουκρανία, Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία, Λευκορωσία, Μολδαβία, κ.ά., κρατούν τα σκήπτρα. Γάμοι Ελλήνων με Ρωσίδες (30), Αλβανές (24), Ουκρανές (24), Μολδαβές (18), Βουλγάρες (16), Γεωργιανές (10), Ρουμάνες (8), σύνολο πάνω από 150 γάμοι σε διάστημα περίπου έξι μηνών.
5. Η «παλιά» Ευρώπη. Οι γάμοι με δυτικοευρωπαίους είναι αρκετοί απλώς επισκιάζονται από το άνοιγμα στην Ανατολική Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ελληνίδες παντρεύονται περισσότερο Αμερικανούς ή άνδρες από δυτικοευρωπαϊκή χώρα σε μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι οι Ελληνες. Συνολικά σημείωσα 73 γάμους ανάμεσα σε Ελληνες και υπήκοους ΗΠΑ, Καναδά, Ν. Ζηλανδίας και Δυτικής Ευρώπης. Οι πιο συχνοί συνδυασμοί με Ιταλούς-ίδες, Βρετανούς-ίδες, Γερμανούς-ίδες, Γάλλους-ίδες.
6. Οι Πολωνοί είναι εδώ. Παρότι η πολωνική παροικία της Αθήνας έχει συρρικνωθεί σε σχέση με το τι ήταν πριν από 15 χρόνια, οι γάμοι δεν είναι λίγοι. Δώδεκα Πολωνές έκαναν ελληνικούς γάμους.
7. Η περίπτωση «Αλβανία». Οι Αλβανοί παντρεύονται και πολύ μεταξύ τους στην Αθήνα. «Επεσα» πάνω σε 6 γάμους ανάμεσα σε Αλβανούς και Αλβανές. Δέκα Ελληνίδες παντρεύτηκαν Αλβανούς και υπερδιπλάσιοι Ελληνες παντρεύτηκαν Αλβανές. Ενας αλβανο-πολωνικός γάμος στην Αθήνα, το ίδιο διάστημα.
8. Η Νότιος Αμερική. Η Βραζιλία είναι πιο θελκτική χώρα για τους Ελληνες. Μου έκανε εντύπωση ότι βρήκα 7 γάμους ανάμεσα σε Ελληνες και Βραζιλιάνες, ενώ μόνον έναν ανάμεσα σε Ελληνίδα και Βραζιλιάνο. Σκόρπιοι γάμοι με άνδρες από την Ουρουγουάη, την Κολομβία και γυναίκες από το Περού, την Κολομβία, και πάλι τη Βενεζουέλα.
9. Η Μέση Ανατολή. Ο Λίβανος είναι πρώτος. Οχι μόνο Λιβανέζοι παντρεύτηκαν Ελληνίδες, αλλά και Ελληνες πήραν Λιβανέζες. Οι Σύριοι της Ελλάδας συνδυάζονται πιο εύκολα με γυναίκες της Ανατολικής Ευρώπης. Ιορδανοί και Αιγύπτιοι έχουν και αυτοί το μερίδιό τους.
10. Και η Τουρκία. Περίμενα να βρω περισσότερες ελληνοτουρκικές συμμαχίες, αλλά τα στοιχεία μου είναι απλώς ενδεικτικά. Μία Ελληνίδα παντρεύτηκε Τούρκο, αλλά τρεις Ελληνες παντρεύτηκαν Τουρκάλες.
11. Απω Ανατολή. Σκόρπιοι γάμοι με Κινέζες, Κορεάτισσες (περισσότερες), ένας με Φιλιππινέζα, τέσσερις με γυναίκες από την Ταϊβάν.
Τα παιδιά των μεικτών γάμων θα αλλάξουν την κοινωνία
Η νέα πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας, όπως διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια, μας δείχνει ότι πολλά πρέπει να αλλάξουν στον τρόπο ζωής, αλλά και στη νομοθεσία. Οι αλλαγές είχαν ήδη διαφανεί από τις αρχές, ήδη, της δεκαετίας του ’90, όταν τα δημοτικά σχολεία άρχισαν να υποδέχονται τα παιδιά μεταναστών. Τα πρώτα παιδιά ήταν γεννημένα εκτός Ελλάδος, σήμερα, όμως, όλα σχεδόν δηλώνουν τόπο γεννήσεως έναν ελληνικό τόπο.
Αλλά, άμεσα, θα δούμε, αυτό που μεμονωμένα έχει ήδη αλλάξει την ελληνική κοινωνία. Τα παιδιά των μεικτών γάμων που θα έχουν την εμπειρία της διπλής κουλτούρας στο σπίτι, θα μπαίνουν χρόνο με τον χρόνο στον κορμό της καθημερινότητάς μας. Τα παιδιά ενός Ελληνα και μιας Ρωσίδας θα συνυπάρχουν στο σχολείο ολοένα και με μεγαλύτερη συχνότητα μαζί με τα παιδιά ενός Ελληνα και μιας Ελληνίδας, όπως και με τα παιδιά ενός Αιγύπτιου και μιας Ρουμάνας. Ολα αυτά τα παιδιά θα έχουν πατρίδα την Ελλάδα. Σε λίγα χρόνια, θα σπουδάσουν και θα μπουν στην παραγωγή.
Για μια χώρα σαν την Ελλάδα, το νέο αίμα είναι πλούτος. Το άνοιγμα σε ιδέες, αλλά και η «αναγκαστική» για την πολιτεία επανεξέταση νομοθετικών ρυθμίσεων περί ιθαγένειας και άδειας παραμονής και δικαιώματος εργασίας, θα προκαλέσουν αργά ή γρήγορα μεταρρυθμίσεις. Το ζητούμενο όμως παραμένει να μην χαρακτηρίζεται κάποιος από την εθνική καταγωγή του.