Fidel Castro
Η Ιστορία θα με δικαιώσει
Εισαγωγή: Tariq Ali
μετάφραση: Αρης Λασκαράτος
Εκδ. Αιώρα, Αθήνα 2009
«Ανθρώπους που έχουν τα ίδια ιδανικά,
τίποτα δεν μπορεί να τους κρατήσει
απομονωμένους, ούτε οι τοίχοι της φυλακής ούτε ακόμα κι ο θάνατος»
Σε μια από τις παλιές ταινίες του Γούντι Αλεν, στις «Μπανάνες» (1971), υπάρχει μια σκηνή όπου ο κεντρικός ήρωας βρίσκεται στο δικαστήριο, κατηγορούμενος και ταυτόχρονα συνήγορος υπεράσπισης, κι ενώ προσπαθεί να τηρήσει τους κανόνες της Δικαιοσύνης, όσο περνάει η ώρα τόσο πιο δύσκολες γίνονται οι συνθήκες μέχρι που στο τέλος, δεμένος και φιμωμένος, συνεχίζει την προσπάθειά του να παρουσιάσει τις θέσεις του. Δεν θα ήταν περίεργο αν η πηγή της έμπνευσης αυτής της σκηνής προερχόταν από δίκες παρόμοιες μ’ αυτή του Φιντέλ Κάστρο το 1953. Τις τελευταίες μέρες του Ιουλίου του 1953, περίπου 150 Κουβανοί επιτέθηκαν σε δύο στρατόπεδα υπό την ηγεσία του Κάστρο με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος του Μπατίστα.
Το σχέδιό τους απέτυχε και οι περισσότεροι από αυτούς συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. Ο Κάστρο δικάστηκε ως υποκινητής αυτής της εξέγερσης και ως προδότης του έθνους. Απαίτησε το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του, αφού παράνομα δεν επιτράπηκε σε κανέναν να αναλάβει την περίπτωσή του. Παρά την απομόνωση μπόρεσε να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της δίκης και αφού γλίτωσε από διάφορες σκευωρίες, κατέληξε, τρεις μήνες μετά, στο εδώλιο του κατηγορουμένου, συνήγορος υπεράσπισης του εαυτού του και των πράξεών του.
Το Η Ιστορία θα με δικαιώσει είναι το κείμενο της απολογίας του από αυτή τη δίκη. Εξι χρόνια αργότερα θα γίνει πρωθυπουργός της Κούβας. Το κείμενο της απολογίας έχει σαφή όρια, ξεκάθαρη δομή και ακολουθεί με επιτυχία όλους τους κανόνες ενός γνήσιου δικανικού λόγου, επιτρέποντας στον συγγραφέα του να ξεδιπλώσει όλες τις ρητορικές του ικανότητες. Με εύκολη και προσιτή γλώσσα, με γλαφυρό τρόπο, με χιούμορ, συναίσθημα, σκληρότητα και πονηριά, ο Κάστρο στήνει μέσα από την απολογία του το πολιτικό σκηνικό της εποχής του και ξεσκεπάζει με ηρεμία και σιγουριά τα κακώς κείμενα του καθεστώτος Μπατίστα.
Στο πρώτο μέρος της απολογίας του παρουσιάζει τις προθέσεις του, τις απόψεις του και τον πατριωτισμό του και υπογραμμίζει, με ευγένεια και θάρρος, όλο το βάρος της ηθικής ευθύνης που φέρουν οι δικαστές, όλη τη σοβαρότητα του Δικαίου που οφείλουν να υπηρετούν. Μέσα από το λόγο του θέτει τα όρια των αρμοδιοτήτων όλων των προσώπων που εμπλέκονται σε αυτή τη δίκη, απενοχοποιώντας μέχρι και τον δημόσιο κατήγορο που απήγγειλε τις κατηγορίες εναντίον του, και αποκαλύπτει τους πραγματικούς ενόχους: είναι ο Μπατίστα και όλοι όσοι τον βοηθούν να διατηρεί την εξουσία. Ετσι λοιπόν ο Κάστρο αντιστρέφει τη δίκη και, αντί να απολογείται για τις πράξεις του, τοποθετεί νοητά στο εδώλιο του κατηγορουμένου αυτούς που ευθύνονται για την καταπίεση και τα προβλήματα του λαού της Κούβας.
Στο επόμενο κομμάτι της απολογίας, ο Κάστρο παρουσιάζει σαν σε παραμύθι την πρόσφατη ιστορία της Κούβας, με σκοπό την εξήγηση των επαναστατικών του θέσεων και πράξεων. Προς το τέλος της απολογίας το ύφος αλλάζει λίγο. Γίνεται πιο λόγιο κι έτσι ο Κάστρο θεμελιώνει μέσα από την πολιτική φιλοσοφία και τα κλασικά κείμενα της πολιτικής σκέψης το δικαίωμα του λαού να αντιστέκεται στην τυραννία και να εξεγείρεται ενάντια στην καταπίεση και στο δεσποτισμό.
Τέλος, με ένα βαθύ αίσθημα αυτοθυσίας, δεν ζητάει τίποτα από τους δικαστές, η απολογία του άλλωστε είναι αφιερωμένη στην Ιστορία. Οποιες κι αν είναι οι πολιτικές μας απόψεις για την κουβανέζικη επανάσταση, όποιες κι αν είναι οι απόψεις μας για το ρόλο του Φιντέλ Κάστρο στην Ιστορία ή για την πολιτική και κοινωνική εξέλιξη της Κούβας, μερικά πράγματα παραμένουν κοινά για όλους.
Διαβάζοντας αυτό το κείμενο χωρίς προκαταλήψεις, καθένας μπορεί να σταθεί σε διαφορετικά σημεία: στη ρητορική δεινότητα του συγγραφέα, στο πολιτικό θάρρος, στην παρουσίαση του τόπου και του χρόνου κατά τον οποίο έλαβε χώρα η δίκη, στη σύγκριση όσων ειπώθηκαν εκείνες τις μέρες κι όσων ακολούθησαν αργότερα κι άλλα πολλά.
Σίγουρα όμως ο αναγνώστης θα προσέξει ότι στην απολογία του Κάστρο δεν υπάρχει ούτε ένα ίχνος μισαλλοδοξίας ούτε ένα ακραίο πολιτικό επιχείρημα. Οι ιδέες και οι απόψεις που εκφράζονται στο κείμενο χαρακτηρίζονται από μια απλότητα, που τελικά τους προσδίδει ακόμα μεγαλύτερο βάθος.