ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ. «Και κάθε νύχτα, πάνω εκεί στις εργασίες της εξόρυξης, ώρα πολλή προτού να φέξει ακόμα, οι μιναδόροι φτάνουνε […] μπροστά στο ολόμαυρο στόμα κάθε μπούκας, φτάνουνε με τις αδύναμες λάμπες τους στο ένα χέρι και με το ψωμί τους στο άλλο, αρματώνουνται με λοστούς, με κασμάδες και με δυναμίτη, κι αραδιάζονται στη σειρά. Το καμπανάκι χτυπάει, ο γραμματικός διαβάζει ένα ένα τα ονόματα και γράφει -παρών, απών, ασθενής- ο κατάλογος τελειώνει κι ο επιστάτης φέρνει το κλειδί κι ανοίγει το κάγκελο. Σε λίγο κι η τελευταία αδύναμη λάμπα έχει χαθεί στα ολοσκότεινα βάθη της μπούκας, που μπορεί να τραβάει μιαν ώρα κι ακόμα μέσα και κάτω στα σπλάχνα του βουνού…». Είναι οι αναμνήσεις ενός 12χρονου παιδιού, στις αρχές του 20ού αιώνα, που δούλεψε στα μεταλλεία του Λαυρίου και συγκεκριμένα στο μεταλλευτικό φρέαρ Serpieri No 1. Κείμενα σαν αυτό συνοδεύουν μια έκδοση που θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη Δευτέρα, 7/9, από τις εκδόσεις «Τόπος». Τίτλος, «Το χρώμα του χρόνου – Λαύριο – Εικόνες βιομηχανικής μνήμης» και βασίζεται σε φωτογραφίες του Γιάννη Ιακωβίδη. Πρόκειται για φωτογραφίες «κάποτε αισθαντικά μελαγχολικές, κάποτε απρόσμενα συνταρακτικές, αψευδείς μάρτυρες της ψυχής ενός κόσμου που χάθηκε ανεπιστρεπτί, ενός κόσμου που γεννήθηκε, ανδρώθηκε και επιβίωσε μέσα στη σκόνη της πέτρας, του μετάλλου και της σκουριάς». Μια διαδρομή στον χρόνο ανάμεσα από αρχαίες πέτρες και αρχαίες σκουριές, που παίζουν πια παιχνίδια με το χρώμα, ανάμεσα από καταπονημένα μεταλλεία και σκοτεινές στοές, ανάμεσα από λεπτομέρειες σε παλιές κρυφές εσοχές των κτιρίων ή σε απομεινάρια μοναδικά μιας βιομηχανικής αρχιτεκτονικής που δίνει το χρώμα και το στίγμα του σύγχρονου Λαυρίου. Αυτή ήταν άλλωστε και η αφορμή για τον φωτογράφο Γιάννη Ιακωβίδη: «Το Λαύριο, ως ιστορικός τόπος, είναι πρόκληση για κάθε φωτογράφο, ασκεί μια παράξενη έλξη, η μνήμη έχει μιαν εξαιρετική πυκνότητα. (…) οι παλιές εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου έλκουν όχι μόνον την τεχνολογία, αλλά και την τέχνη, και μάλιστα την τέχνη της φωτογραφίας», σημειώνει.
Παλίμψηστο δεκαετιών
Δίπλα στη φωτογραφική διαδρομή βαδίζει και η διαδρομή του λόγου, η εξιστόρηση της ιστορίας του τόπου και του τοπίου, μέσα από τα κείμενα του ιστορικού Γιώργου Δερμάτη που συμπληρώνουν αρμονικά τις εικόνες των γκρεμισμένων καμίνων παραγωγής, των αποθηκών, των χρωμάτων της γης που μοιάζει να έχει κρατήσει, σαν παλίμψηστο δεκαετιών, τα στρώματα της σκουριάς και του μετάλλου.
Και πίσω από τα κουφάρια των κτιρίων είναι σαν να κυκλοφορούν ακόμα οι άνθρωποι του Λαυρίου, όσοι πέρασαν τη νιότη και τη ζωή τους στις σκοτεινές στοές αλλά και στις ζηλευτές -ακόμα- μονοκατοικίες του Λαυρίου: «… Εμποροι, χειρώνακτες, καθηγηταί, λόγιοι, φοιτηταί, υπάλληλοι, αστοί, πολιτευόμενοι… συνωθούντο… Κ’ ηγόραζον, ηγόραζον, αντί του χρήματός των του πολλού αυτού, του αληθούς, ηγόραζον οι άνθρωποι χαρτί, μετοχών χαρτί με το καντάρι, ψεύτικον χαρτί…» έγραφε ο Μιχαήλ Μητσάκης στα τέλη του 19ου αιώνα.
Το λεύκωμα «Το χρώμα του χρόνου – Λαύριο – Εικόνες βιομηχανικής μνήμης» θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Τόπος» με φωτογραφίες Γιάννη Ιακωβίδη, κείμενα και επιστημονική έρευνα Γιώργου Ν. Δερμάτη και επιμέλεια Αρη Μαραγκόπουλου, την ερχόμενη Δευτέρα, 7 Σεπτεμβρίου.